Kibbutz của Israel có phải là mô hình chủ nghĩa xã hội?

Thấy nhiều người ca ngợi các cộng đồng kibbutz của Israel, thậm chí coi nó là chủ nghĩa xã hội (đao to búa nhớn ra phết). Nhưng đây là mặt trái của tấm huân chương:

1) Các kibbutz cực kỳ phân biệt chủng tộc: Chỉ chấp nhận người Israel, còn người Arab hay Palestine thì quên khẩn trương, thậm chí một người đàn ông Israel mà lấy vợ Arab thì cũng không có cửa sống trong kibbutz toàn người Israel.

2) Các kibbutz nhận được rất nhiều ưu đãi và trợ cấp các loại của nhà nước Israel: Do vậy chúng mới thành công về mặt kinh tế, không thì cũng giải tán sớm. 

3) Các kibbutz có liên hệ chặt chẽ với quân đội: Các sĩ quan quân đội cũng như bính lính của các đơn vị tinh nhuệ Israel phần lớn xuất thân từ các kibbutz.

4) Cấu trúc xã hội của các kibbutz là khép kín và hoàn toàn độc đoán về tư tưởng: Cả cộng đồng sẽ ủng hộ một quan điểm chính trị, thậm chí đọc cùng một tờ báo, bất cứ ai làm khác sẽ bị cô lập.

Chủ nghĩa xã hội là gì thì vẫn còn phải đi tìm câu trả lời và chắc chắn một điều là mô hình kibbutz không phải là câu trả lời cho câu hỏi ấy.

Uống trà đá chém gió chuyện thời sự thế giới

Tối mát giời, một đám thanh niên ngồi vỉa hè uống trà đá chém gió. Một đứa kể, chỗ tao có chuyện như thế này: 

Nhà nọ vợ chồng lục đục, ông chồng hay say rượu đánh vợ đánh con. Ông hàng xóm ngứa tai họp cả xóm lại bảo phải can thiệp để bảo vệ phụ nữ và trẻ em, chớ cứ để nhà ấy mãi thế mất cái danh hiệu khu phố văn hóa thì bỏ đời. Sau nhà kia lại có chuyện ầm ĩ, ông hàng xóm liền kéo người vào can thiệp. Đầu tiên, ông ấy tẩn mấy đứa nhóc chết luôn tại chỗ, rồi hỏi vợ chồng nhà kia đã chừa chưa. Bà vợ thấy con tự nhiên bị chết đánh thì gào khóc rống lên, thế là ông hàng xóm liền đập tiếp cho ông chồng chết luôn. Bà vợ tự nhiên mất chồng mất con, khóc không nổi nữa. Ông hàng xóm ra về hoan hỉ thông báo với cả khu phố là bà mẹ và trẻ em đã được bảo vệ khỏi ông bố bạo lực.

Mấy đứa khác liền nhao nhao phản đối: Chuyện bịa là chắc! Đời đâu ra chuyện vô lý như thế được!

Đứa kể chuyện mới nói tiếp: Ấy thế mà có thật đấy nhé! Tụi mày thấy nước Mỹ hay lấy lý do bảo vệ nhân quyền để tấn công quốc gia khác không. Ví dụ như Iraq chẳng hạn, chả biết chế độ của Saddam vi phạm nhân quyền kiểu gì, nhưng kết quả của việc Mỹ và đồng minh trừng phạt chế độ Saddam là nửa triệu trẻ em Irag chết queo.

Mấy đứa khác lại nhao nhao phản đối: Bịa, làm gì có bằng chứng! Mỹ là nước văn minh nhất thế giới, đời nào lại làm thế!

Đứa kể chuyện liền rút phắt cái máy tính bảng ra chọc chọc, đây bằng chứng đây nhé.

Tháng 5 năm 1996, phóng viên đài truyền hình CBS Lesley Stahl hỏi bà Madeleine Albright đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc về hậu quả của việc trừng phạt chế độ Saddam: "We have hear that a half a million children have died. I means, that more children than died in Hiroshima. And, you know, is the price worth it? 

Madaleine Albright liền trả lời: "I think this is a very hard choice, but the price-we think the price is worth it."

(Một đoạn trích từ quyển "The Politics of Genocide" của giáo sư kinh tế người Mỹ Edward S. Herman.)

Mấy đứa kia lại lao nhao: Nói tiếng Việt đi mày, bày đặt nói tiếng Anh ai hiểu được. 

Đứa kể chuyện mới thủng thẳng: Ông phóng viên hỏi bà đại sứ là "Tôi được biết có nửa triệu trẻ em đã chết, nhiều hơn cả số trẻ em chết ở Hiroshima. Theo bà thì cái giá đó có đáng không?". Bà đại sứ trả lời rằng "Tôi nghĩ đây là một sự lựa chọn khó khăn-nhưng chúng tôi nghĩ cái giá đó là đáng".

