Showing posts with label Nhật Bản. Show all posts
Showing posts with label Nhật Bản. Show all posts

Sunday, September 8, 2019

Lao động và tự do

Chúng ta vẫn thường nghe thấy báo chí nói rằng một người lao động ở Singapore hay ở Nhật có năng suất lao động cao gấp mấy chục lần người Việt Nam. Người ta nói rằng năng suất lao động cao hơn thì giàu hơn, dân Việt Nam nghèo là vì năng suất lao động thấp.

Người ta cũng thường lấy ví dụ về những người già ở Nhật hay ở Singapore đến năm 70-80 tuổi vẫn phải đi làm, họ gọi đó là chăm chỉ. Chăm chỉ thì mới giàu, còn lười biếng như dân Việt Nam, 60 tuổi đã nghỉ hưu nên nghèo.

Câu hỏi: 

  1. Nếu năng suất lao động của dân Nhật hay Singapore cao gấp mấy chục lần Việt Nam thì sao mức sống của người lao động bình thường ở đó không gấp mấy chục lần Việt Nam vậy? Thực tế mức sống của một người công nhân ở Nhật hay ở Việt Nam không chênh lệch nhiều. Cái năng suất lao động cao hơn mấy chục lần ấy đã chui vào túi ai?
  2. Nếu một quốc gia thực sự giàu có và an sinh xã hội tốt thì những người già sẽ được nghỉ hưu sớm, nhường chỗ cho những người trẻ khỏe hơn. Thực tế là an sinh xã hội của Nhật hay Singapore đều không đủ tốt, người lao động phải làm việc lâu năm mà lương hưu không vẫn không đủ sống nên họ buộc phải đi làm để kiếm thêm. Tại sao một sự thất bại của xã hội tư bản lại được coi là nguyên nhân thành công của họ?
Xã hội loài người cho tới nay là xã hội có sự phân chia giai cấp: giai cấp bóc lột và giai cấp bị bóc lột. Lao động của người bị bóc lột bao giờ cũng bị chia làm hai phần: Phần thứ nhất để nuôi sống bản thân. Phần thứ hai là để làm giàu cho kẻ bóc lột, bất kể là dưới dạng thuế khóa nộp cho nhà nước hay lợi nhuận cho chủ doanh nghiệp.

Cái phần lao động mà nhà nước và giới chủ doanh nghiệp quan tâm tới là phần thứ hai, không phải là phần thứ nhất. Họ muốn phần thứ hai càng nhiều càng tốt và phần thứ nhất càng ít càng tốt. Điều này trả lời cho câu hỏi thứ nhất về năng suất lao động. Năng suất lao động của người Nhật hay người Singapore bình thường quy ra tiền (mặc dù thước đo này rất không chính xác) có cao gấp mấy chục lần người Việt Nam thì mức sống họ cũng không cao hơn đáng kể vì phần lớn thành quả lao động của họ chui vào túi doanh nghiệp và nhà nước. 

Doanh nghiệp luôn tuyên truyền năng suất lao động thấp, đòi kéo dài thời gian làm việc, đòi kéo dài độ tuổi làm việc, đều là để làm đầy túi của họ, chứ không phải để làm đầy túi người lao động. Trái lại, càng làm việc nhiều thì túi người lao động sẽ càng vơi. Nếu như trước kia một người lao động làm việc 20 năm suốt đời mình để nhận được một khoản tiền lương hưu hàng tháng, thì giờ nếu họ phải làm việc 30 năm, theo quy luật thị trường doanh nghiệp sẽ trả lương tháng thấp hơn vì người lao động có thời gian tích lũy lương hưu dài hơn và thời gian hưởng lương hưu ngắn hơn. Ở các nước tư bản, năng suất lao động tỷ lệ nghịch với mức sống của người lao động. Năng suất lao động càng cao thì người lao động sẽ càng nghèo, ngược lại chủ doanh nghiệp và nhà nước sẽ càng giàu.   

Năng suất lao động của người Việt Nam có thực sự thấp người ta như vẫn so sánh? Câu trả lời là không. Bởi vì khác với người lao động ở các nước tư bản đa số người dân Việt Nam chỉ lao động để nuôi sống bản thân mình. Sáu mươi phần trăm người lao động ở Việt Nam là nông dân tự do, họ có mảnh đất canh tác nhỏ để làm ra lương thực nuôi sống bản thân và gia đình, phần này không tính vào năng suất lao động vì không quy ra tiền được. Họ không phải đóng thuế nông nghiệp, thuế đất thì rất thấp. Người lao động rảnh rỗi thì họ làm thêm việc này việc kia để kiếm thêm thu nhập. Chủ doanh nghiệp không có cách nào ép những người lao động tự do đó làm việc với cường độ khủng khiếp như ở các nước tư bản vì họ không buộc phải lao động làm thuê để tồn tại.

Giới chủ doanh nghiệp không quan tâm đến cái phần người ta lao động để nuôi sống bản thân mình, mà chỉ quan tâm đến cái phần họ bóc lột được từ người lao động. Thế nên việc so sánh về năng suất lao động quy ra tiền kia phải hiểu là một người lao động ở Nhật hay ở Singapore bị bóc lột gấp mấy chục lần ở Việt Nam. Điều này trả lời cho câu hỏi thứ hai. Bí mật cho sự giàu có của các nước tư bản là duy trì mức độ bóc lột cao khủng khiếp đối với người lao động. Chủ doanh nghiệp Việt Nam cũng muốn áp dụng cái bí quyết thành công của tư bản cho Việt Nam.

Có một người bạn lại hỏi tôi rằng: Tại sao Việt Nam không có các công trình to lớn hoành tráng như các nước khác? Có phải là do năng suất lao động của Việt Nam thấp? Hay là do Việt Nam chiến tranh nhiều, của cải bị tàn phá hết, không có điều kiện làm mấy thứ đó?

Câu trả lời: Chuyện đó đều không liên quan đến năng suất lao động hay chiến tranh. Của cải đổ vào xây dựng những công trình to lớn kia ở đâu ra? Đều là phần bóc lột được từ người lao động. Ở những nước khác, khi nhà nước hay giai cấp thống trị đủ mạnh thì họ bóc lột được lượng của cải khổng lồ từ người lao động, của cải đó sẽ được dùng để xây dựng các công trình kỳ vĩ. Các công trình ấy đều thuộc về nhà nước hay giai cấp thống trị, đóng vai trò như là biểu tượng cho sự thống trị của họ. Vậy nên những thứ đó là biểu tượng cho sự áp bức, đâu phải là biểu tượng cho sự tự do của người lao động. 

Từ thời xa xưa, Việt Nam đã là một đất nước có tầng lớp nông dân tương đối tự do, mặc dù họ không có quyền công dân trong các xã hội phong kiến song các thiết chế cộng đồng địa phương đại diện cho nông dân đủ mạnh để hạn chế mức độ bóc lột của chính quyền trung ương. Ngay cả những nhà nước phong kiến hùng mạnh nhất trong lịch sử Việt Nam cũng không có khả năng bóc lột được những khối của cải thặng dư khổng lồ từ nông dân để xây dựng các công trình kỳ vĩ. Vậy nên việc thiếu vắng các công trình kỳ vĩ ở Việt Nam không phải do năng suất lao động thấp mà ngược lại là một biểu tượng cho sự tự do tương đối của nông dân. Giới chủ doanh nghiệp tất nhiên cũng không thích điều này, nên họ tìm mọi cách công kích, hạ nhục người Việt Nam nói chung về việc không có các công trình kỳ vĩ.

Khái niệm tự do bao gồm ba nội dung cụ thể. Thứ nhất, mỗi cá nhân đều làm chủ bản thân mình, cả về mặt kinh tế lẫn chính trị, họ không phải làm lao động làm giàu cho ai. Thứ hai, cộng đồng công dân của những người tự do ấy không bị ai cai trị. Thứ ba, quốc gia của họ không phải lệ thuộc vào quốc gia khác. Từ trong sâu thẳm tâm hồn của người Việt Nam tự do, ai cũng hiểu rằng sự độc lập tự do của quốc gia là một phần của tự do cá nhân. Nói như các cụ thời xưa là: Nước đã mất thì nhà làm gì còn. Bởi vậy nên người Việt Nam luôn chiến đấu hết mình vì độc lập của quốc gia và khinh bỉ những kẻ làm tay sai cho ngoại bang. Tuy vậy, sự bất khuất cũng không thể giúp người Việt Nam đứng vững nếu năng suất lao động không đủ cao để nuôi sống bản thân và duy trì những cuộc chiến tranh chống ngoại xâm kéo dài đằng đẵng hàng mấy chục năm. Về mặt chính trị, mưu đồ của những kẻ tuyên truyền năng suất lao động Việt Nam thấp chính là phủ nhận sự độc lập tự cường của Việt Nam. Chúng đều sẽ nói rằng dân Việt Nam có năng suất lao động thấp, ăn còn chả đủ lấy đâu ra của cải mà đánh Pháp đánh Mỹ, đều là nhận viện trợ của nước ngoài để đánh cả và từ đó chúng sẽ kết luận rằng giống loài Việt Nam là một giống loài hạ đẳng chỉ biết đi nhận tiền để đánh thuê cho đế quốc.

Nếu một người lao động Việt Nam tự do có phải nghe mấy câu lải nhải về năng suất lao động thấp, lười biếng hay thấp kém vì không có các công trình hoành tráng thì anh ta có thể ưỡn ngực mỉm cười: Tôi là một người tự do, một kẻ nô lệ cho dù có sống trong lâu đài bằng vàng cũng không bao giờ hiểu được tự do!

(P/s: Bài này được viết theo yêu cầu của Linh bí thư DLV.)

Tuesday, February 19, 2019

Đầu năm nói chuyện ăn Tết theo dương lịch

Từ độ hơn chục năm trở lại đây, năm nào cũng như năm nào, cứ mỗi độ xuân về là chúng ta lại phải chứng kiến một bản nhạc cũ mèm được những cái  loa rè của đám trí thức thân phương Tây phát đi phát lại không biết nhàm. Ấy là chuyện Việt Nam ta nên ăn Tết theo Tây lịch để được văn minh, hiệu quả về kinh tế và thoát ảnh hưởng của Trung Quốc.

Lập luận về văn minh là rất nhàm, phương Tây ăn Tết theo dương lịch, phương Đông ăn Tết theo âm lịch, người Hồi giáo hay Do Thái giáo đều nghỉ ngơi theo lịch riêng của họ, đằng nào cũng là văn minh và có bản sắc riêng của cả. Lấy cái chuẩn mực nào để nói cái nào văn minh hơn cái nào, thật là thô thiển hết chỗ nói. Như ông bà ta vẫn nhắn nhủ, ấy là cái đám me Tây nên cứt tây cũng thơm. Phương Tây văn minh hơn hết là tư duy từ thời thuộc địa, các đế quốc phương Tây nhồi vào đầu các nước Châu Á, Châu Phi, Châu Mỹ để dễ bề cai trị. Bây giờ các  nước Châu Á độc lập tự do, kinh tế cũng đã khởi sắc, cớ gì ngu dại tin vào điều đó nữa.

Lập luận về hiệu quả kinh tế mới nghe thì xuôi tai nhưng kỳ thực là bịp bợm. Họ nói rằng ăn Tết theo dương lịch để cho đỡ gián đoạn việc sản xuất, bán hàng cho phương Tây. Điều này là vô nghĩa, thực tiễn công nghiệp hiện đại cho thấy điều đó được xử lý rất dễ dàng về mặt kỹ thuật, tức là sản lượng hụt đi do nghỉ lễ thì sẽ được làm bù trước đó hoặc sau đó. Bên cạnh đó vẫn còn một khía cạnh nữa mà các nhà giả trí thức bịp bợm của chúng ta lờ tịt đi, ấy là chuyện Việt Nam hiện giờ xuất khẩu đi khắp thế giới chứ không phải mỗi phương Tây, trong đó Trung Quốc cũng là một bạn hàng lớn. Nếu bây giờ lấy cái lập luận về hiệu quả kinh tế đó áp vào thì những người bán hàng cho Trung Quốc sẽ đòi phải ăn Tết theo lịch Trung Quốc, những người bán hàng cho Ấn Độ sẽ đòi ăn Tết theo lịch Ấn Độ... vậy thì sẽ phải nghe ai. Nếu nghe một người thì những người khác sẽ hỏi lại rằng tại sao tôi phải hy sinh lợi nhuận của mình cho anh kia, anh ta có chia cho tôi đồng nào không? Thế đấy, những chuyện về kinh tế này chả đi đến đâu hết. Lại còn có một chuyện nữa là người ta kêu ca tết âm với tết dương gần nhau nên người lao động có tâm lý ăn chơi từ tết dương đến tết âm rồi chơi cả tháng giêng làm thiệt hai cho doanh nghiệp, chuyện này cũng vớ vẩn nốt. Thực tế tháng trước Tết âm lịch là tháng làm hàng bù cho kỳ nghỉ Tết, hầu hết các doanh nghiệp trước Tết đều tăng ca, công nhân thì tích cực hơn vì có thêm lương thưởng. Sau Tết thì hoạt động mua sắm tiêu dùng giảm đi,  vì đã chi tiêu trước Tết, do vậy các doanh nghiệp đều có sản lượng thấp sau Tết, người lao động có nhiều thời gian rảnh rang để đi lễ hội hơn. Một ví dụ điển hình ở Việt Nam là ngành lắp ráp ô tô, trước Tết, hầu hết các nhà máy lắp ráp ô tô đều chạy hết công suất, làm việc 3 ca/ngày, sản lượng ô tô bán ra các tháng trước Tết cực lớn. Ngược lại, tháng sau Tết là thảm họa của các đại lý bán xe vì ai mua xe được đã mua từ trước Tết, sau Tết họ chạy xe mới đi chơi lễ hội, không còn mấy ai đi mua xe cả. Các trí giả của chúng ta khi nói về hiệu quả kinh tế cũng lờ tịt đi một khía cạnh khác nữa, họ giả định rằng sự thống trị về thương mại quốc tế thì sẽ thống trị về văn hóa, tức là giờ chúng ta bán hàng cho phương Tây thì phải ăn Tết theo dương lịch cho đúng điệu toàn cầu hóa. Câu hỏi ngược lại: Nếu Trung Quốc thống trị thương mại thế giới thì Việt Nam và cả phương Tây sẽ phải ăn Tết theo lịch Trung Quốc? Đến đây thì các bạn hẳn đã biết câu trả lời, các trí giả của chúng ta sẽ tự vả vào miệng họ mà khăng khăng nói rằng, kinh tế có mạnh nhưng Trung Quốc vẫn kém văn minh, không nên theo Trung Quốc. Thực tế cho thấy các nước phương Tây giờ đây cũng đua nhau tổ chức các hoạt động mừng Tết âm lịch cho cộng đồng người Trung Quốc để mong phát tài.

Cuối cùng, thoát khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc là chuyện hài hước nhất tôi được nghe trong đời mình. Người Việt giờ ra đường đều mặc áo phông, quần jeans, uống cafe kiểu phương Tây, lúc cần lịch sự thì mặc veston, nói tiếng Anh ào ào trong làm ăn, đâu có thứ gì của Trung Quốc mà kêu ảnh hưởng. Việc buôn bán làm ăn với Trung Quốc của Việt Nam cũng như bất cứ quốc gia nào trên thế giới. Chuyện buôn bán không phải là ảnh hưởng hay phải thoát ảnh hưởng gì hết. Về mặt chính trị thì Việt Nam đã từng bước ký hiệp định phân chia biên giới rõ ràng với Trung Quốc để khẳng định sự độc lập của mình, chỉ có một phần tranh chấp trên những đảo ngoài khơi, nhưng chuyện tranh chấp đó là bình thường giữa các quốc gia ở gần nhau và Việt Nam không chỉ có tranh chấp duy nhất với Trung Quốc, còn có những nước khác như Malaysia, Đài Loan, Philippines, Brunei. Nếu có đòi lại đảo thì đòi mấy nước kia chắc chắn dễ hơn đòi Trung Quốc, nhưng các trí giả hậm hực của chúng ta thường lờ tịt điều đó đi, họ chỉ chĩa mũi nhọn vào Trung Quốc, tránh phải động tới các đồng minh của Mỹ.

Nhật Bản quá khứ và hiện tại

Người ta thường ca ngợi rằng Nhật Bản bỏ âm lịch theo dương lịch nên sau 100 năm đã trở thành giàu thứ hai thế giới nhưng người ta quên mất rằng Trung Quốc chả cần bỏ cái gì, chỉ cần 40 năm đã thành giàu thứ hai thế giới và đang trên đà trở thành giàu nhất thế giới.

Người Nhật bỏ âm lịch theo dương lịch vào năm 1873, nhưng họ giàu lên là nhờ quá trình tư bản hóa thành công giai đoạn sau Thế Chiến Thứ 2, chứ không phải nhờ vào việc bỏ âm lịch. Giai đoạn trước chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản mặc dù hùng mạnh nhưng chỉ là một đế quốc nhỏ ở phương Đông. Sau Thế Chiến Thứ 2, khi nước Nhật thua trận và trở thành thị trường của Mỹ và phương Tây thì mới nhanh chóng phất lên, nhưng cái giá phải trả là quá đắt. Việc nói Nhật Bản giàu lên nhờ bỏ âm lịch là tào lao.

Sau hơn một thế kỷ ăn Tết theo dương lịch thì người Nhật Bản cảm thấy rằng họ đã đánh mất bản sắc và lại đang muốn khôi phục lại bản sắc của mình. Họ muốn khôi phục Tết theo âm lịch, tuy vậy chưa thành công.


"Nhật Bản đã bỏ âm lịch để sử dụng dương lịch vì những đòi hỏi của nền kinh tế khi đó. Nhưng như tôi đã nói, Nhật Bản lẽ ra vẫn có thể giữ Tết Nguyên đán như một nét văn hóa cổ truyền và là sợi dây liên kết cộng đồng. Chúng ta đang sống trong một xã hội toàn cầu hóa. Điều đó tạo ra một xã hội mở, nhưng mặt khác nó khiến con người mất đi bản sắc, sự nhận diện "chúng ta là ai?".
Đây là một vấn đề lớn, thậm chí về khía cạnh an ninh quốc gia. Một quốc gia có thể có trong tay những máy bay chiến đấu hiện đại nhất, tinh xảo nhất, nhưng nếu những người điều khiển máy bay không có ý chí mạnh mẽ để bảo vệ chủ quyền quốc gia thì các máy bay hiện đại ấy chẳng có tác dụng gì.
Bên cạnh đó, con người chỉ có sức mạnh khi họ đoàn kết và cộng đồng đóng vai trò rất quan trọng để đoàn kết mọi người. Đây là lý do nhiều người Nhật Bản muốn khôi phục lễ hội đón năm mới cổ truyền, với mong muốn giúp làm tăng sức mạnh cộng đồng".
Lý do của Nhật Bản rất rõ ràng, họ muốn tạo ra một bản sắc văn hóa riêng với sức kết nối cộng đồng mạnh mẽ để gia tăng sức cạnh tranh trong môi trường toàn cầu hóa.

Hàn Quốc khôi phục Tết âm lịch

Người ta hay nhắc đến Nhật Bản như là hình mẫu bỏ âm lịch để giàu có nhưng lại quên mất nước láng giềng Hàn Quốc đã nỗ lực khôi phục lại Tết âm lịch sau gần 100 năm bị từ bỏ.

Năm 1910, Nhật Bản sáp nhập Triều Tiên vào Nhật Bản và buộc người Triều Tiên phải sử dụng dương lịch như họ, điều này có nghĩa là Triều Tiên cũng phải ăn Tết theo dương lịch. Thế nên đối với người Triều Tiên khi đó, Tết theo dương lịch là biểu tượng của sự ô nhục, của sự mất nước. Suốt thời kỳ bị Nhật Bản cai trị, TriềuTiên cũng không vì ăn Tết theo dương lịch mà giàu lên được.

Sau đó, Triều Tiên bị tách thành hai miền Bắc-Nam, miền Nam được gọi là Hàn Quốc. Nắm chính quyền ở Hàn Quốc là các cựu sĩ quan quân đội đánh thuê cho Nhật,  họ vẫn làm ăn với Nhật Bản và áp dụng dương lịch cho đến tận năm 1985. Khi đó, người Hàn Quốc đấu tranh dữ dội để bỏ Tết theo dương lịch và khôi phục âm lịch, điều này không chỉ là yếu tố văn hóa mà nó còn phản ánh sự trỗi dậy của Hàn Quốc, họ muốn có bản sắc riêng và đoạn tuyệt với cái dấu hiệu ô nhục của thời mất nước. Vào năm 1989, Hàn Quốc chính thức khôi phục Tết âm lịch. Cùng với việc Tết âm lịch được khôi phục, hàng loạt các nghi lễ và phong tục truyền thống được tiếp thêm sức mạnh từ không gian và thời gian truyền thống, điều này đã góp phần tạo ra một Hàn Quốc có bản sắc văn hóa độc đáo và gia tăng các mối liên kết cộng đồng của thời kỳ hiện đại.

Hàn Quốc đã đi ngược dòng, thậm chí với sự giàu có của mình, các nước phương Tây cũng phải nở nụ cười cầu tài, chúc người Hàn Quốc ăn Tết âm lịch vui vẻ hàng năm. Giờ đây có ai dám nói Hàn Quốc lạc điệu với thế giới, âm lịch hay bị Hán hóa không?

Việt Nam trên con đường đi tới

Việc kêu gào đòi bỏ âm lịch để ăn Tết theo dương lịch ở Việt Nam thể hiện rõ một mặt là sự trỗi dậy của tầng lớp tư sản, họ muốn phá vỡ các mối liên kết cộng đồng để thay nó bằng quan hệ tiền-hàng lạnh lùng, bởi vì sự thống trị của họ dựa vào quan hệ đó, mặt khác thể hiện sự yếu thế của họ, họ không có khả năng dựa vào những điều kiện văn hóa xã hội sẵn có của Việt Nam mà phải dựa vào sức mạnh của tư bản quốc tế, thế nên họ muốn tất cả mọi thứ phải dập khuôn theo phương Tây. Mặc dù những lập luận của đám trí giả trong vấn đề này rất tào lao và dễ dàng bị bẻ gãy, họ giống như những con rối mua vui cho đám báo lá cải mỗi độ xuân về, song không vì vậy mà chúng ta quên mất động cơ thật sự ẩn giấu sau việc này.

Với việc chuyển sang dương lịch, âm mưu của họ là xóa bỏ toàn bộ ý niệm về thời gian tuần hoàn của phương Đông, các giá trị văn hóa của phương Đông vốn sinh tồn trong cái ý niệm về thời gian đó. Thay vào đó, họ áp đặt một ý niệm thời gian cơ giới, một chiều, mọi thứ đều trở nên vô định, quá khứ, hiện tại và tương lai không còn là một vòng tuần hoàn nữa mà là sự kết hợp ngẫu nhiên trong đó quá khứ và tương lai chỉ là chức năng của hiện tại. Điều này có nghĩa là xóa bỏ lịch sử, lịch sử Việt Nam chấm dứt, các giá trị văn hóa của Việt Nam cũng sẽ biến mất cùng với ý niệm về thời gian tuần hoàn. Lịch sử sẽ được bắt đầu bằng một cái mốc trống rỗng nào đó theo dương lịch và nó sẽ được lấp đầy bằng sự xét lại, bằng sự du nhập văn hóa tư bản. Không phải ngẫu nhiên mà đám trí giả ca tụng việc bỏ âm lịch là một cuộc cách mạng vĩ đại của Nhật Bản và thúc giục Việt Nam học theo điều đó. Cái giá Việt Nam phải trả sẽ là rất khủng khiếp, nhưng đám trí giả đâu có thèm quan tâm đến sự khủng khiếp đó, đối với họ cuộc cách mạng đó sẽ đưa họ lên địa vị thống trị, với tư cách là những kẻ môi giới của phương Tây. Miệng thì rêu rao rằng muốn Việt Nam trở nên hùng cường nhưng đằng sau những lời dối trá đó là âm mưu bán rẻ Việt Nam cho phương Tây, dìm Việt Nam vào vũng bùn tăm tối mất gốc, trở thành một thứ nô lệ văn hóa, đấy là bản chất của đám trí giả ngày nay.

Nếu ai đó hỏi tôi về việc ăn Tết theo dương lịch thì tôi sẽ trả lời như thế này: Khi nào Việt Nam đủ giàu, cả thế giới sẽ chung vui Tết âm lịch với Việt Nam.

Wednesday, March 23, 2016

Văn hóa Nhật Bản dưới một góc nhìn khác

Điều đáng phiền lòng ở Việt Nam hiện nay là hầu hết các bài báo về nước ngoài, ví dụ như các bài báo về Nhật Bản đều mang tính tự ti dân tộc, hoặc chỉ để so bì nhằm nhấn mạnh vào nhược điểm của Việt Nam hoặc ca ngợi và sùng bái nước ngoài một cách thái quá, do vậy làm rối loạn nhận thức của người đọc. Dưới góc nhìn khác, góc nhìn của một nhà nghiên cứu nữ phương Tây về nữ quyền trong cuốn “Womansword: What Japanese words say about woman” của Kittredge Cherry do nhà xuất bản Kodansha International tái bản năm 2002 (xuất bản lần thứ nhất năm 1987) thì người ta lại thấy văn hóa Nhật Bản có nhiều nét gần gũi với Việt Nam. Dưới đây là một số mục từ Nhật Bản được trích trong cuốn sách để minh chứng cho điều ấy.

Amaterasu Omikami: Đại Thiên Quang Mẫu

Vào ngày đầu tiên của năm mới, một số người Nhật Bản sẽ thức giấc sớm để ngắm mặt trời nhô lên khỏi chân trời, nhắc họ nhớ về nguồn gốc. Nữ thần mặt trời, Đại Thiên Quang Mẫu (Amaterasu Omikami), là mẹ tổ tiên của tất cả người Nhật Bản và là vị thần tối cao trong thần thoại Shinto. Shinto là một trong số ít tôn giáo trên thế giới coi mặt trời là nữ giới. Theo thần thoại đầu tiên được ghi nhận vào khoảng 1.300 năm trước đây, Amaterasu đã trao cho cháu trai của bà tấm gương, thanh kiếm và đồ trang sức hình cây đào lộn hột, cho đến nay vẫn được ca tụng là “Ba Bảo Vật Linh Thiêng”, sau đó gửi cậu xuống sinh sống ở “Miền Đất Đồng Bằng Đầy Lau Sậy và Lúa Mới Trổ Bông”, khởi đầu với Nhật Bản. Hoàng đế hiện tại có liên quan phả hệ trực tiếp với nữ thần mặt trời, tạo thành sự kế thừa không ngắt quãng dài nhất thế giới.

Amaterasu và tấm gương linh thiêng của bà được thờ cúng tại thần điện Shinto linh thiêng nhất, Đại Điện Ise. Đại Điện này rất cổ, nguồn gốc của nó vẫn gây ra sự tranh cãi của giới học giả; tờ rơi của Đại Điện khẳng định rằng nó được nữ hoàng Yamato-hime-no-Mikoto xây dựng vào thế kỷ thứ 4 trước Công Nguyên. Không giống với đa số các điện thờ khác, nó được xây dựng theo phong cách kiến trúc cổ xưa nhất của Nhật Bản và có một tu sĩ cao cấp trụ trì. Vị trí đó, theo truyền thống là do một công chúa của triều đình nắm giữ, đã bị bãi bỏ vào năm 1868 và khôi phục vào năm 1946. Mặc dù vị thần tối cao là nữ nhưng hầu như tất cả các tu sĩ Shinto đều là nam. Những nữ tín đồ hỗ trợ họ được gọi là miko.

Trong khi Shinto gợi lại cho một số người Nhật Bản những hồi ức không mấy dễ chịu về chủ nghĩa quân phiệt thì nữ thần mặt trời tối cao mang đến cảm hứng cho phụ nữ Nhật Bản, trong đó có nhà thơ Hiratsuka Raicho. Bà lập ra nhóm văn chương nữ quyền có tên là Hiệp Hội Nữ Học Giả (Seito), một tổ chức tiên phong của phong trào nữ quyền đương thời. Để giới thiệu ấn bản đầu tiên của tờ báo Nữ Học Giả của nhóm vào năm 1911, bà đã nhắc lại truyền thuyết về Amaterasu. Bài thơ của Raicho, có lẽ là tuyên ngôn nữ quyền nổi tiếng nhất của Nhật Bản, mở đầu với câu “Vào thuở ban đầu, phụ nữ là mặt trời. Một con người chân thực.” 

Trích trang 16

[Bình luận: Có gần gũi với chuyện mẹ Âu Cơ của Việt Nam không nhỉ?]

Bijin: Xinh đẹp

Sự xinh đẹp mang tính nữ. “Hôm nay tôi bắt gặp cái đẹp” nói chung có nghĩa là người nói gặp một phụ nữ đẹp. Cũng giống như vậy, người Nhật Bản nói về việc bắt gặp một bijin, theo nghĩa đen là “người đẹp” nhưng thực tế chỉ được dùng cho phụ nữ đẹp. Trái lại, giới tính thường được nhắc đến trong nhiều từ khác nhau chỉ vẻ đẹp của nam giới như “đẹp trai” (binan). 

Khái niệm này có thể thêm vào phía trước hầu hết các tên gọi nghề nghiệp để tạo thành một từ ghép chỉ những hiện tượng Nhật Bản như “phát thanh viên xinh đẹp” (bijin anaunsaa) đọc bản tin truyền hình, “chiêu đãi viên xinh đẹp” (bijin hosutesu) phục vụ đồ uống trong các câu lạc bộ chiêu đãi và thậm chí là “biên tập viên xinh đẹp” (bijin henshusha) đang làm việc với những cuốn sách như cuốn này. Vào thời xưa, khoảng một ngàn năm trước đây, một bijin có nghề nghiệp đặc biệt dành riêng cho cô ấy. Các tài liệu văn bản sớm cho thấy dân làng thường nấu rượu saké bằng một quy trình lên men nguyên thủy, bắt đầu bằng việc nhai nát gạo và bỏ chúng vào các bồn gỗ lớn. Sự tinh khiết của rượu saké được đảm bảo bằng cách chỉ dùng gạo được bijin nhai – trong trường hợp này có nghĩa là những trinh nữ trẻ. Rượu tạo ra được gọi là bijinshu hay “saké xinh đẹp”.

Ngày nay, ngoại hình đẹp vẫn là một tiêu chí quan trọng đối với việc làm của phụ nữ. Sự thể hiện “hình dáng yêu kiều” (yoshi tanrei) vẫn nổi bật trong các quảng cáo tuyển dụng phụ nữ. Phong cách đa dạng và vẻ đẹp là yêu cầu bắt buộc với những vị trí như hướng dẫn viên du lịch, người giới thiệu sản phẩm ở nhà trưng bày, nhân viên lễ tân và là luật bất thành văn trong nhiều công việc dành cho phụ nữ. Từ này cũng có thể được dùng cho một người đàn ông hấp dẫn nhưng cách sử dụng thông thường phủ nhận sự diễn giải đó. Các ông chủ đánh giá đàn ông cao hơn về phẩm chất nội tại của họ và hiếm có quảng cáo về nam giới đẹp trai. Cũng tương tự như vậy, từ để chỉ nam giới ưa nhìn không thể gắn với chức danh nghề nghiệp của họ.

Họ có thể tìm được việc làm tương đối đơn giản nhưng phụ nữ đẹp được coi là dễ chịu bất hạnh hoặc thậm chí là đột tử hơn những chị em bình thường của họ. Một câu ngạn ngữ phổ biến nói rằng “Người đẹp bạc mệnh” (Bijin hakumei). Câu ngạn ngữ cũng hàm ý về sự nhất thời của vẻ đẹp thanh xuân và thực tế là người Nhật Bản có khuynh hướng coi bản thân quá khứ là đẹp. Sự đam mê quốc gia đối với hoa anh đào nở một phần bắt nguồn từ thực tế là chúng tàn rất nhanh. 

Các tiêu chuẩn về vẻ đẹp cũng thay đổi như được thấy qua nghệ thuật Nhật Bản trong vài thế kỷ, đặc biệt là loại hình ukiyo-e hay còn gọi là “tranh đẹp” (bijinga). Vẻ đẹp của thời kỳ này là sự xấu xí của thời kỳ khác. Răng đen, một phần quan trọng của vẻ đẹp cá nhân đối với phụ nữ, lại tạo ra sự khó chịu ngày nay. Thời trang thay đổi qua lại giữa khuôn mặt tròn và khuôn mặt hình oval dài, được gọi là “mặt hình hạt dưa” (urizane-gao). Vào thời Edo, đàn ông viết về sự khát khao của họ đối với một có gái có miệng nhỏ, lông mày giống như mặt trăng lưỡi liềm nhô lên từ mỏm núi xa xa, tóc giống như đôi cánh của một con quạ nước và “trán giống như núi Phú Sĩ” (Fuji-bitai). Khái niệm thời trang truyền thống này được dùng để chỉ lối rẽ tóc mà người nói tiếng Anh gọi là búi tóc bà góa. 