Một đứa liền nói: Kinh khủng thật đấy, tao chưa bao giờ tưởng tượng được rằng điều đó lại có thật. Nửa triệu trẻ em chết thì dân xứ ấy coi như tàn mạt rồi. Nhân quyền cái gì nữa, gọi là diệt chủng mới đúng.

Đứa kể chuyện nói lớn: Mày lại sai rồi!

Cả bọn liền hỏi: Sai chỗ nào?

Đứa kể chuyện hỏi lại: Thế tụi mày so với ông Nguyễn Trung, cựu đại sứ Việt Nam tại Thái Lan, cựu thành viên ban nghiên cứu của thủ tướng, thì ai am hiểu và có uy tín để nhận xét về chính trị hơn?

Cả bọn trả lời: Tất nhiên là ông ấy hơn rồi!

Đứa kể chuyện nói: Ông Nguyễn Trung trong bài viết "Suy ngẫm về thời cuộc" bảo rằng dù có làm bất cứ điều gì thì "ngọn cờ dân chủ-nhân quyền mà siêu cường Mỹ đang giương cao" vẫn "phù hợp với khát vọng chung của thời đại" và "có tác dụng hậu thuẫn ở mức nào đó khát vọng chung của thời đại". Cái "khát vọng chung của thời đại" ấy chính là "hòa bình, phát triển, tự do dân chủ, quyền con người, bảo vệ môi trường".

Cả bọn im lặng hồi lâu. Trước lúc giải tán, một đứa nói: Từ lần sau tụ tập cấm lôi đề tài chính trị ra nhé, lợm giọng lắm, uống trà đà cũng không trôi.

Mục tiêu khả thi hay kế hoạch khả thi?

Ở một vùng nọ, có một chàng trai trẻ làm công nhân xây dựng. Công việc tuy vất vả nhưng trời phú chàng trai có thân hình rất lực lưỡng. Một hôm xem ti vi thấy có cuộc thi của các lực sĩ thể hình, chàng tự nhủ, thân hình mình cũng chả thua kém mấy, giờ tập luyện rồi đi thi kiếm cái giải biết đâu đổi đời.  

Chàng đem ý tưởng đó nói với đám bạn bè người quen, có người thì giễu chàng viển vông không tưởng, cũng có người khuyến khích chàng thử vận may. Có người mách chàng rằng muốn đi thi được thì mỗi ngày phải tập luyện ít nhất 4 tiếng, lại còn tặng chàng một đĩa video hướng dẫn tập luyện nữa. 

Chàng trai ngẫm nghĩ, nếu giờ tập thể hình 4 tiếng một ngày thì chả còn sức đâu mà đi làm kiếm sống, mà đi làm thì mệt mỏi sức đâu tập được 4 tiếng nữa. 

Sau nhiều đêm suy nghĩ mà không thấy lối thoát, chàng trai đành bằng lòng với việc tạm gác lại cái mục tiêu kia, tiếp tục làm việc kiếm sống và để nuôi dưỡng ước mơ của mình mỗi ngày sau giờ làm chàng đều tập luyện chút ít. Dần dần chàng trai nhận thấy rằng nếu cứ tập luyện đều đặn thì sức khỏe sẽ tốt hơn nên có thể nâng thời gian tập lên mà không làm ảnh hưởng tới công việc. Chàng liền phác thảo kế hoạch thực hiện mục tiêu lớn của mình.

Thời gian trôi qua, chàng trai cứ nâng dần thời gian tập luyện của mình lên, 1 tiếng, 2 tiếng, 3 tiếng, rồi 4 tiếng mỗi ngày, thân hình chàng phát triển giống như các vận động viên thể hình chuyên nghiệp. Chàng đi thi và đạt giải cao, rồi trở thành một lực sĩ thể hình danh tiếng.  

Khi phải đối mặt với một mục tiêu, người đời hay cố gắng xem xét nó khả thi hay không khả thi nhưng lại quên mất rằng mục tiêu dù lớn dù nhỏ thì có đạt được hay không còn phải phụ thuộc vào kế hoạch thực hiện. Mục tiêu dù nhỏ mà không có kế hoạch phù hợp để thực hiện thì nó sẽ không bao giờ là khả thi, ngược lại mục tiêu dù lớn đến đâu nhưng có kế hoạch phù hợp để thực hiện thì nó sẽ luôn khả thi.