Theo truyền thống, hình ảnh của một phụ nữ Nhật Bản được cho là nằm ở một nơi mà hầu hết các dân tộc khác đều bỏ qua: gáy (unaji). Quan trọng hơn ngực, mông hay chân, gáy thể hiện sự nhạy cảm. Lý do thực sự của quan niệm thẩm mỹ đặc biệt này rất đơn giản. Phần còn lại của cơ thể phụ nữ bị giấu sau áo kimono. Ngay cả gáy của phụ nữ cũng thường được che bằng búi tóc đen, thế nên khi phụ nữ vén tóc lên, nó khiến cho người phương Tây cảm thấy như họ đang nhìn thấy một phụ nữ mặc quần áo ngắn. Sự chú trọng vào gáy đã giảm xuống nhưng vẫn còn đủ mạnh vào giữa những năm 1980 đối với một tạp chí phụ nữ phổ thông để đề cao hình tượng unaji bijin với các bức ảnh ngôi sao phô bày gáy của họ.

Người Nhật khẳng định rằng sự quyến rũ của cái gáy mạnh mẽ hơn sự cố định của bộ ngực, dĩ nhiên gần hơn với sự hấp dẫn của nụ cười thanh tú. Bộ ngực, được gọi thông tục là oppai hay chichi, không bao giờ được coi là mục tiêu tình dục ở Nhật Bản, ở đó các bà mẹ vẫn cho trẻ con bú ở nơi công cộng cho đến ba mươi năm trước đây. Phụ nữ ở các tỉnh vẫn cởi trần đến thắt lưng khi họ làm việc, cho đến khi sự bại trận trong Thế Chiến II đưa những người lính Hoa Kỳ lóng ngóng đến đất nước. Luật pháp vẫn cho phép bộ ngực được phơi bày trên truyền hình với sự đề kháng là di sản của thái độ quá khứ, nhưng tính khêu gợi của nhiều kênh truyền hình là dấu hiệu cho thấy sự sùng bái phương Tây có vẻ như đã chiếm chỗ. Bất chấp những khuynh hướng mới, nhiều đàn ông Nhật Bản giãi bày bí mật rằng bộ ngực lớn đang áp đảo – thậm chí là sợ hãi. 

Phấn bột gạo trang điểm da (mochi hada) là một biểu tượng khác được người Nhật Bản thừa nhận, họ nhanh chóng làm quen với sự mềm mại, mịn màng, màu trắng và sự quyến rũ của bột gạo. Mấu chốt là màu trắng, được phổ biến trong câu ngạn ngữ Nhật Bản, “Màu trắng che đi bẩy khuyết tật” (Iro no shiroi wa shichi nan kakusu), có nghĩa là một làn da trắng bù đắp được cho cái miệng lớn hay cái mũi tẹt hoặc vô số những điều kém hoàn hảo khác.

Phụ nữ Nhật Bản bắt đầu sử dụng phấn trang điểm mặt và thân thể có tên là “màu trắng tự hào” (oshiroi) cùng với các mỹ phẩm khác từ hơn một ngàn năm trước đây để hiện thực hóa ý tưởng này. Loại bột xuất hiện sớm nhất, được làm từ bột gạo và đất, đã bị thay thế bằng phấn có pha chì nhập khẩu từ Trung Quốc vào thế kỷ thứ 7. Tính độc hại của loại phấn này được thừa nhận vào những năm 1870 và các phiên bản không chì đã được phát triển, sau đó lại bị các lớp phấn nền trang điểm theo kiểu phương Tây thay thế. Đàn ông cũng trang điểm mặt để tăng sự hấp dẫn vào thời Heian. Việc trang điểm dần dần trở thành hoạt động của nữ giới, mặc dù vào giữa những năm 1980, các hãng mỹ phẩm hàng đầu của Nhật Bản bắt đầu cung cấp các dòng phấn nền trang điểm, son môi và bút kẻ mắt cho nam giới, cùng với các hướng dẫn sử dụng.

Những gì mà màu trắng không che đậy được thì cách đi đứng thích hợp có thể làm được, theo một cuốn sách bán chạy vào thế kỷ 19 của Nhật Bản bàn về cách làm đẹp. Các chỉ dẫn của cuốn sách bao gồm cả chỉ dẫn cách giúp phụ nữ làm cho đôi mắt trông gần nhau hơn: Nhìn vào một điểm cách chân khoảng 1,82 m khi đứng và thu khoảng cách lại một nửa khi ngồi. Ngày nay, một số phụ nữ dùng những biện pháp mạnh hơn – phẫu thuật thẩm mỹ - để đạt được vẻ đẹp lý tưởng hiện thời. Ba loại phẫu thuật thông thường mà phụ nữ Nhật Bản hay thực hiện được gọi là “Tây hóa” mí mắt trên, nâng mũi và làm đẹp cằm. 

Trích trang 19-22

[Bình luận: Răng đen, mặt tròn phúc hậu, đều là những quan niệm thẩm mỹ của người Việt xưa, hiện giờ bị thay thế bằng các cô gái mặt chữ V với cằm độn nhọn hoắt và mũi cao như người phương Tây.]

Busu: Xấu xí

Phụ đề tiếng Nhật “Busu!” khi diễn viên Dustin Hoffman đánh nhau với bạn gái trong phim Tootsie và thốt ra từ tiếng Anh tục tằn nhất “Fuck you!”. Những từ thô tục này tương đương chỉ trong những tình huống nhất định, bởi vì busu có nghĩa là một phụ nữ với bộ mặt gớm guốc. Đó là một trong những sự xúc phạm ghê ghớm nhất đối với phụ nữ ở Nhật Bản, cho dù đó cũng có thể là sự chòng ghẹo, có thể là đối với bạn trai hoặc thú cưng. Phụ nữ xấu xí được gọi là busu ở Nhật Bản sẽ giống như sự so sánh với “chó” của người nói tiếng Anh. 

Người ta thường liên hệ với động vật trong tiếng Anh nhưng tiếng Nhật thì hiếm khi có sự so sánh đó. Một trong số ít đó là sự so sánh nhẹ nhàng và kiểu cũ đối với phụ nữ có vẻ ngoài thô kệch: “con rùa xun xoe” (okame). Cho đến nay người Nhật Bản vẫn không xếp rùa vào giới động vật. Okame là tên của nhân vật nữ trong cặp đôi phổ biến của mặt nạ hài kịch Kyogen có tại hầu hết các cửa hàng bán đồ lưu niệm Nhật Bản. Vẻ mặt ngốc nghếch của cô ta với khoảng cách lớn giữa mắt và lông mày rất khó quên và người Nhật Bản đã dùng tên của cô ta để chế nhạo. Một số nhà sử học Nhật Bản cho rằng mặt nạ Okame đầu tiên là thời trang trước đây rất lâu, khuôn mặt phúng phính giống như rùa của cô ta được coi là lý tưởng. Một diễn viên Kyogen đương thời có lần đã đưa ra bình luận gây choáng váng là tất cả đàn ông Nhật Bản đều hy vọng cô dâu của họ sẽ trông giống như vậy vào đêm tân hôn.

Bắt nguồn từ truyền thống nông nghiệp lâu đời, văn hóa Nhật Bản rút ra nhiều phép ẩn dụ từ cây cối hơn là từ động vật. Busu có thể là một từ như vậy. Theo một lý thuyết, ý nghĩa gốc của từ busu là chất độc được tạo ra từ rễ cây củ ấu tàu. Khi ăn phải busu, người ta sẽ chết với khuôn mặt méo mó, một cảnh tượng đã trở thành bất tử trong hài kịch Kyogen. Đôi khi, ở một vài nơi, sự liên hệ có thể được tạo thành từ sự nhăn nhó của người ăn phải busu và khuôn mặt xấu xí của phụ nữ. Những từ lóng cùng nghĩa tồn tại ngắn ngủi đã được làm giàu thêm, trong đó có seishin (tâm hồn) busu đối với phụ nữ chỉ có vẻ đẹp bên ngoài và kamaboko (xúc xích cá) busu đối với những phụ nữ phù hợp với định nghĩa của busu, giống như xúc xích cá bám vào tấm ván gỗ khi chúng được chế biến.

Trích trang 22-23

[Bình luận: Sự xấu xí kiểu Thị Nở ở Việt Nam cũng có nhé]

Gokiburi teishu: Ông chồng gián

Thứ gì có thể vô dụng, phiền hà và gây khó chịu hơn một con gián trong bếp? Một ông chồng trong bếp, đa số các phụ nữ Nhật Bản truyền thống đều dùng khái niệm “ông chồng gián” (gokiburi teishu) để mô tả người đàn ông định xâm lấn lãnh địa của họ. Họ cho rằng việc chuẩn bị bữa ăn sẽ lâu hơn với sự “trợ giúp” của một người thiếu kinh nghiệm nấu nướng. Theo truyền thống, nhà bếp là nơi mà phụ nữ Nhật Bản không cảm thấy sức ép của cái tôi nam tính. Nhiều người coi đây là nơi linh thiêng của họ. Cho tới gần đây, đàn ông đã vui vẻ đảm nhiệm việc nấu nướng, nếu cần phải trích dẫn câu ngạn ngữ “Một quý ông sẽ không vào bếp” (Danshi chubo ni irazu)

Hầu hết các bà nội trợ ngày nay đều không phàn nàn về việc đàn ông đi làm ở bên ngoài trong khi phụ nữ làm việc nhà. Một khảo sát năm 1983 của chính quyền cho thấy có 71% phụ nữ Nhật thích sự sắp xếp này, nhiều hơn so với 56% ở Philippines và 34% ở Hoa Kỳ. Số lượng phụ nữ Nhật rời khỏi nhà bếp đã tăng lên, vào năm 1972 có 83% ưa thích sự phân công lao động truyền thống. Thống kê của chính quyền cho thấy ý tưởng thay đổi nhanh chóng hơn thực tế. Một phụ nữ Nhật Bản trung bình dành 3 giờ 25 phút cho việc nhà và chăm sóc con cái vào năm 1981, trong khi đó một nam giới điển hình chỉ dùng có 8 phút.

Tuy vậy, ông chồng gián không chỉ giới hạn trong nhà bếp. Mỗi khi ông chồng làm vợ không hài lòng, người vợ Nhật Bản có thể dùng khái niệm xúc phạm này. Đàn ông không thể chống lại với khái niệm tương đương, bởi vì không có từ “bà vợ gián”. Từ này phổ biến đến mức hiện nay một số người có tư tưởng tự do còn gọi bạn đời là gián vì không giúp làm việc bếp núc. Số lượng cặp vợ chồng chống lại trạng thái ban đầu bằng cách chia sẻ việc nhà nhiều đến mức người Nhật Bản mới đây đã tạo ra một từ nửa bỡn cợt tương đương với từ “ông nội trợ” trong tiếng Anh. Từ shufu cũng giống như từ phổ thông để chỉ bà nội trợ, nhưng thay vì chỉ “phụ nữ chính” như thông thường, chữ này đánh vần thành “nam chính”.

Từ để chỉ bà nội trợ, cũng giống như nhiều từ chỉ các bà vợ nói chung, sử dụng khái niệm thứ bậc. Việc phụ nữ chỉ làm việc nhà là một điều xa xỉ trước thời hiện đại hóa bắt đầu vào năm 1868. Sau đó, lần đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản, gia đình biến đổi từ trung tâm của sản xuất thành cơ sở tiêu dùng và nuôi dưỡng con cái. Cùng với sự thay đổi này một số từ ngữ mới đã được bổ sung vào công việc giới hạn của thế hệ bà nội trợ mới: kaji (việc nhà), ikuji (chăm sóc con cái) và ryori (nấu nướng). Một tên hiệu cũng được gán cho phần lớn các bà nội trợ mới. Họ được gọi là shufu. Cho đến khi kết thúc Thế Chiến thứ II, khái niệm này chỉ dùng cho phụ nữ đại diện cho hộ gia đình trong khuôn khổ của hệ thống gia đình, nhưng hiện giờ có nghĩa là bà nội trợ nói chung. Khi tạp chí phổ thông của phụ nữ Shufu no Tomo (Sổ Tay Bà Nội Trợ) được thành lập vào đầu thế kỷ 20, tiêu đề của nó cũng sáng tạo như tạp chí Ms. của Hoa Kỳ. 

Một số ít ông nội trợ đã bắt đầu tham dự vào thế giới của bát đĩa. Các bài báo về nấu nướng cho đàn ông được xuất bản với tiêu đề như “Bố làm bếp” trên nhiều tạp chí và báo dành cho đàn ông của Nhật Bản, trong đó có cả tờ Nihon Keizai Shinbun, một tờ báo Nhật Bản nổi tiếng tương đương với tờ Wall Street Journal. Ít nhất thì một hiệu sách lớn ở Tokyo cũng có một khu vực bày “Sách nấu ăn dành cho đàn ông”. Các cậu bé không bị buộc phải tham gia các lớp học nội trợ ở trường học nhưng một số nhóm phụ nữ xôn xao vì sự thay đổi đó. Những người đàn ông cảm thấy việc nấu ăn là vui vẻ đã tập hợp nhau ở Tokyo vào năm 1977 để thành lập “Câu Lạc Bộ Hãy Để Quý Ông Vào Bếp” (danshi chubo ni hairo kai), thu nạp được 500 thành viên chỉ riêng ở Tokyo trong vòng 8 năm sau khi thành lập. Theo triết lý phi giới tính, câu lạc bộ chấp nhận cả hai giới. Nữ thành viên chiếm 20% vào giữa những năm 1980 và tiếp tục gia tăng. Không ít phụ nữ trẻ đã dùng câu lạc bộ để tìm kiếm một ông chồng sẵn sàng và có thể chia sẻ việc bếp núc.

Khuynh hướng này mang lại những lợi ích thực tế đối với đàn ông cũng như phụ nữ, nếu như những câu chuyện đồn thổi trong nhà bếp có chút sự thật nào đó. Các bà nội trợ thích lặp đi lặp lại câu chuyện cổ tích về người đàn ông sống lâu hơn vợ - bị chết đói bởi vì ông ta không biết nấu ăn, dùng cái mở nắp hộp hay thậm chí là tìm nơi chứa thực phẩm. Ít nhất thì những con gián cũng biết đường đi đến nhà bếp.

Trích trang 58-60

[Bình luận: Người Việt Nam thỉnh thoảng cũng cãi nhau như mổ trâu mổ bò vì vụ này. Hồi xưa các bà mẹ cũng không thích chồng vào bếp vì họ làm rối loạn mọi thứ lên hơn là giúp ích. Bây giờ thì nhiều ông chồng vào bếp hơn rồi.]

Meoto-jawan: Tách trà vợ chồng

Quan hệ hôn nhân ở Nhật Bản được củng cố thành một hiện thực có thể nhìn thấy và chạm vào: “tách trà vợ chồng” (meoto-jawan). Hai chiếc tách này giống hệt nhau ngoại trừ kích thước, chiếc tách lớn hơn thuộc về người chồng. Meoto-jawan bắt nguồn từ tầng lớp thương nhân vào cuối thời Edo, sau đó sớm trở thành thời thượng vào thế kỷ này. Một số người cho rằng tách trà của chồng và vợ đầu tiên có kích thước như nhau nhưng chiếc tách của người chồng đã được làm to ra dần dần, cùng với môi trường văn hóa. Tương tự, các quy định xã hội ở quốc gia khác đã buộc người Nhật Bản phải làm bình đẳng một số mẫu meoto-jawan xuất khẩu. Khi phải mua tách trà phương Tây, trong trường hợp không có kiểu châu Á, người Nhật Bản cũng vui vẻ mua thứ mà họ gọi là tách đôi (pea kappu) với kích thước giống nhau.

Một truyền thống về đồ gia dụng khác cũng xuất hiện dưới dạng một đôi có kích thước không cân xứng được thiết kế cho cặp vợ chồng. Chúng bao gồm bát ăn cơm cũng được gọi là meoto-jawan và đũa được gọi là meoto-bashi. Vào thời phong kiến, nhiều người chồng thực sự được ăn thực phẩm tốt hơn và nhiều hơn vợ của họ. Phong tục ăn uống quy định rằng phụ nữ trong nhà trước hết phải dọn phần thức ăn cho người đàn ông đứng đầu gia đình, sau đó tuân theo trật tự. Trẻ em được ăn no bởi vì nhu cầu cho cơ thể đang lớn của chúng được công nhận. Những người phải ăn cuối cùng đôi khi là các cô dâu trẻ. 

Bộ meoto-jawan tiếp tục là món quà phổ biến cho các cặp vợ chồng, nhất là mới cưới. Món quà này không chỉ muốn nói rằng đàn ông nhận được nhiều hơn mà còn nói rằng cặp vợ chồng là một đơn vị đơn nhất vĩnh cữu với cùng khẩu vị. Không ai có thể chia cặp tách chồng và vợ ra để bán hay gộp vào thành cặp khác hoặc dùng đơn lẻ, mặc dù chồng hoặc vợ có thể uống cốc còn lại khi “nửa kia” qua đời. Sự kết hợp không thể tách rời với kích thước khác nhau gợi cảm hứng cho người ta gán cái tên meoto, có nghĩa là “chồng và vợ”, cho nhiều hiện tượng tự nhiên khác nhau. Hai hòn đá cuội nằm cạnh nhau được gọi là “đá vợ chồng” (meoto iwa). Khi người Nhật Bản thấy hai cây thông dựa vào nhau, họ gọi chúng là “cây thông vợ chồng” (meoto matsu). Đôi khi họ cầu xin những cây thông giúp đỡ tác thành một cuộc hôn nhân tốt.

Một đồ vật không xuất hiện trong cặp chồng và vợ là kimono. Hiện nay, quần áo phương Tây là thông dụng, các cặp vợ chồng trẻ Nhật Bản đôi khi xuất hiện trong áo phông đẫm mồ hôi, quần áo chơi tennis và đồ tương tự. Các quan niệm phương Tây về quần áo nam nữ, được thiết kế cho cặp đôi đang hẹn hò cũng như đã kết hôn, đã được nền văn hóa sử dụng các vật meoto trong nhiều thế kỷ nhanh chóng chào đón. 

Trích trang 60-61

[Bình luận: À, cái khoản vợ chồng phải ăn khác nhau trước Việt Nam cũng có đấy]

Meishi! Furo! Neru!: Ăn! Tắm! Ngủ!

Ba từ ngắn này được trao đổi mỗi tối giữa chồng và vợ ở Nhật Bản. Người công nhân làm thuê điển hình ở Tokyo trở về nhà vào khoảng 9-10h tối, kiệt sức sau một giờ chen chúc trên tàu và vẫn còn hơi chếnh choáng do cuộc nhậu bắt buộc sau giờ làm. “Meishi!”, anh ta ra lệnh, sử dụng một từ thô thiển chỉ thức ăn và vợ anh ta nhanh chóng mang đồ ăn tới. Khi đã no bụng, anh ta nói “Furo!”. Cô ấy gật đầu. Cô ấy vốn đã chuẩn bị sẵn nhà tắm. Sau khi ra khỏi nhà tắm bốc khói, anh ta lại nói: “Neru!”. Đấy là lúc cô vợ phải trải tấm đệm ra. Các bà vợ thường xuyên châm biếm một cách buồn bã rằng chồng họ bận đóng góp cho phép màu kinh tế của Nhật Bản đến mức chỉ có ba từ để nói với họ. “Meishi! Furo! Neru!” đã trở thành sáo ngữ đối với rất nhiều công nhân và vợ của họ. 

Mặt khác, người vợ Nhật Bản và chồng không thực sự muốn nghe ba từ ngắn khác mà các cặp đôi phương Tây cho là quan trọng, “Anh yêu em”. Hầu hết các cặp đôi đều không bao giờ thốt ra câu đó. Những người quan sát Nhật Bản và phương Tây đều đưa ra những giải thích khác nhau về sự im lặng này. Họ chỉ ra rằng truyền thống Nhật Bản cho rằng hôn nhân chỉ là sự sắp xếp kinh tế để duy trì dòng tộc và bổ sung thêm tình yêu vào đẳng thức đó chỉ gây ra tổn hại nhiều hơn là sự tốt đẹp. Quan niệm này có thể vẫn ảnh hưởng đến nhiều người và một số cặp đôi không có tình yêu vẫn sống với nhau để chăm lo cho con cái, nhưng hầu hết người Nhật Bản kết hôn ngày nay đều nói với người khác rằng họ làm điều đó vì tình yêu. Tuy vậy, việc nói “Anh yêu em” tạo ra cảm giác bối rối và không cần thiết. Sự bối rối được cho là bắt nguồn từ ý tưởng coi một cặp đôi kết hôn là một thể thống nhất, không phải là hai cá thể. Điều này có thể giải thích lý do khiến cha mẹ Nhật Bản không bày tỏ tình yêu đối với con cái. Khi chồng và vợ cảm thấy gần gũi, biểu lộ tình yêu cũng như khen ngợi người kia là một điều cấm kỵ trong văn hóa Nhật Bản. Các từ ngữ trực tiếp là không cần thiết và có thể giới hạn cũng như làm giảm giá trị của cảm xúc mà họ cố gắng bày tỏ. Ở Nhật Bản, tình yêu được truyền tải bằng hàng sa số các cử chỉ cũng sự sự thổ lộ tinh tế đã được thấm đẫm trong các bài thơ haiku đầy thẩm mỹ. Đôi khi tất cả những điều cần nói chỉ là “Meishi! Furo! Neru!

Trích trang 62-63 

[Bình luận: Cách đây vài năm có cô nhà văn nào đó gọi đàn ông Việt Nam chỉ biết ăn tắm ngủ là lợn thì phải]

Naijo no ko: Của chồng công vợ

Một trong những yếu tố quan trọng của thành tựu kinh tế Nhật Bản bị hầu hết các nhà phân tích phương Tây bỏ qua. Đó là “sự thành công nhờ sự trợ giúp bên trong” (najio no ko). Khi nhiều khái niệm Nhật Bản về kỹ thật quản lý doanh nghiệp được giảng giải chi tiết thì nguồn bị che đậy khiến cho mọi thứ trở nên khả thi này thường bị bỏ sót. Thông thường ở Nhật Bản, sự hữu ích của “tay trong” chính là người vợ. Naijo no ko có nghĩa là thành công của người đàn ông bắt nguồn từ sự trợ giúp và hi sinh của người vợ. 

Thiếu sự trợ giúp của người vợ, người chuẩn bị các bữa ăn, sửa soạn quần ào và vun vén tài chính, ông chồng Nhật Bản sẽ không thể tiếp tục làm việc lâu dài và chăm chỉ như họ đã làm để duy trì sự tăng trưởng kinh tế. (Nhà tập thể của công ty cung cấp nhiều dịch vụ này cho đàn ông độc thân, đôi khi cho cả phụ nữ.) Ngôn ngữ tiếp đó khẳng định rằng người vợ Nhật Bản đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của người chồng với từ “vai trò của vợ” (nyobo yaku). Một người đàn ông luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyên bảo bạn bè hay đồng nghiệp, người đáng tin cậy này được gọi “cánh tay phải” trong tiếng Anh, tương đương với từ “vai trò của vợ” ở Nhật Bản. 

Ở cấp quốc gia, phụ nữ Nhật Bản cũng hỗ trợ theo cách tương tự. Hầu hết những người đại diện cho công việc và chính quyền quốc gia bên ngoài Nhật Bản là nam giới, trong khi ở nhà những công việc không mấy vinh quang nhưng quan trọng như công việc văn phòng và kiểm tra chip máy tính đều nằm trên vai phụ nữ “bên trong”. Đây không phải là chính sách mới. Phụ nữ chiếm trung bình 60% của lao động công nghiệp từ năm 1894 đến 1912, một thời kỳ quan trọng trong thời kỳ đầu công nghiệp hóa của Nhật Bản.

Khi hỏi bất cứ người Nhật Bản nào về naijo no ko, cô ấy hay anh ấy sẽ trả lời với câu chuyện về gia tộc phong kiến nổi tiếng ở Shikoku có tên là Yamanouchi. Sách lịch sử ca ngợi bà Yamanouchi, nói rằng sự lớn mạnh của gia tộc bắt nguồn từ Kazutoyo Yamanouchi (1546-1605) và bà vợ thông minh Kenshoin (1557-1617) của ông. Câu chuyện bắt đầu khi lãnh chúa địa phương lên kế hoạch kiểm tra quân đội của mình. Kazutoyo phát hiện ra nhiều chiến mã vô song bị đem bán – với mức giá rẻ mạt. Ông ta phàn nàn về sự túng thiếu khiến ông ta không mua được chiến mã gây ấn tượng với chủ nhân của ông ta. Khi đó bà vợ rút ra đúng số tiền cần thiết từ chiếc gương của bà và đưa cho ông. Kazutoyo sững sờ. Gia tộc vốn rất tằn tiện nhưng cũng chỉ đủ cho nhu cầu tối thiểu về thực phẩm và quần áo. Bà vợ tằn tiện của ông giải thích rằng cha của bà đã cho bà số tiền ấy khi họ cưới nhau để chi dùng trong trường hợp khẩn cấp, như việc mua ngựa. Từ số tiền ban đầu của vợ, ông ấy đã giành được sự kính trọng của thượng cấp, thắng nhiều trận chiến và thu được nhiều của cải cũng như quyền lực cho toàn thể bộ tộc của mình. 

Trích trang 64-65

[Bình luận: Câu "của chồng công vợ" của người Việt Nam chính là chỉ hiện tượng này còn gì.]

Oshikake nyobo: Vợ đột nhập

Hầu hết phụ nữ Nhật Bản đều chờ có ai đó hỏi họ làm vợ, song có một số phụ nữ cũng có đủ sự can đảm đến mức một khái niệm đặc biệt đã được tạo ra để mô tả họ. Những cô dâu quả cảm này được gọi là “vợ đột nhập” (oshikake nyobo), dựa trên từ thường để chỉ vị khách không được mời (oshikake kyaku). Họ thường là những phụ nữ mạnh mẽ yêu một người đàn ông còn đang lưỡng lự, nhưng lại sẵn sàng yêu thương chăm sóc họ sau khi kết hôn. Ít nhất đối với phụ nữ thì từ này mang ý nghĩa ngạc nhiên hơn là phàn nàn, một người vợ đột nhập cần phải có đủ can đảm để thực hiện chiến thuật của mình.

Thông thường, cô ấy đột nhập vào nhà của người yêu mà không cần được phép và bắt đầu sống ở đó. Cô ấy chăm sóc anh ta bằng cách nấu các bữa tiệc đêm, dọn dẹp sau đó mà không phàn nàn, sắp xếp phòng ở và quần áo ngay ngắn nhất. Anh ta sẽ trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào cô và cho đến khi anh ta nhận ra rằng không thể sống thiếu cô. Sau một thời gian, họ cưới nhau. Mặc dù các thiếu nữ can đảm nhất cũng không đột nhập tới mức chung sống, kỹ thuật bắt chồng bằng nấu nướng, dọn dẹp và chăm sóc đã có truyền thống lâu đời ở Nhật Bản.

Việc bà vợ đột nhập buộc đàn ông phải cưới họ không có nghĩa là họ hạ thấp vai trò của việc hỏi vợ. Tuy vậy, một số phụ nữ Nhật Bản cũng đưa ra đề xuất hôn nhân. Một nghiên cứu của chính quyền nhằm vào nhóm các phụ nữ đủ lớn tuổi để làm bà nội/ngoại để đưa ra câu hỏi. Khảo sát đối với phụ nữ vùng nông thôn và ngoại ô Nhật Bản cho thấy rằng khoảng hơn 10% đã hỏi cưới đàn ông vào cuối những năm 1940, nhưng tỷ lệ nữ đề xuất kết hôn đã giảm xuống nhanh chóng còn 3% vào những năm 1960.

Không có khái niệm về “chồng đột nhập” trong tiếng Nhật bởi vì điều đó có nghĩa là đàn ông là người tấn công trong cuộc săn tìm người phối ngẫu. Mặc dù đàn ông nói chung đảm nhận sự dẫn dắt trong việc đề xuất hôn nhân, song họ hiếm khi sử dụng từ mang tính đột nhập để đưa ra câu hỏi. Câu hỏi truyền thống là “Em có theo anh không?” (Boku ni tsuite kite kuremasu ka). Một khảo sát của tạp chí Shukan Post vào giữa những năm 1980 cho thấy hầu hết đàn ông đề xuất chủ đề này với sự thể hiện mập mờ như “Hãy cùng nhau ăn sáng mỗi ngày” hay “Khi nào em định nghỉ việc?”

Trích trang 69-70

[Bình luận: Đàn ông Việt Nam có lẽ hỏi khác đàn ông Nhật một chút, nhưng chuyện Tấm Cám hay Tú Uyên-Giáng Kiều đều phảng phất hình bóng của cô vợ đột nhập nhỉ?]

Otto o shiri ni shiku: Cưỡi đầu cưỡi cổ chồng

Khi một phụ nữ từ chối yêu cầu của chồng về việc nấu món sukiyaki bởi vì cô ấy thích ăn món tempura, người Nhật Bản sẽ nói rằng cô ta “cưỡi đầu cưỡi cổ” chồng. Phiên bản Nhật Bản của người chồng bị bắt nạt là một người đàn ông nằm dưới cặp mông to bự của bà vợ. Người vợ thống trị được gọi là “cưỡi lên” (shiri ni shiku) người chồng, cũng giống như họ sẽ nhún nhảy trên một tấm đệm, trong bối cảnh mà từ ngồi shiku thường được nhắc đến. Người ta thường biến câu này sang thể bị động, hàm nghĩa đồng cảm với người bị áp bức bằng cách nói “người chồng bị cưỡi” (otto ga shiri ni shikareru). Sự liên hệ với người chồng (otto) có thể bỏ đi bởi vì sự thể hiện tiêu cực này luôn luôn lên án người vợ làm chủ. Shiri ni shiku không thể ám chỉ một ông chủ đang áp bức người dưới quyền, hay bà mẹ đang giám sát chặt chẽ đứa con trai. 

Về nghĩa đen, shiri ni shiku có nghĩa là bị dí bẹp dưới mông và hông, vốn được thể hiện bằng từ shiri. Khi vật thể phía dưới là tấm nệm hoặc khăn trải giường, sự liên hệ đến cơ thể nói chung bị bỏ qua. Hình tượng được nói đến cũng bao hàm sự phê phán là mông phụ nữ quá to, nếu không chồng của cô ta có thể lật đổ quyền lực của cô ta. Tuy vậy, bộ mông nhỏ cũng chẳng tốt hơn. Khi nói “bộ mông nhẹ” của ai đó (shiri ga karui) có thể là sự cáo buộc thiếu ổn định, thiếu chu đáo, hoặc – chỉ đối với phụ nữ - thiếu đạo đức. Đây chỉ là một số ít trong hàng sa số ý nghĩa của mông được sử dụng ở Nhật Bản. 

Sự phổ biến của những ông chồng nằm dưới mông còn được gọi là “sự thống trị của bà vợ” (kakaa-denka). Kakaa, một từ thô tục chỉ bà vợ, là một trong số ít các từ được người Nhật Bản tạo ra chứ không sao chép của người Trung Quốc. Nó được kết hợp từ chữ “nữ” và chữ “mũi” để tạo thành khái niệm bốc mùi hôi thối. Thái cực trái ngược là từ teishu kanpaku, với một từ không chính thống chỉ người chồng và theo sau đó là từ chỉ cố vấn trưởng của hoàng đế. Một số phụ nữ Nhật Bản dùng từ teishu kanpaku với nghĩa tương đương như từ “gã chồng gia trưởng” trong tiếng Anh. Tuy vậy, khi người chồng Nhật Bản về mặt truyền thống được kỳ vọng sẽ hành động như vị vua trong lâu đài, sự cai trị của người chồng có thể mang nghĩa tốt, trong khi bị vợ cưỡi thì chắc chắn là mang tính tiêu cực.

Trong số những người cảm thấy sự cai trị của vợ đã vượt ra khỏi tầm kiểm soát có các viên chức của chính quyền Nhật Bản. Một hướng dẫn cho bố mẹ của trẻ em 3 tuổi vào năm 1985 do bộ Y Tế và Phúc Lợi ban hành đã sử dụng phép ẩn dụ “ngồi lên” để thúc giục các ông bố tích cực hơn trong việc nuôi dạy con cái và cho con cái thấy ý nghĩa của nam tính. Một bức vẽ trong hướng dẫn mô tả một cậy bé đang chứng kiến cảnh ông bố cố gắng thoát khỏi bộ mông to của bà mẹ. Cậu bé nhớ đến lời của bài hát quân sự cổ ca ngợi những binh lính can đảm đã hy sinh của Nhật Bản: “Bố ơi, bố thật mạnh mẽ!”

Trích trang 70-71

[Bình luận: Sư tử Hà Đông đây rồi còn gì!]

Senen teishu: Ông chồng một ngàn yen

Lạm phát cũng tác động đến từ lóng chỉ những ông chồng quỵ lụy. Những gã mà người Nhật Bản thường gọi là “ông chồng một trăm yen” (hyakuen teishu) đã được đổi thành “ông chồng một ngàn yen” (senen teishu) trong vài thập kỷ qua. Tính cách của họ vẫn như cũ. Những người đàn ông này trực tiếp đưa hết tiền lương cho vợ, sau đó được nhận lại một khoản tiền tối thiểu mỗi ngày: một trăm yen vào những năm 1960, một ngàn yen ngày nay. Bất kể theo cách nào, chúng cũng chỉ đủ cho ăn trưa và thuốc lá. Từ này mang tính xúc phạm, không phải bởi vì người chồng để cho vợ kiểm soát tiền bạc mà bởi vì anh ta chấp nhận một số tiền nhỏ.