Chửi cũng phải có tính xây dựng

Hôm ấy, cụ Bá cho người gọi Chí đến nhà. Mới đến nơi, cụ Bá đã mắng luôn:

- Anh Chí chửi cũng phải có tính xây dựng chứ, chửi bừa chửi bãi thì chính quyền người ta gô cổ lại cho tù mọt gông đấy.

Chí liền nhăn nhở:

- Ôi thế thì tốt quá, cụ nói với chính quyền một tiếng cho con đi tù sớm thì con đội ơn cụ lắm. Vào tù được ăn ngày ba bữa no, có quần áo lành lặn để mặc, có chỗ che mưa che nắng, thực hơn gấp vạn lần cái kiếp lang thang đầu đường xó chợ của con bây giờ đấy ạ.

Cụ Bá hạ giọng:

- Nói thế chứ tù cũng có số có suất, đâu phải ai muốn cũng được vào đâu. Anh Chí có nhớ chuyện đám tuần đinh xóm dưới bắt được đứa trộm chó bèn bảo nhau đánh chết luôn cho đỡ tốn cơm tù nuôi nó không? Thật là thất nhân thất đức quá đi mất.

Chí nói với cụ Bá:

- Bẩm cụ, con tối dạ, chữ nghĩa đong chưa đầy cái lá tre, chả biết cái "tính xây dựng" nó là gì, mong cụ cắt nghĩa cho con hiểu.

Cụ Bá nhẹ giọng:

- Chữ nghĩa phức tạp lắm, nhưng nói cho dễ hiểu thế này thôi. Anh Chí chửi dân cái làng này xấu tính, hay đổ rác bậy, hay nói điêu, lười làm hay ăn, thì là chửi có tính xây dựng. Vì những thói hư tật xấu ấy ai cũng biết cả, anh Chí có chửi thì người ta xấu hổ mà sửa cho tốt lên. Nhưng anh Chí chửi chuyện ông Đội vòi tiền của đám con buôn ở chợ hay chuyện ông Lý ăn bớt tiền sưu thuế là không có tính xây dựng, vì mấy chuyện ấy đâu có gì làm bằng chứng, chửi thế tức là vu vạ người nhà nước, hậu quả khôn lường.

Chí liền nói:

- Bẩm cụ, chuyện người nhà nước thì con biết ất giáp gì đâu. Số là tháng trước ông Lý gọi con đến, cho con uống một bữa say bí tỉ rồi bảo con chửi chuyện ông Đội. Ông Lý nói sao thì con chửi vậy thôi. Rồi mấy hôm trước ông Đội gọi con qua, không thèm để bụng chuyện con chửi ông ấy, mà còn cho con uống say một trận đã đời rồi bảo con chửi ông Lý chuyện kia. Đấy đầu đuôi câu chuyện nó thế. Cụ bảo con phải làm sao, chớ con đâu có dám trái ý mấy ông lớn?

Cụ Bá cười nhạt:

- Thôi bây giờ anh Chí cứ nhớ thế này nhé, chửi ai thì chửi, chửi gì thì chửi, nhưng hễ cứ động đến nhà tôi thì chừa ra nhé. Đây có mấy hào bạc, anh Chí cầm lấy mà uống rượu.

Chí ra về, rẽ vào quán rượu uống tì tì đến lúc say bí tỉ mới móc tiền ra trả. Chủ quán lấy sạch không trả lại đồng nào, Chí hỏi tiền thừa thì chủ quán nói là tiền đó bù vào chỗ nợ tiền rượu những lần trước vẫn còn chưa đủ. Hắn bực mình nghĩ bụng dân làng này thật đê tiện, dám lừa đảo cả ông, thế phải chửi cho một trận. Hắn vừa đi vừa chửi:

- Tiên sư cái làng này, toàn dân lừa đảo!

Chửi được dăm câu, hắn chợt nhớ lời cụ Bá dặn, thế là hắn chửi tiếp:

- Tiên sư cái làng này, toàn dân lừa đảo, trừ nhà cụ Bá!

(Chuyện bịa, chỉ có tính chất giải trí)

Mặc đồ Tàu có lợi nhất

Hôm ấy, Chí đang ngồi hút thuốc lào vặt ở quán nước đầu làng thì nghe đám ngồi cạnh kháo nhau là ở xóm dưới có phát miễn phí áo phông in khẩu hiệu chống Tàu. Đang cảnh không một xu dính túi, quần áo tứ thời một bộ rách nát, giờ kiếm được dăm cái áo miễn phí mặc thì còn gì bằng, thế là Chí ba chân bốn cẳng chạy ngay đến chỗ phát áo. Đến nơi thì Chí thấy đã có một hàng dài vô tận người xếp hàng.