Không có khái niệm “bà vợ một ngàn yen” ở Nhật Bản. Xử lý chi tiêu gia đình được coi là việc của phụ nữ ở Nhật Bản thời xưa và vẫn được duy trì trong 83% hộ gia đình Nhật Bản, theo một khảo sát năm 1984 của chính quyền. Cũng nghiên cứu trên đã chỉ ra rằng sự mua sắm càng lớn thì các bà vợ các ít có quyền kiểm soát. Đối với các đồ điện tử chính, 48% cặp vợ chồng cùng đưa ra quyết định, trong khi 30% số ông chồng và 17% số bà vợ ra quyết định một mình. Mức độ đưa ra quyết định chung hầu như tương tự khi mua sắm đất đai và nhà cửa, nhưng tỷ lệ đàn ông tự quyết định việc mua bất động sản (38%) lớn nhiều hơn so với vợ (2%). Phụ nữ chỉ ra rằng nếu như họ quyết định mua tủ lạnh mới hay thậm chí là nhà mới thì điều đó không có nghĩa là họ có thể quyết định sẽ sống cuộc đời của mình ra sao. Ví dụ, họ có thể lưỡng lự chi tiền cho lớp học tennis của bản thân, hoặc bất cứ cách nào khác có thể làm ông chồng, người đưa tiền lương cho họ, không hài lòng. Cho đến nay, phụ nữ Nhật Bản dường như vẫn duy trì sự độc lập tâm lý cho phép họ gọi chồng bằng cái tên mà phụ nữ phương Tây không bao giờ dám mơ tưởng đến, ngay cả trong thời kỳ mà họ phụ thuộc kinh tế lớn nhất. Họ không ngần ngại gọi chồng là “gã chuyển lương” (kyuryu unpannin). 

Có một số trường hợp mà phụ nữ thành công so với ông chồng thất nghiệp. Vào lúc mà nghề làm tóc là công việc tốt nhất cho phụ nữ, mỗi người đàn ông để vợ hỗ trợ về tài chính đều được gọi “chồng của thợ làm tóc” (kamiyui no teishu), một khái niệm vẫn còn được dùng hiện nay.

Do phụ nữ Nhật Bản nắm giữ hầu bao nên các hãng bán sản phẩm tiêu dùng và các cơ hội đầu tư thường xuyên ve vãn họ. Những người chuyên tụ tập ở quầy vay nợ và tiền gửi dài hạn tại các ngân hàng Nhật Bản hầu như đều là những phụ nữ trông cáu kỉnh với mái tóc xám và bộ kimono xám. Các nhà quảng cáo Nhật Bản thừa nhận rằng phụ nữ thuận theo sự ưa thích cá nhân ngay cả khi mua sắm cho cả gia đình, do vậy họ ngày càng hướng tới phụ nữ khi quảng cáo xe hơi và máy tính, cũng như thực phẩm và thời trang. Nhờ vào chiến lược mới của các công ty chứng khoán, một số nữ nhân viên bán hàng tại nhà tươi cười ở Nhật Bản hiện nay đang bán cổ phiếu và trái phiếu thay vì mỹ phẩm.

Trích trang 72-73

[Bình luận: Mấy ông chồng kiểu này ở Việt Nam giờ cũng phổ biến lắm. Ở Việt Nam có lẽ họ sẽ được gọi là ông chồng năm mươi nghìn!]

Thursday, January 28, 2016

Hối lộ chính trị ở Nhật Bản - Nhật Bản "Mới"

Các chương đã được dịch của cuốn sách:







6. Nhật Bản “Mới” 



Hối Lộ Chính Trị ở Nhật Bản - Chương 6: Nhật Bản "Mới"  


Vào ngày 28/4/1952, Nhật Bản trở thành quốc gia có chủ quyền dưới sự thống trị của các lực lượng chính trị và kinh doanh bảo thủ. Một đặc điểm nổi bật của sự kết hợp giữa chính trị và kinh doanh này là thường xuyên xảy ra các vụ án hối lộ chính trị. Ví dụ, trong giai đoạn 1955 – 1993, các tờ báo lớn đưa tin trung bình hơn một vụ bê bối chính trị mỗi năm. [1]

Vào năm 1952, các doanh nhân quan trọng có truyền thống hỗ trợ đảng cầm quyền, đã không ngần ngại điều chỉnh nguồn tài trợ chính trị; họ muốn giảm chi phí đóng góp chính trị và ngăn chặn các vụ bê bối hối lộ nhạy cảm, vốn thu hút sự chú ý của công chúng vào các hành động phi pháp và bất lương. Do vậy, các doanh nhân chủ chốt thúc giục các chính khách bảo thủ đang đối đầu nhau ổn định chính giới bằng cách thành lập một đảng thống nhất. Bị hấp dẫn bởi viễn cảnh sẽ thu hút được các khoản quyên góp chính trị lớn và lo ngại phong trào thống nhất cả các chính khách xã hội chủ nghĩa, các đảng Tự Do và Dân Chủ Nhật Bản đã thống nhất thành đảng Dân Chủ Tự Do vào tháng 11/1955. Đây là sự khởi đầu cho “hệ thống 1955” tồn tại lâu dài. Vào đầu năm đó, một Hội Đồng Tái Thiết Kinh Tế, do giới kinh doanh thiết lập, đã hứa hẹn sẽ cung cấp các quỹ bầu cử cho các chính khách bảo thủ. [2] Giữa những vận động chính trị dẫn đến đảng bảo thủ mới, điều mà giới kinh doanh lo ngại đã xảy ra khi nội các thứ 5 của Yoshida (21/5/1953 – 10/12/1954) phải gánh chịu một vụ bê bối chính trị lớn khiến công chúng nhớ đến vụ bê bối của công ty Showa Electric và sự sụp đổ của nội các Ashida. 

Vụ bê bối đóng tàu, thu hút được sự chú ý của công chúng vào mùa xuân năm 1954, bắt nguồn từ một vụ kiện giữa ba doanh nhân tại Tòa án Quận Tokyo vào tháng 8/1953. Công tố viên điều tra vụ án đã phát hiện ra hai tín phiếu thương mại rất lớn (mỗi cái lên đến 10 triệu yen và mang tên công ty Tàu Thủy Yamashita) mà người hưởng là Inomata Osamu. Hơn nữa, họ còn khám phá ra rằng Inomata đã nhận được khoản vay 185 triệu yen từ công ty Tàu Thủy Yamashita. Sổ kế toán của công ty không ghi chép gì về cả tín phiếu cũng như khoản vay. Họ cũng sớm phát hiện ra rằng Inomata đã vay 33,5 triệu yen từ công ty Vận Tải Biển Nhật Bản và 90 triệu yen từ công ty Vận Tải Nhật Bản. Công tố viên xác định được ít nhất 100 triệu yen đã được một hãng đóng tàu giảm trừ cho công ty Tàu Thủy Yamashita và khoản tiền đó được dùng để hối lộ các chính khách cũng như viên chức. [3]

Sau khi sự bùng nổ kinh tế nhờ chiến tranh Triều Tiên xẹp đi, các công ty vận tải và đóng tàu đã thúc ép chính phủ phải hỗ trợ tài chính, viện cớ chi phí lãi suất ngân hàng và các khoản thuế quá cao. Các đại diện của những công ty này phân phát tiền cho các viên chức và chính khách chủ chốt để nhận được các khoản vay ưu đãi. Tiền dùng cho hối lộ đến từ các khoản lại quả bí mật của các công ty đóng tàu cho công ty vận tải. Thông thường, công ty đóng tàu sẽ lại quả khoảng 3 – 5% giá tàu cho công ty đặt hàng. Việc bôi trơn các viên chức chính phủ có thẩm quyền sẽ được bù đắp bằng việc thông qua Luật Trợ Cấp Lãi Suất và Bảo Hiểm Chống Lại Những Tổn Thất Của Ngành Đóng Tàu Biển vào tháng 1/1953. Điều khoản quan trọng của luật này là cho phép vay tiền ngân hàng với lãi suất 7,5% (lãi suất ngân hàng thông thường là 11%), chính phủ cam kết sẽ thanh toán 3,5% chênh lệch cho ngân hàng. Các công ty vận tải muốn sự hỗ trợ của chính phủ được mở rộng, do vậy đạo luật được sửa đổi vào tháng 8/1953. Theo luật mới, chính phủ cam kết sẽ trả tới 30% khoản nợ của các công ty vận tải. Ước tính là đã có khoảng 50 triệu yen được phân phát cho các chính khách và viên chức trong quá trình vận động sửa đổi luật. [4]

Trong cuộc điều tra Inomata Osamu, công tố viên của Tòa Án Quận Tokyo đã vô tình tóm được người môi giới liên quan đến khoản lại quả và mạng lưới hối lộ. Sử dụng bằng chứng thu thập được từ hồ sơ của Inomata, các công tố viên bắt giữ Yokota Aizaburò, chủ tịch của công ty Tàu Thủy Yamashita và hai viên chức khác. Thêm nhiều bằng chứng bị thu giữ, trong đó có ghi chép của Yokota, liệt kê hơn 30 chính khách và viên chức nổi tiếng. Yokota không chỉ ghi lại ngày tháng và tên tuổi mà còn ghi lại chi tiết về mục đích của mỗi cuộc gặp. Dĩ nhiên, sổ ghi chép là một danh sách những “khoản quyên góp” (tức là hối lộ) cho việc thông qua luật tháng 1/1953. Trong số những người được nêu tên có phó thủ tướng Ogata Taketora; tổng thư ký đảng Tự Do Satò Eisaku; Ikeda Hayato, chủ tịch của Hội Đồng Nghiên Cứu Chính Sách Đối Nội của Đảng (đảng Tự Do); và bộ trưởng Bộ Vận Tải Ishii Mitsujirò. Các công tố viên ước tính số lượng bôi trơn được bơm vào cỗ máy chính trị khoảng 100 triệu yen; tất cả các công ty vận tải lớn đều đóng góp. Trong số đó, đảng Tự Do nhận được phần lớn nhất (30,5 triệu yen) để sử dụng trong tổng tuyển cử tháng 4/1953. Satò nhận 20 triệu yen khác cho quỹ của đảng Tự Do và bản thân ông ta nhận được 2 triệu yen nữa. [5]

Trong cuộc điều tra này, công tố viên thẩm vấn hơn 150 người; trước khi vụ án kết thúc, nó đã trở thành vụ bê bối hối lộ chính trị lớn nhất cho đến nay. Yokota của công ty Tàu Thủy Yamashita và ba nhân viên khác đã bị cáo buộc đưa và nhận hối lộ. Chủ tịch và nhân viên của các công ty vận tải biển và đóng tàu khác cũng bị kết án. Trong số những người bị kết án nhận hối lộ có Tsuboi Genkò, trưởng Văn Phòng Bộ Vận Tải; Kuniyasu Seiichi, trưởng Ban Điều Phối Hàng Hải của bộ; và 15 nhân viên khác của bộ. Hạ nghị sĩ và phó tổng thư ký của đảng Tự Do Arita Jirò bị kết ản cả nhận và đưa hối lộ. Các hạ nghị sĩ của đảng Tự Do là Sekiya Katsutoshi và Okada Gorò cũng bị kết án. [6]

Trong cuộc điều tra, các công tố viên đã ghi nhận là cả Satò Eisaku và Ikeda Hayato đều nhận 2 triệu yen “quyên góp”. Khoản tiền đó không phải là hối lộ, Satò nói, ông ta lên án việc kế toán liên quan tới các khoản quyên góp chính trị cho đảng Tự Do không hợp lý. Hơn nữa, ông ta chỉ ra rằng ông ta không nhận được các lợi ích tài chính cá nhân nào. Các công tố viên bác bỏ sự bào chữa này và lập luận rằng tiền được đưa để tác động tới sự sửa đổi luật tháng 1/1953. Do đó, Satò đã vi phạm khoản 4 điều 197 của Luật Hình Sự. Trong vụ án của Ikeda, công tố viên đã chấp nhận lập luận rằng tiền là “quà tặng” tiễn chân trước chuyến đi tới Hoa Kỳ. Vào ngày 21/4/1954, tổng chưởng lý Satò Tòsuke yêu cầu bộ trưởng Bộ Tư Pháp Inukai Takeru (còn được gọi là Inukai Ken) xin phép Hạ Viện bắt giữ Satò. Dưới sức ép của thủ tướng Yoshida và phó thủ tướng Ogata, Inukai từ chối xin phép Hạ Viện, viện dẫn thẩm quyền của ông ta theo Điều 14 của Luật Công Tố (Luật số 61, 16/4/1947). Inukai từ chức vào ngay ngày hôm sau, sau khi thực hiện thẩm quyền chưa từng có tiền lệ. [7]

Tại sao Inukai lại tự sát chính trị để cứu Satò? Inukai nói với báo chí rằng vai trò của Satò đối với các dự luật ở Quốc Hội là rất quan trọng, do tình thế đặc biệt này nên việc bắt giữ có thể được trì hoãn tới khi kỳ họp kết thúc. Trên thực tế, Inukai nợ Yoshida một khoản nợ chính trị lớn và vì lý do đó đã sẵn sàng hy sinh. Vài năm trước, Yoshida đã hứa hẹn với Inukai, người không thuộc đảng Tự Do, một vị trí trong nội các; việc giữ lời hứa là rất khó bởi vì những thành viên quan trọng của đảng Tự Do đều không thích Inukai. Trong khi vấn đề này được xử lý, Inukai đi ra nước ngoài với sự tài trợ của những người ủng hộ tài chính của Yoshida. Cuối cùng, Inukai nhận vị trí ở bộ Tư Pháp vào tháng 10/1952 và do vậy mắc nợ Yoshida. [8]

Hành động của Inukai không chỉ khiến công chúng phẫn nộ mà còn làm mất tinh thần của các công tố viên Tokyo. Tinh thần đã được cải thiện khi bộ trưởng Bộ Tư Pháp Katò Ryògorò (22/4 – 19/6) lưu ý tổng chưởng lý Satò rằng sau sự giải tán Hạ Viện vào ngày 19/6 thì Satò Eisaku không còn quyền miễn tố nữa. Vào lúc đó, công tố viên cho rằng cáo buộc hối lộ đối với Satò sẽ không thể chứng minh được bởi vì sự trì hoãn đã buộc họ phải thả hơn 17 người, những người này sau đó sẽ bàn bạc với nhau về những gì họ đã nói với công tố viên. Tuy vậy, công tố viên cho rằng có bằng chứng cho thấy Satò vi phạm Luật Điều Chỉnh Quỹ Chính Trị, do đó họ truy tố ông ta. Việc bắt giữ Satò đã châm ngòi cho việc từ chức của bộ trưởng Katò; ông ta bị thay thế bởi cựu bộ trưởng Bộ Tư Pháp Ohara Naoshi. Khi Ohara cố gắng trấn an các công tố viên giận dữ, thủ tướng Yoshida đã thông báo rằng không có gì sai khi chính phủ can thiệp vào vụ bê bối đóng tàu: việc bộ trưởng Bộ Tư Pháp sử dụng thẩm quyền là khá chính xác. Hơn nữa, thủ tướng nói rằng việc kế toán không hoàn hảo của Satò là một điều bình thường; bắt giữ ông ta vì một cuốn sổ kế toán ghi chép thiếu rõ ràng về tiền nong là một hành động phá hoại chính trị đảng phái. [9]

Trong vụ bê bối hối lộ này, 71 doanh nhân và chính khách đã bị bắt giữ (34 người bị truy tố) và 34 viên chức Bộ Vận Tải bị bắt giữ (17 người bị truy tố). Đa số các con cá lớn đã lọt lưới pháp luật. Chỉ có các chính khách Arita, Sekiya và Okada của đảng Tự Do cùng với các viên chức của Bộ Vận Tải là Tsuboi, Kuniyasu và ba đồng nghiệp khác nhận án tù. Tất cả 8 người đều được hoãn thi hành án (bản án của tòa phúc thẩm cho hai phiên tòa được tuyên vào ngày 28/1/1960 và 1/5/1962). Đối với Satò Eisaku, bị xét xử ở Tòa Án Quận Tokyo vào ngày 18/12/1954, số phận cũng tương tự: ông ta được cứu thoát bằng đại ân xá ngày 19/12/1956, khi Nhật Bản gia nhập Liên Hiệp Quốc. [10] Do vậy, bộ máy chính trị bảo thủ đã thoát khỏi vụ bê bối đóng tàu mà không có thiệt hại lớn: Satò và Ikeda Hayato trở thành thủ tướng vào đầu những năm 1960.

Mặc dù việc phơi bày vụ hối lộ chính trị không khiến nội các thứ 5 của Yoshida sụp đổ, nhưng nó cũng đóng góp vào sự sụp đổ của nội các trong tháng 12/1954. Các lãnh đạo doanh nghiệp lớn, vốn ủng hộ mạnh mẽ việc thành lập nội các mới, vào mùa hè năm 1954 đã sẵn sàng bỏ rơi Yoshida. Vào mùa xuân, báo chí đăng các bản tin trang nhất về sự cấu kết bẩn thỉu giữa doanh nhân và chính khách. Trong xã luận ngày 18/4, tờ Asashi Newspaper khẳng định rằng sự từ chức của Yoshida là cách duy nhất để khôi phục niềm tin của công chúng đối với chính quyền. [11] Một khảo sát được thực hiện vào ngày 28/2 ở khu vực nội đô Tokyo hỏi, “Bạn có cho rằng nội các Yoshida phải chịu trách nhiệm về những vụ hối lộ chính trị gần đây?” Gần 70% người tham gia đã trả lời “có”. Một khảo sát khác vào ngày 18 – 19/3 ở Tokyo, Osaka và Yokoham hỏi, “Bạn có nghĩ nội các Yoshida phải chịu trách nhiệm về những vụ bê bối gần đây liên quan đến viên chức chính quyền?” Tỷ lệ trả lời “Có” cũng tương tự. [12] Sự giận dữ của công chúng, như các khảo sát ý kiến đã cho thấy, đã tiếp tục được duy trì trong nửa năm tiếp theo, kêu gọi Yoshida từ chức. [13] Bất chấp việc Yoshida mất uy tín, chính phủ không cho thấy là sẽ từ chức. Một người quan sát đương thời viết, “[Yoshida] và những người dưới quyền trong Quốc Hội cảm thấy rằng đằng sau những sự ồn ào do báo chí khuấy lên, thành phần cốt lõi ủng hộ họ mới chỉ bị quấy rối nhẹ bởi những yếu tố phi lý như sự không hợp lý về tiền bạc, khi mà sự ủng hộ đó không dựa trên những nền tảng kém ổn định như lý tưởng về sự đoàn kết của chính khách.” [14] Tác giả này nhắc tới hệ thống chính trị jiban truyền thống mà sự trung thành cá nhân (được củng cố bằng tiền) đã bảo vệ các chính khách trước sự chỉ trích của công chúng. Việc gần như hoàn toàn miễn dịch với sự chỉ trích của công chúng không bảo vệ Yoshida khỏi bộ máy doanh nghiệp lớn đang giận dữ. Vào mùa thu năm 1954, các lãnh đạo doanh nghiệp lớn đã quyết định Yoshida phải từ chức để cải thiện tình hình chính trị và kinh tế. Đối mặt với một sự cắt giảm quyên góp chính trị của doanh nghiệp lớn và sự nổi loạn trong nội các, chính phủ Yoshida sụp đổ vào ngày 10/12/1954.

Một kết quả của năm khủng hoảng 1954 là quyết định của Liên Hiệp Các Tổ Chức Kinh Tế (Keizai Dantai Rengòkai hay Keidanren) về việc tránh các bê bối xấu xí bằng cách tìm ra một nguồn tiền đáng tin cậy cho phe bảo thủ. Vào ngày 11/1/1955, phó chủ tịch Uemura Kogorò của Keidanren đề xuất với ban điều hành về một tổ chức mới được tạo ra để gây quỹ chính trị. Một hiệp hội được gọi là Hội Đồng Tái Thiết Kinh Tế được sinh ra. Mục tiêu của nó là ngăn chặn những người xã hội chủ nghĩa kiểm soát chính quyền và hỗ trợ sự thống nhất của các chính khách bảo thủ. Hiệp hội mới, được đăng lý là tổ chức chính trị, sẽ không phải đóng thuế. Các khoản quyên góp chính trị của giới kinh doanh sẽ được miễn thuế đến một mức nhất định. [15] “Mục đích của phương pháp tài trợ chính trị mới…là rất rõ ràng. Tình hình kinh doanh gợi nhớ đến năm 1931 khi bị những kẻ cuồng tín cánh hữu tấn công….Nhưng vào năm 1955, giới kinh doanh phải đối mặt với những địch thủ cánh tả trong các công đoàn và đảng xã hội chủ nghĩa, họ thông minh hơn, có tổ chức tốt hơn và do vậy ghê ghớm hơn trong dài hạn.” [16]

Trong một bài phỏng vấn nhiều năm sau đó, Hanamura Nihachirò, trưởng bộ phận tổng hợp của Keidanren, khẳng định rằng sau vụ bê bối đóng tàu ông ta được phó chủ tịch Uemura Kogorò cho biết rằng nguồn “tiền sạch” phải được tạo ra để hỗ trợ các chính khách bảo thủ. Điều mà Uemura nghĩ là “các khoản quyên góp của những doanh nhân không đòi hỏi lợi ích đặc biệt cho sự hào phóng mình. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa không thể tham gia vì họ luôn muốn có lợi ích tức thời cho các đầu tư chính trị của họ…Các doanh nghiệp lớn phải được thuyết phục đóng góp mà không cần sự đáp lại.” [17] Trong nhiều năm sau, các doanh nghiệp lớn sẽ nhìn thấy sự thông thái của việc đóng các khoản bảo hiểm chính trị và ký tên trong danh sách của Hanamura. Hiệp hội mới điều tiết dòng tiền với mục tiêu cung cấp cho các đảng chính trị và không cung cấp cho các phe phái cũng như cá nhân. [18]

Cựu thủ tướng Yoshida viết trong hồi ký rằng vụ hối lộ đóng tàu và “các cáo buộc vô cớ” xuất hiện vào lúc đó vẫn là những hồi ức khó quên nhất trong sự nghiệp chính trị của ông. “Tôi không bao giờ có thể tìm hiểu toàn bộ vụ việc,” ông ta viết, “nhưng, từ những gì tôi đã biết được liên quan đến sự đồng lõa của Satò, tôi hiểu rằng tòa án có thể đặt ra câu hỏi có hay không việc vi phạm Luật Điều Chỉnh Quỹ và Chi Tiêu Chính Trị, nhưng không bao giờ Viện Công Tố giải thích trước tại sao ngài Satò phải bị bắt giữ.” Đạo luật hỗ trợ công nghiệp đóng tàu, ông ta tiếp tục, “có tầm quan trọng quốc gia và không nên – không bao giờ nên - có bất cứ câu hỏi nào về sự ảnh hưởng của tiền bạc đối với sự thông qua hay phủ quyết nó; sự đóng góp cho quỹ của đảng Tự Do được những người có trách nhiệm trong giới tài chính và các thành viên của ngành công nghiệp đóng tàu sắp xếp, không có nghĩa là chỉ những người hưởng ứng sự kêu gọi của đảng.” Tiếp đó, Yoshida cáo buộc rằng các công tố viên, thay vì thu thập “các bằng chứng khách quan”, đã dùng các phương pháp “trung cổ” bằng cách ép cung các nghi phạm. “Câu hỏi về việc bắt giữ ngài Satò xuất hiện,” ông ta viết tiếp, “…khi tiến trình ở Hạ Viện đã đạt đến điểm quyết định….[K]hông có lý do nào đủ mạnh để cho phép một sự gián đoạn nghiêm trọng công việc của chính phủ như việc bắt giữ ông ấy gây ra.” Quyết định ngăn cản việc bắt giữ Satò cho đến sau khi kết thúc kỳ họp Quốc Hội, Yoshida viết, “được coi là một nỗ lực gây sức ép bất hợp pháp của chính phủ đối với cuộc điều tra…và dấy lên làn sóng chỉ trích từ mọi phía, mặc dù vậy, khi kỳ họp Quốc Hội kết thúc…[công tố viên] đã kiềm chế - vì những lý do khó hiểu của họ - không có bất cứ hành động nào.” Yoshida kết luận rằng hành động của công tố viên không làm ông ta thấy buồn bằng “cách mà một số…chính khách, biết rõ tình hình thực tế liên quan đến vụ việc, đã sử dụng vụ việc để làm vũ khí chính trị…và làm vậy để nhận được sự hoan nghênh của công chúng.” [19]

Các phàn nàn về những đối thủ bẩn thỉu, sử dụng vụ bê bối hối lộ này để làm vũ khí chống lại Yoshida có vẻ là sai, theo kinh nghiệm của một chính khách dày dạn; Yoshida sẽ làm điều tương tự với những người xã hội chủ nghĩa. Về phía công tố, các động cơ chính trị của những người liên quan đến vụ án này vẫn chưa rõ, nhưng trong phạm vi Bộ Tư Pháp, công tố viên không chỉ có quyền pháp lý theo đuổi các cuộc điều tra mà họ thấy là phù hợp mà còn tự hào về truyền thống độc lập. [20] Tuy vậy, hành động của một số công tố viên trong các cuộc điều tra thời tiền 1945 (cụ thể là vụ Teijin) đã làm xấu hình ảnh của các điều tra viên với việc ép cung. Yoshida nhận được sự đồng cảm của độc giả bằng cách nhắc nhở họ về những chiến thuật cưỡng ép trong quá khứ. Dường như quan sát của Yoshida về việc công tố viên hủy bỏ vụ án hối lộ của Satò “vì những lý do khó hiểu của họ” cũng nhận được sự đồng cảm của độc giả. Đây là một chuyển biến kỳ lạ của sự việc, khi mà khoảng thời gian giữa sự can thiệp của bộ trưởng Bộ Tư Pháp Inukai và kết thúc kỳ họp Quốc Hội chỉ là vài tuần. Giải thích của tổng chưởng lý Satò, được đưa ra vào ngày 16/6, về việc tất cả những nghi phạm hối lộ bị thẩm vấn đã được thả, là không rõ ràng. [21] Một số nghi phạm phải ký vào bản cung khai, những tài liệu đó phải được sử dụng. Mặt khác, các công tố viên cũng không có đủ bằng chứng để truy tố tội hối lộ. Những người quan sát vụ bê bối này cũng ngạc nhiên về việc tổng chưởng lý Satò không từ chức khi đối mặt với sự can thiệp của bộ trưởng Bộ Tư Pháp Inukai: việc từ chức có thể giữ được danh dự cho đội ngũ công tố viên. Cuối cùng, sự suy đoán xem động cơ nào đã khiến công tố viên hăng hái điều tra các vụ hối lộ thời hậu chiến đến như vậy cũng cần phải được tính đến. Một phần của câu trả lời là xung đột giữa cảnh sát và công tố viên về việc ai sẽ kiểm soát điều tra là vấn đề lâu dài có từ trước cả thời Showa, nhưng vào những năm 1930, công tố viên đã chiến thắng trong cuộc đua này, đặc biệt là trong các vụ án chính trị. Luật Tố Tụng Hình Sự năm 1948 đã chuyển sự kiểm soát lại cho cảnh sát. Công tố viên chống lại sự thay đổi này bằng cách cố gắng giành lại quyền lực và uy thế đã mất. Cuối cùng, sự nhượng bộ của cảnh sát đã đặt công tố viên vào vị trí chỉ huy trong việc điều tra các vụ án hối lộ nghiêm trọng. [22] Nếu xung đột này được tính đến, sự quyết đoán bền bỉ trong việc theo đuổi các chính khách và doanh nhân tham nhũng của công tố viên trở nên dễ hiểu hơn.

Việc bộ trưởng Bộ Tư Pháp Inukai sử dụng Điều 14 để can thiệp vào điều tra đã dẫn đến một cuộc tranh luận pháp lý gay gắt giữa các học giả. Vài năm sau, ba viên chức tư pháp được phỏng vấn và nêu ý kiến của họ. Cựu bộ trưởng Bộ Tư Pháp Ohara Naoshi nhắc đến những lập luận gay gắt về việc sử dụng điều này nhưng cho biết rằng đó không phải là lần đầu tiên một bộ trưởng Bộ Tư Pháp thực hiện quyền chỉ đạo liên quan đến cuộc điều tra đặc biệt. Ohara cho biết, quyền này được dựa trên cấu trúc luật pháp hỗ trợ Bộ Tư Pháp. Do vậy, hành động của Inukai không sai về mặt pháp lý. [23] Cựu tổng chưởng lý Satò Tòsuke khẳng định “Dĩ nhiên, anh có thể nói là nếu tôi từ chức vào lúc đó thì có thể tốt hơn, song nếu tôi làm vậy thì tinh thần của công tố viên sẽ suy sụp. Điều đó sẽ tạo ra hỗn loạn. Bên cạnh đó, điều này sẽ tạo ra một tiền lệ rất xấu.” [24] Khi được hỏi Điều 14 có nên bị xóa bỏ không, Satò trả lời rằng nó nên được giữ lại để kiểm soát các công tố viên quá hung hăng nhưng không nên được sử dụng thường xuyên. Hanai Tadashi, chưởng lý của Tòa Phúc Thẩm Tokyo, nói rằng sau khi Điều 14 được sử dụng thì cáo trạng của nghi phạm thay đổi. Ông ta cho rằng, nếu không sử dụng điều luật đó thì vụ án sẽ được mở rộng hơn nhiều và sẽ làm nội các Yoshida sụp đổ. [25]

Sự hợp nhất của các lực lượng bảo thủ vào tháng 11/1955 (đảng Dân Chủ Tự Do) đã đánh dấu sự khởi đầu của sự thống trị một đảng kéo dài gần bốn thập kỷ. Mặc dù các thành viên của đảng mới đồng ý thống nhất xây dựng một chính phủ bảo thủ và kinh tế ổn định song cuộc hôn nhân chính trị kiểu súng săn của họ đã không ngăn chặn được cả cuộc chiến chính trị tàn phá đôi bên lẫn sự mở rộng của chính trị tiền bạc. Chính đảng mới ngay từ đầu đã là một tập hợp phe phái, nhưng chủ nghĩa phe phái không được thể chế hóa cho đến cuộc bầu cử chủ tịch vào năm 1956, tổng bí thư Kishi Noboshuke đã mất bảy phiếu vào tay Ishibashi Tanzan. Vào đỉnh điểm của cuộc bầu cử, bên cạnh chức thủ tướng là sự bảo trợ và khả năng thu hút một số tiền lớn mà người thắng sẽ giành được. Hơn nữa, phe phái chính trị trong sự kiểm soát của chính phủ đã phát triển và trở thành chính trị thống trị. [26] Hơn nữa, việc bầu cử đảng này đã “tạo ra tiền lệ cho việc chi một số tiền lớn vào cuộc tranh cử chức chủ tịch”. Ước tính là “phái Kishi đã chi 300 triệu yen cho cuộc tranh cử, phái Ishibashi chi 150 triệu yen và phái Ishii Mitsujirò chi 80 triệu yen. Tổng số tiền này, khổng lồ vào thời đó, được các ứng cử viên chi cho các thủ lĩnh phe phái”. Không có gì ngạc nhiên khi “bầu cử chủ tịch được coi là “chính trị tiền bạc””. Khi bầu chủ tịch đảng vào năm 1964 (Ikeda Hayato thắng) thậm chí một số chính khách bảo thủ “còn cảm thấy rằng sự tranh cử đã theo kịch bản hối lộ và chiêu đãi đắt tiền”. [27]

Công nghiệp hóa thần tốc vào những năm 1950 đã làm suy yếu jiban cũ; để thích nghi với tình hình mới, một số chính khách đã tổ chức kòenkai (nhóm ủng hộ chính trị thường trực) nhằm củng cố jiban. Bên cạnh sự củng cố jiban này, các chính khách cũng mở rộng ảnh hưởng của họ bằng cách bán rao các dự án chi tiêu ngân sách. Trong số đó có các dự án kỹ thuật dân sự, được chính sách kinh tế của nội các Ikeda khuyến khích vào đầu những năm 1960. [28] Chính sách thiếu kỷ luật này có hai mục tiêu: một dòng tiền chảy vào ngân sách tranh cử của chính khách và sự ủng hộ của cử tri.