Sau chừng một giờ đồng hồ trôi qua thì có người ló đầu ra cửa sổ nói:

- Thưa đồng bào, chúng ta có áo nhưng không đủ cho tất cả mọi người, vì vậy ai đang mặc đồ Tàu thì hãy ra khỏi hàng.

Thế là phải đến ba phần tư số người bỏ đi. Chí nghĩ bụng, quần áo mình mặc làm quái gì có cái mác nào bao giờ mà biết đồ Tàu hay không, nên cứ đứng lại.

Một giờ nữa trôi qua, một người lại ló đầu ra cửa sổ nói:

-Thưa đồng bào, chúng ta có áo nhưng không đủ cho tất cả mọi người, vì vậy ai không đi biểu tình chống Tàu thì hãy ra khỏi hàng.

Một phần lớn số người lại bỏ đi. Chí nghĩ bụng, đằng nào cũng đến đây rồi, xếp hàng mấy tiếng đồng hồ rồi, cứ đợi được cái áo mặc đã, rồi thích gì ông làm cho mà xem.

Một giờ nữa lại trôi qua, một người ló đầu ra cửa sổ nói:

- Thưa đồng bào, chúng ta có áo nhưng không đủ cho tất cả mọi người, vì vậy những ai không tham gia kháng chiến chống Tàu thì hãy ra khỏi hàng.

Mọi người bỏ đi cả, chỉ còn lơ thơ lại dăm mống. Chí nghĩ bụng, mặt mình đầy sẹo, bảo do đánh nhau với Tàu mà có thì đứa nào dám không tin.

Một giờ sau, một người ló ra cửa sổ, tay giơ lên dăm cái áo đen đen nhăn nhúm, xấu hơn cả hàng chợ và nói to:

-Thưa đồng bào, không thể coi rẻ lòng yêu nước, mua áo in khẩu hiệu chống Tàu chính là cách thể hiện lòng yêu nước thiết thực nhất. Chúng tôi sẽ bán cho đồng bào với giá một trăm ngàn mỗi chiếc.

Người đứng phía sau Chí thở dài rồi lầm bầm:

- Đấy, mày thấy không, cuối cùng những đứa mặc đồ Tàu vẫn có lợi nhất.

(Truyện bịa, chỉ có tính chất giải trí)

Blogger dân chủ bị bắt

- Này mày nghe tin gì mới chưa?

- Chưa, tin gì vậy?

- Người ta sẽ bắt hai mươi blogger dân chủ và em Bà Tưng đấy.

- Tại sao em Bà Tưng lại bị bắt vậy?

- Đấy, mày thấy không, có ai thèm quan tâm tới mấy blogger dân chủ đâu.

(Chuyện bịa, chỉ có tính chất giải trí)

Chuyện ngụ ngôn mới: Cái giá của việc tin kẻ ác

1. Một lần, chó sói nói với chó nhà: “Tao với mày vốn cùng loài, cớ sao mày chỉ tính chuyện sống mái? Chúng ta đâu có gì khác nhau ngoại trừ lối sống. Tao đây tự do. Còn mày quỵ lụy trước con người như nô lệ; sớm hôm vòng cột quanh cổ; nhọc nhằn canh gác gia súc; khi ăn chỉ được mẩu xương thừa; thế mà vẫn bị quật không thương tiếc mỗi khi có gì sai. Hãy để lời chí tình lọt tai. Mặc cho tao vào bãi; rồi chúng ta sẽ cùng chén thịt gia súc thoải mái!”
2. Chó nhà cả cười trả lời: "Chuyện xưa tao đã thuộc lòng; mày định lừa ai; vào bãi rồi thì mày thịt tao trước chớ có sai. Thôi cút đi trước khi tao thấy ngứa cái răng nanh dài!". Sói ta sợ hãi chạy vắt cả bốn chân lên tai.
3. Một hôm, sư tử xuất hiện nói với chó nhà: "Này tao muốn bàn với mày một vụ làm ăn to. Mày thấy đàn linh dương ngoài đó? Con nào cũng béo gấp ba lần dê của mày. Tao đổi linh dương lấy dê ngay."
4. Chó nhà ngẫm nghĩ thấy điều lợi quả không nhỏ, bèn đồng ý trao đổi. Linh dương bị lùa vào bãi, còn sư tử ăn thịt dê ngoài kia thôi. Chó nhà mừng rỡ đợi người về báo công. Bỗng đâu sư tử gầm rống thế là linh dương lồng lên, nhảy qua rào rồi chạy biến. Người về thấy bãi chăn trống rỗng, liền vớ lấy gậy quật cho chó nhà một trận chẳng biết còn sống nữa hay không.

(Đoạn 1 được mượn từ chuyện ngụ ngôn Aesop, còn từ đoạn 2 trở đi là do tác giả tự sáng tác)