Mặc dù thời kỳ này không tạo ra bê bối chính trị lớn như vụ Showa Electric hay vụ đóng tàu song tham nhũng diễn ra dưới thời thủ tướng Satò cũng đủ để chính quyền này nhận danh hiệu “màn đen”. Vụ hối lộ nghiêm trọng nhất liên quan đến công ty tinh chế đường Kyòwa. Vào năm 1966, công chúng phát hiện các nhân viên Kyòwa đã quyên góp nhiều khoản lớn cho chính khách đảng Dân Chủ Tự Do (sau đó Aizawa Shigeaki, một người xã hội chủ nghĩa, cũng bị phát hiện nhận tiền) để được vay tiền của ngân hàng Hợp Tác Nông Lâm Nghiệp Trung Ương. Trong số những người nhận “quyên góp” có Shigemasa Seishi, cựu bộ trưởng Bộ Nông Lâm Nghiệp, từng là chủ tịch của Kyòwa trước khi được bổ nhiệm. Trong cuộc điều tra, các công tố viên phát hiện ra khoảng 120 triệu yen đã được sử dụng để bôi trơn bộ máy chính trị và đảng viên xã hội chủ nghĩa Aizawa, một thành viên của Ủy Ban Kiểm Tra Thượng Viện, đã nhận 1 triệu yen. Sau khi thẩm vấn hàng tá hạ nghị sĩ, các công tố viên đã chỉ truy tố Aizawa. Sau khi bị kết án, ông ta nhận hình phạt 2 năm tù vì tội nhận hối lộ và các tội khác. Bị báo chí dồn ép, đảng xã hội chủ nghĩa lên án vụ bê bối và yêu cầu bầu cử quốc gia; các đối thủ của phe Satò cũng hy vọng sử dụng vụ án này để lật đổ chủ tịch đảng. Bất chấp sự tấn công từ bên ngoài và bên trong, đảng Dân Chủ Tự Do vẫn kiểm soát được chính phủ sau cuộc bầu cử tháng 1/1967 và Satò vẫn làm chủ tịch đảng. [29]

Mặc dù đảng Dân Chủ Tự Do bị đảng xã hội chủ nghĩa tấn công, họ lên án chính phủ là tham nhũng và kiếm lợi nhờ nội chiến, cũng như một số đảng viên tranh cử bằng cương lĩnh chống tham nhũng, song phe bảo thủ vẫn an toàn trong bão tố chính trị. [30] Đảng Dân Chủ Tự Do đã thoát khỏi cuộc khủng hoảng này bởi vì “quần chúng quốc gia hài lòng với thành tích kinh tế của chính quyền bảo thủ.” Nông dân hạnh phúc với “giá cả sản phẩm chính yếu của họ, gạo, chủ yếu là nhờ vào trợ cấp hào phóng của chính phủ.” Nhiều công nhân thành thị cũng hài lòng với việc lương tăng đều đặn, vào năm 1970 “tính trung bình gấp 2,3 lần năm 1955”. Do vậy, đảng bảo thủ thắng lợi bởi vì cử tri không sẵn sàng lật đổ các chính khách “đứng đằng sau sự thần kỳ kinh tế”. [31]

Tanaka Kakuei trở thành chủ tịch của đảng Dân Chủ Tự Do vào năm 1972 và thành lập nội các vào ngày 7/7. Tanaka là chủ sở hữu một công ty xây dựng, ông ta đã sử dụng các công việc quản lý kỹ thuật dân sự và công trình công cộng để tạo ra cơ sở cho sức mạnh chính trị ở quận Niigata. Trong những năm 1960, thời kỳ kinh tế tăng trưởng thần tốc đã được kích thích bởi chính sách của nội các Ikeda (Tanaka là bộ trưởng Bộ Tài Chính hai lần trong ba sự thay đổi nội các), Tanaka “thích nghi sự bùng nổ với kỹ năng vượt trội…và leo lên đỉnh cao chính trị bằng cách phân phát tiền kiếm được từ đầu cơ đất đai, các công ty bình phongvà công việc xây dựng….Ông ta cũng mở rộng mạng lưới tới mọi phần của cấu trúc phân phối lợi ích, kiêu hãnh rằng phe cánh của ông ta là “bệnh viện chung” có khả năng chăm sóc mọi nhu cầu.” [32] Cũng giống như thủ tướng Hara Kei nửa thế kỷ trước đó, Tanaka hiểu rõ vai trò của tiền bạc trong hệ thống chính trị. “Mọi người đều cần tiền – cho chiến dịch tái tranh cử, cho phe cánh, để chiêu đãi và chăm sóc các viên chức có các quyết định sống còn – mọi người đều cần nhiều tiền hơn so với các quy định của luật pháp về quỹ chính trị. Tanaka có rất nhiều tiền và ông ta sử dụng chúng – không phải cho bản thân...hay chỉ riêng cho những người ở Niigata, mà để hoàn thành mọi việc.” [33]

Một bài kiểm tra đối với chính trị tiền bạc của Tanaka xuất hiện vào ngày 7/7/1974, cuộc bầu cử Thượng Viện. Nhiều người quan sát đều dự đoán đảng bảo thủ sẽ thất bại, do sự ủng hộ suy giảm rõ rệt đối với đảng Dân Chủ Tự Do và suy thoái kinh tế do khủng hoảng dầu mỏ thế giới. [34] Tanaka phản ứng lại dự đoán này bằng cách thúc ép các doanh nghiệp lớn cung cấp thêm tiền và các hỗ trợ tranh cử khác. Theo Hanamura Nihachirò, cựu phó chủ tịch của Keidanren, có 34 năm làm người trung gian để chuyển tiền cho các chính khách, Tanaka đã sử dụng bóng ma sự nổi loạn của những người xã hội chủ nghĩa cực đoan để moi thêm tiền từ doanh nhân. [35] Kết quả là gần như tất cả các ứng cử viên quốc gia của đảng bảo thủ đều nhận được sự hậu thuẫn của doanh nghiệp. Cách thức này không phải là mới, như quy mô và bản chất không che giấu của nó. [36] Trận chiến tranh cử này bị nhiều người coi là tốn kém và bẩn thỉu nhất trong chính trị thời hậu chiến. [37] Từ năm 1955, đảng Dân Chủ Tự Do đã vượt qua hàng sa số bê bối hối lộ và cáo buộc tham nhũng bầu cử với những lời hứa cải cách mập mờ, song lần này thì khác. Trong một bài báo (“Một nghiên cứu về Tanaka Kakuei – Cơ sở quyền lực tài chính và mạng lưới cá nhân của ông ta”) vào tháng 11/1974 trên tờ Bungei shunjû, Tachibana Takashi, theo cách rất chi tiết, đã mô tả cách tiền chảy vào và ra khỏi tổ chức của Tanaka. Tạp chí và báo hàng tuần đã theo sát với đủ thông tin để đáp ứng sự quan tâm của công chúng. Sự quan tâm của công chúng cũng được hướng tới việc Tanaka sử dụng hào phóng tiền bạc để giành chức chủ tịch đảng và phân phát tiền trong cuộc bầu cử năm 1974. Tài chính cá nhân của thủ tướng cũng được tường thuật. Điều khiến Tanaka khác biệt với các chính khách khác trong “trò chơi tiền bạc” là quy mô khổng lồ của số tiền mà ông ta đã thu gom và chi tiêu. Trong việc chi tiêu, Tanaka không chỉ hỗ trợ phe cánh của bản thân và các đảng viên Dân Chủ Tự Do khác mà còn cung cấp tiền cho viên chức và có lẽ là cả các chính khách đối lập. Hầu hết các nhà quan sát chính trị cho rằng Tanaka bằng cách nào đó sẽ duy trì sự cân bằng chính trị của ông ta, nhưng thành tích nghèo nàn trong cuộc bầu cử năm 1974 và sự gia tăng nhanh của lạm phát đã làm lung lay ghế thủ tướng của ông ta. Các phe phái khác cũng muốn đẩy ông ta ra khỏi ghế thủ tướng: không có bạn học nào trong các trường đại học hàng đầu, không có quan hệ hôn nhân với giới thượng lưu kinh doanh, không có mối quan hệ gần gũi với các gia đình thế lực cũ. [38] Cuối cùng, Tanaka, tuyên bố là sức khỏe yếu, đã từ chức thủ tướng; người thay thế ông ta là Miki Takeo, một trong những chính khách bảo thủ hiếm hoi có hình ảnh chính trị “trong sạch”. Miki, từ chức phó thủ tướng khi phản đối chiến dịch tranh cử năm 1974, được các lãnh đạo đảng coi là sự lựa chọn biểu tượng hoàn hảo. [39] Thủ tướng Miki khẳng định, “Tôi sẽ thực hiện cải cách cơ bản về cách thức thu thập và sử dụng quỹ chính trị.” [40] Ngay cả những nhà chỉ trích quyết liệt nhất, biết rõ về danh tiếng trong sạch của Miki, cũng tin rằng cải cách chính trị thực sự đang được thực hiện. [41]

Thủ tướng Miki và các nhà cải cách khác cố gắng áp đặt một cuộc cải cách cực đoan để ngăn chặn chính trị tiền bạc. Cuối cùng, khi sự quan tâm của công chúng hướng sang chủ đề khác, các chính khách chống cải cách đã thông qua một đạo luật cải cách bị pha loãng, được ban hành vào ngày 1/1/1976. Trên thực tế, việc cải cách Luật Điều Chỉnh Quỹ Chính Trị “thực sự tạo đã hợp pháp hóa và hợp lý hóa các hoạt động vốn phải nhận sự chỉ trích nặng nề trong những năm qua. Các kênh tài chính…được tạo ra để thu thập và quyên góp hàng tỷ yen…hiện giờ được hợp pháp hóa và mỗi chính đảng đều được phép lập ra một tổ chức để thực hiện việc gây quỹ của họ. Khoản quyên góp của doanh nghiệp hoàn toàn được hợp lý hóa và do vậy được hợp pháp hóa, ngay cả khi tỷ lệ thực tế đã được quy định.” [42] Theo luật sửa đổi, một tổ chức có thể tài trợ cho nhiều nhóm hoặc chính đảng tối đa là 7,5 – 100 triệu yen hàng năm (tùy thuộc vào quy mô tổ chức) và chỉ một nửa số đó được phép quyên góp cho các cá nhân hoặc phe phái; một cá nhân không được quyên góp hơn 20 triệu yen cho nhóm gây quỹ hay chính đảng, chỉ một nửa số đó có thể được quyên góp cho cá nhân hay phe phái. Người nhận phải báo cáo. [43] Mục đích chính của việc sửa đổi luật này và sự sửa đổi Luật Bầu Cử Chức Vụ Công là chuyển từ sự tập trung vào chính khách cá nhân, người sử dụng các mối quan hệ cá nhân để vận động cử tri, sang tập trung vào các cương lĩnh của đảng. Hơn nữa, những người cải cách muốn hướng dòng tiền thông thường đang chảy vào các phe phái sang các chính đảng và khuyến khích các khoản quyên góp cá nhân nhỏ hơn của công chúng. [44] Những cải cách này “không mang lại sự thay đổi cơ bản như mục tiêu của chúng. Các chính khách Nhật Bản chống lại những cải cách bằng tìm ra các lỗ hổng trong luật cho phép họ không phải thay đổi cách làm truyền thống.” [45] Ví dụ, các ứng cử viên đã lợi dụng việc luật không yêu cầu báo cáo tên của người quyên góp ít hơn 1 triệu yen mỗi năm. Hơn nữa, do luật không giới hạn số lượng tổ chức mà một chính khách có thể thành lập nên các chính khách có thể gom quỹ từ nhiều tổ chức. Cuối cùng, các phe phái và cá nhân có thể dựa vào những người gây quỹ đặc biệt (thường là một chính đảng trung gian) do thu nhập từ những nguồn này không được coi là quyên góp chính trị. [46]

Một nghiên cứu sâu về chương trình cải cách của Miki đã kết luận rằng nó hầu như không ảnh hưởng đến chính trị tiền bạc. Chương trình cải cách đảng phái của Miki dựa trên ba trụ cột: giải phóng đảng phái khỏi sự phụ thuộc vào doanh nghiệp lớn, xóa bỏ sự thống trị của chủ nghĩa bè phái và tạo ra thành viên quần chúng để ủng hộ đảng phái. Các nhà cải cách lập luận rằng nếu thành viên quần chúng được phép bầu chủ tịch thì việc mua phiếu bầu sẽ vô dụng. Số lượng thành viên đông đảo sẽ bù đắp cho sự tổn thất quỹ từ doanh nghiệp lớn và các nhóm lợi ích đặc biệt. [47] Họ hy vọng rằng việc bầu cử chủ tịch được chuyển từ các hạ nghị sĩ của đảng cho “thành viên quần chúng, những người không thể bị hối lộ, việc các phe phái tổ chức và ưu tiên cho mục tiêu tranh cử lãnh đạo trong nội bộ đảng phái sẽ suy giảm và chính đảng sẽ hướng tới chính sách hơn.” [48] Cuộc cải cách tháng 1/1977, ít nhất là ở giai đoạn đầu, đã có tác dụng, với một sự nhảy vọt trong trong số lượng thành viên, lên đến 1,5 triệu trong vòng một năm rưỡi. Trong cuộc bầu cử chủ tịch vào cuối mùa thu năm 1978, hành vi của cử tri quần chúng không cho thấy sự thay đổi so với các cử tri bị giới hạn của hệ thống cũ. Như thường lệ, các nghị sĩ của đảng chia là hai phái. Chỉ có một số ít thành viên quần chúng thống nhất với đảng; trái lại, đa số thống nhất với một nghị sĩ cụ thể. [49] Như một học giả đã viết, “Lòng trung thành của thành viên [nhóm ủng hộ địa phương] đối với MP là cá nhân, địa phương và tuyệt đối.” Do tình hình này, các nghị sĩ có thể “tôi luyện thành viên quần chúng được mở rộng này trong cuộc bỏ phiếu ban đầu….Đấu tranh phe phái truyền thống không bị yếu đi; trái lại, nó gia tăng và mở rộng phạm vi tới các thành viên quần chúng ở cấp cơ sở.” [50] Do vậy, kỳ bầu cử chủ tịch đầu tiên (Òhira Masayoshi thắng) không cho thấy nhiều sự thay đổi trong cách bầu cử chủ tịch 
cả trong nội dung chính trị, hành vi của cử tri, hiệu lực của phe phái, tính chất của ứng cử viên, kịch bản hối lộ lẫn kết quả. Trái lại, nó nhấn mạnh thế mạnh của động cơ và logic của chủ nghĩa bè phái….Chính trị phe phái được chứng minh là thích nghi một cách đáng ngạc nhiên với các quy định mới…và cho thấy năng lực lớn lao của nó trong việc hấp thụ số lượng cử tri phổ thông lớn. Các quan hệ nội bộ của đảng cũng như những mối quan hệ với…các lợi ích lớn đặc biệt vẫn nguyên vẹn là tính chất cơ bản. [51]
Sự từ chức của Tanaka Kakuei cùng với các biện pháp cải cách chính trị mà Quốc Hội thông qua đã không trấn an được những cử tri giận dữ vì sự xuất hiện của vụ bê bối hối lộ Lockheed vào đầu tháng 2/1976 sau một cuộc điều tra của Quốc Hội Hoa Kỳ, khi A. Carl Kotchian, phó chủ tịch của Tập Đoàn Máy Bay Lockheed, thú nhận rằng công ty đã chi hơn 22 triệu dollar hối lộ để bán các máy bay phản lực cho Nhật Bản. Các công tố viên Tokyo phản ứng với tin tức này bằng cách bắt đầu điều tra hình sự vào giữa tháng, tìm kiếm tội trốn thuế. Trong vài tháng tiếp theo, vụ án hình sự đã lan sang nhiều doanh nhân lớn, chính khách và văn phòng thủ tướng. Vào ngày 16/8, cựu thủ tướng Tanaka bị truy tố vì nhận hối lộ và vi phạm Luật Ngoại Hối; 15 người khác bị truy tố vì nhận hối lộ và các hành vi phạm tội khác. [52]

Lời khai của Kotchian về vụ việc này được đăng trên tờ Asahi Evening News từ ngày 23 đến 27/8/1976. Theo Kotchian, vào tháng 8/1972, ông ta đề xuất với Hiyama Hiro, nhân viên của công ty Marubeni, một công ty thương mại và đại lý bán hàng của Lockheed, rằng chất lượng vượt trội của máy bay chở khách Lockheed cần phải được thủ tướng Tanaka chú ý. Ngày hôm sau, Òkubo Toshiharu, giám đốc điều hành của công ty, nói rằng khoản đóng góp theo tập quán của giao dịch này là 500 triệu yen. Cùng ngày, Kotchian đến trụ sở của Kodama Yoshio, điệp viên của Lockheed từ năm 1958. Kodama, dĩ nhiên là một người hoạt động có tiếng của thế giới kinh doanh-chính trị ngầm, giới thiệu Kotchian với Osano Keiji, một doanh nhân quyền lực và là người tâm phúc lâu năm của Tanaka. Nếu Lockheed nghiêm túc về việc bán máy bay thì họ cần phải xây dựng một cầu nối với thủ tướng thông qua Osano. Một lần nữa, Kotchian hứa sẽ chi 500 triệu yen. Do đó, chỉ trong một ngày Lockheed đã chi tới 1 tỷ yen. Tiền đã được chi và Lockheed đã giành được hợp đồng bán máy bay. [53]

Công tố viên, những người nhiệt tình theo đuổi việc truy tố, đã nhận được phần thưởng là sự thú tội của hầu hết các bị cáo. Tại phiên tòa (có bốn phiên tòa khác nhau, dựa trên dòng tiền do công tố viên xác định), các bị cáo đã phủ nhận lời thú tội, khẳng định rằng công tố viên đã ngụy tạo chúng. Tanaka là ngoại lệ: ông ta không chỉ khẳng định không biết gì về thỏa thuận bí mật để bán máy bay mà còn khẳng định rằng không nhận tiền. Quan tòa quyết định rằng Tanaka đã được hối lộ và với vai trò là thủ tướng thì ông ta ở vị thế ảnh hướng tới việc mua máy bay. Vào ngày 12/10/1983, Tanaka bị tuyên án bốn năm tù và bị phạt 500 triệu yen; Òkubo nhận án 2 năm tù, hoãn thi hành án 4 năm; Enomoto Toshio (thư ký của Tanaka) nhận 1 năm tù, hoãn thi hành án 3 năm; Hiyama Hiro (người của Lockheed liên hệ với công ty Marubeni) nhận 2 năm tù. Tất cả những bản án này đều bị kháng cáo vào ngày 29/5/1985. Chỉ có bản án của Itò được điều chỉnh thành 2 năm tù, hoãn thi hành án 4 năm. [54] Đối với Tanaka, việc kháng án tại Tòa Án Tối Cao là không có ý nghĩa khi ông ta chết vào ngày 16/12/1993.

Trong số những người liên quan đến các phiên tòa còn lại có Hashimoto Tomisaburò, cựu bộ trưởng Bộ Vận Tải và Satò Takayuki, cựu thứ trưởng của Bộ Vận Tải. Cả hai người đều bị kết án nhận hối lộ. Hashimoto bị cáo buộc nhận 50 triệu yen thông qua Marubeni; nhóm bào chữa của ông ta lập luận rằng ông ta không nhận được tiền và không liên quan đến quyết định mua máy bay. Sự bào chữa của Satò cũng tương tự: không nhận hối lộ và không liên quan đến quyết định mua máy bay. Vào ngày 8/6/1982, Hashimoto nhận án 2 năm rưỡi tù, hoãn thi hành án 3 năm và bị phạt 50 triệu yen; Satò nhận án hai năm tù, hoãn thi hành án 3 năm và bị phạt 20 triệu yen. Phiên tòa đã kết thúc với Satò vào tháng 7/1986 (ông ta không kháng án lên Tòa Án Tối Cao) và kết thúc với Hashimoto vào tháng 1/1990 (ông ta chết). Wakasa Tokuji, cựu chủ tịch của hãng hàng không All Nippon cũng bị kết án hối lộ Hashimoto và Satò và nhận 3 năm tù, hoãn thi hành án 5 năm. Kodama và Osano cũng bị truy tố nhưng không vì tội hối lộ (cụ thể là vi phạm luật thuế). Kodama chết trong khi Tòa Án Quận Tokyo xét xử và Osano chết sau khi tòa phúc thẩm giảm bản án của ông ta xuống 10 tháng tù, hoãn thi hành án 3 năm. [55]

Cựu thủ tướng Tanaka kết luận về bản án tại phiên tòa đầu tiên “rằng ông ta đã bị các đối thủ chính trị và hệ thống báo chí có khuynh hướng cánh tả của Tokyo biến thành con tốt thí vì những hoạt động…[là] thông thường trong đời sống chính trị Nhật Bản.” Hơn nữa, ông ta cho rằng “các đối thủ chính trị đã thay đổi quy định đối với ông ta trong vụ án đặc biệt này.” [56] Sự cay đắng và tức giận của Tanaka là có thể hiểu được; quan điểm của ông ta cho rằng các đối thủ chính trị đứng sau vụ truy tố cũng giống như phó chủ tịch Ogawa Heikichi của Seiyûkai, bộ trưởng duy nhất bị vào tù vì bản án hối lộ thời tiền 1945.

Cũng như những vụ bê bối hối lộ chính trị trước đây, đánh giá tác động của vụ Lockheed đối với công chúng là rất khó; thái độ phổ biến cho rằng đó chỉ là chương xấu xí mới nhất trong câu chuyện bất tận và hệ thống chính trị tất yếu sẽ tạo ra những kết quả đó. Tuy vậy, nếu như kết quả bầu cử được sử dụng để làm thước đo thì vụ bê bối đã làm suy yếu sức mạnh của đảng Dân Chủ Tự Do tại Hạ Viện trong các cuộc bầu cử năm 1976 và 1979. Khuynh hướng suy giảm này đã bị đảo ngược vào năm 1980, nhưng sau bản án của Tanaka vào năm 1983, đảng đã thất bại ở Hạ Viện. Đối mặt với sự bế tắc của đảng, Tanaka, đã sớm rút khỏi đảng Dân Chủ Tự Do, đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của cử tri Niigata; trong cuộc bầu cử ngày 18/12/1983, hai tháng sau bản án của phiên tòa thứ nhất, ông ta đã thắng lớn trong cuộc bầu cử. Hơn nữa, sáu người dưới quyền của ông ta đã tham gia nội các thứ hai của Nakasone Yasuhiro. [57]

Mặc dù một thập kỷ đã trôi qua trước khi công chúng chứng kiên một vụ hối lộ lớn khác, trận chiến pháp lý của Tanaka và sự chia rẽ bè phái nghiêm trọng (Tanaka bị đánh bại và đánh mất sự kiểm soát) đã khiến công chúng dõi theo vụ bê bối. Hơn nữa, hai vụ án hối lộ chính trị khác cũng xảy ra, thu hút sự chú ý của công chúng về chủ đề này. Đầu tiên, vào tháng 5/1979, tại Tòa Án Quận Tokyo, cựu phó chủ tịch Kaifu Hichirò của công ty Thương Mại Nisshò-Iwai bị xét xử vì vi phạm Luật Ngoại Hối và khai man. Trong phiên tòa, tên của Matsuno Raizò, cựu giám đốc của Cục Phòng Vệ, xuất hiện liên quan tới khoản chi 500 triệu yen. Công ty Douglass McDonnell bị cáo buộc đã chi số tiền đó thông qua công ty thương mại cho Matsuno để được bán các chiến đấu cơ phản lực cho Nhật Bản. Matsuno thừa nhận đã nhận tiền khoảng giữa năm 1967 và 1971 nhưng khẳng định rằng đó là khoản quyên góp chính trị. Ông ta không bị kết án. [58] Thứ hai, vào tháng 10/1979, báo chí đưa tin công ty đại chúng về viễn thông quốc tế (Kokusai Denshin Denwa Kaisha) đã chiêu đãi rất xa hoa, tặng quà và tiền cho nhiều chính khách và viên chức. Mặc dù hai viên chức bị kết án nhận hối lộ nhưng không chính khách nào bị kết án. [59]

Vào năm 1989, một vụ động đất chính trị khác nổ ra: vụ bê bối Recruit. Cũng giống như vụ Teijin trước đó nửa thế kỷ, vụ bê bối mới liên quan đến việc chuyển nhượng cổ phiếu và hối lộ chính trị, cũng giống như sự kiện trước đó, nó liên quan đến doanh nhân, chính khách và viên chức. Khi vụ bê bối được khám phá, công chúng không chỉ thấy số tiền khổng lồ được dùng để gây ảnh hưởng tới các chính khách mà cả sự tham nhũng của các viên chức cao cấp trong các cơ quan của chính quyền trung ương. Bị bối rối vì vụ bê bối đã làm tổn thương danh tiếng của cựu thủ tướng Nakasone và các đảng viên Dân Chủ Tự Do cấp cao khác, thủ tướng Takeshita Noboru đã từ chức vào tháng 6/1989.

Trung tâm của vụ bê bối là Ezoe Hiromasa, chủ tịch của công ty Recruit rất thành công, một doanh nghiệp trong lĩnh vực thông tin. Khởi đầu vào năm 1960 như một công ty nhỏ xử lý các quảng cáo trên tạp chí trường đại học, công ty của Ezoe tham gia vào tổ chức quốc gia cung cấp các thông tin tuyển dụng nhân sự cho sinh viên đại học và hướng dẫn về đại học và cao đẳng cho học sinh trung học. Recruit Cosmos, một chi nhánh bất động sản, được thành lập vào năm 1964. Vào năm 1987, đế chế kinh doanh của Recruit bao gồm 27 chi nhánh với hơn 6.000 nhân viên. [60] Con đường phát triển công ty thuận lợi của Ezoe được đảm bảo bằng “quà tặng” cho các chính khách và viên chức. Một khoản chi được đề xuất cho việc bán cổ phiếu (người mua được vay tiền) của chi nhánh bất động sản trước khi mở bán trên thị trường: lợi nhuận khổng lồ sẽ được tạo ra khi cổ phiếu được niêm yết chính thức. Phương thức kinh doanh của Recruit đã thu hút được sự chú ý của công chúng vào tháng 6/1988 khi tờ Asahi Newspaper đăng một bài báo về việc phó thị trưởng của một thành phố đã nhận được cổ phiếu chưa niêm yết của Recruit. Vào tháng 7, vụ bê bối nhỏ đã lan rộng, khi cựu thủ tướng Nakasone và Takeshita được xác định là người nhận cổ phiếu của Recruit. Bộ trưởng Bộ Tài Chính cũng vướng lưới bê bối vào tháng 10 và bị buộc phải từ chức vào tháng 12. Bộ trưởng Bộ Tư Pháp Hasegaw Takashi và Harada Ken, tổng giám đốc của Cục Kế Hoạch Kinh Tế, cũng nhanh chóng theo chân Miyazawa. Vụ bê bối đã chạm đến phần lớn bộ máy chính quyền. [61] “[ấ]n tượng mà truyền thông cho thấy vào giữa năm 1989 là tất cả mọi người, có thể là bất kỳ ai, đều có liên quan và…không có lý do gì để tin rằng chỉ mình Recruit bơm tiền.” [62]

Vào ngày 12/6/1989, khi báo cáo của Bộ Tư Pháp về vụ bê bối Recruit được nộp cho Hạ Viện, dường như tất cả những lãnh đạo hàng đầu của đảng Dân Chủ Tự Do và thậm chí là cả các đảng đối lập đều bốc mùi “quà tặng” của Ezoe. Tuy vậy, không có chính khách lớn nào bị kết án. Trong số 11 chính khách và viên chức phải ra tòa thì chỉ có 4 người bị kết án nhận hối lộ: Shinto Hisashi, cựu chủ tịch của công ty Điện Tín và Điện Thoại Nhật Bản (NTT); Shikiba Ei, một lãnh đạo khác của NTT; và Katò Takashi, thứ trưởng Bộ Lao Động. [63]

Đảng Dân Chủ Tự Do phản ứng lại vụ Recruit bằng việc hứa hẹn cải cách căn bản hệ thống quỹ chính trị và lựa chọn thủ tướng không bị tai tiếng vì bê bối hối lộ. Người được chọn để đại diện cho hình ảnh trong sạch mới của đảng là ngoại trưởng Uno Sòsuke, người được công ty Recruit coi là không quan trọng nên đã không hối lộ bằng cổ phiếu. [64] Phát biểu trong phiên họp toàn thể của Quốc Hội, Uno khẳng định, “Vụ bê bối Recruit đã châm ngòi cho sự thiếu tin tưởng phổ biến vào chính trị và khiến cho nền dân chủ của chúng ta rơi vào một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Nội các Uno tin rằng vật lộn với cải cách chính trị là nhiệm vụ quan trọng nhất của chính phủ để khôi phục niềm tin của công chúng vào chính trị.” [65] Mặc dù các nhà bình luận chính trị không đồng tình với quan điểm cho rằng thủ tướng chỉ là con rối của Nakasone hay Takeshida song họ đồng ý rằng nội các của ông ta sẽ chỉ có tuổi thọ ngắn. Không ai dự đoán được rằng nó sẽ sụp đổ trong hai tháng. Ngay sau khi Uno nhậm chức, vợ của ông ta bắt đầu phàn nàn về tính cách keo kiệt của ông ta. Việc đả kích tính cách của thủ tướng đã bị các tờ báo lớn bỏ qua cho đến khi một bài báo xuất hiện trên tờ Washington Post. Sau đó, vụ bê bối tình dục đã trở thành chủ đề nóng không chỉ đối với những tờ báo lá cải Nhật Bản mà cả đối với truyền thông chính thống. [66]

Khi Uno bị truyền thông làm nhục, công chúng được khảo sát vào cho cuộc bầu cử Thượng Viện ngày 23/7/1989 và lần đầu tiên đã không đem lại cho đảng Dân Chủ Tự Do đa số truyền thống (đảng nhận được 109/252 ghế). [67] Vụ bê bối Recruit chỉ là một nhân tố trong sự thất bại này và có lẽ chỉ là phần rất nhỏ. Mặc dù các đảng đối lập cũng như truyền thông tập trung vào bê bối tình dục, song một luật thuế giá trị gia tăng (VAT) không được ưa thích được thông qua vào ngày 24/12/1988 (có hiệu lực vào ngày 1/4/1989) được cử tri quan tâm hơn. [68] “Điều làm gia tăng sự bất mãn của công chúng là luật thuế có hình ảnh giống như là việc các nghị sĩ của LDP áp đặt gánh nặng mới cho người dân đồng thời lại nhận một cách bất hợp pháp, hay ít nhất là cẩu thả, các khoản tiền hối lộ lớn….Tác động tiêu cực của vụ bê bối Recruit đối với hình ảnh đảng cầm quyền đã vượt qua vấn đề đạo đức [chính trị] và trở thành vấn đề thiếu năng lực.” Không giống như phản ứng của đáng trong các vụ bê bối trước đó, vụ Recruit “đã đẩy đảng vào sự bối rối và khó khăn khiến đảng phải đưa ra một người kế nghiệm và vị thế tương đối thấp của người kế nhiệm trong đảng đã không tạo ra sự hài lòng….Sau khi vụ Recruit kết thúc, khoảng cách về độ tin cậy giữa LDP và phe đối lập đã giảm xuống đáng kể.” [69]

Vào ngày 9/8/1989, Kaifu Toshiki trở thành thủ tướng. Vào tháng 10, khi đảng phủ quyết việc gia hạn nhiệm kỳ chủ tịch của Kaifu, thủ tướng nói, “Hơn nữa, tôi cho rằng mọi chính khách phải cố gắng để thúc đẩy cải cách chính trị mạnh mẽ bằng cách tạo dựng đạo đức chính trị cao quý và giành được chức vụ công bằng các hoạt động tranh cử công khai và không đắt đỏ.” [70] Trong cuộc bầu cử Hạ Viện tiếp theo vào ngày 18/2/1990, đảng Dân Chủ Tự Do giành được 275/512 ghế (11 nghị sĩ bảo thủ độc lập sau đó đã về phe họ). [71] Tại sao niềm tin của cử tri lại được đặt vào một đảng đầy bê bối? Trước hết, những người cận vệ già đã cố gắng hết sức để cải thiện hình ảnh của đảng: Kaifu, người đứng đầu một phái nhỏ có tinh thần cải cách, đã được chọn làm chủ tịch đảng; những người tương đối trẻ có sức hút về chính trị được chọn vào các vị trí chủ chốt của đảng; hai phụ nữ nhận được ghế trong nội các. Thứ hai, đảng thông báo kế hoạch sửa đổi luật VAT không được ưa thích. Thứ ba, đảng Xã Hội Chủ Nghĩa sau khi thắng cử năm 1989, dường như bị chìm trong đấu tranh phe phái và bám vào các chính sách đã lỗi thời. Cuối cùng, cũng như các vụ bê bối hối lộ chính trị trước đây, tác động của vụ Recruit nhanh chóng tan biến trong vài tháng giữa các cuộc bầu cử năm 1989 và 1990; chỉ có hai trong số 16 ứng cử viên dính líu vào vụ tham nhũng được tái cử, các ứng cử viên thắng cử khẳng định rằng bầu cử đã khôi phục danh tiếng của họ. [72] Bất chấp sự hồi phục thần kỳ của đảng Dân Chủ Tự Do sau vụ bê bối Recruit, một số nhà bình luận chính trị đã dự báo trước là sẽ có nhiều bê bối tham nhũng hơn do đảng đã sa sút và mất khả năng tự làm sạch. [73]

Vào ngày 24/1/1991, tại đại hội đảng Dân Chủ Tự Do, một nghị quyết cải cách chính trị được đưa ra. Vào tháng 8, nội các đã sẵn sàng đệ trình ba dự luật cải cách chính trị trong kỳ họp Quốc Hội rất khác thường. Các dự luật đề xuất áp dụng hệ thống bầu cử quận ghế đơn cùng với đại diện theo tỷ lệ. Trong kỳ họp, chính phủ và phe đối lập không thể thống nhất về một dự luật cải cách. Tuy vậy, thủ tướng Miyazawa Kiichi, người kế nhiệm Kaifu vào tháng 11/1990, đã tiếp tục thúc ép cải cách chính trị. Vào mùa xuân 1992, Ban Chỉ Đạo Cải Cách Chính Trị của đảng đệ trình cho Miyazawa một gói đề xuất: các nghị sĩ Quốc Hội sẽ phải công khai tài sản cá nhân, sự thiếu cân bằng trong việc đại diện ở Quốc Hội sẽ được điều chỉnh và những nỗ lực làm cho các quỹ chính trị minh bạch hơn. Tác động của chương trình cải cách này đối với cử tri vẫn chưa rõ nhưng đảng đã thắng lớn trong cuộc bầu cử Thượng Viện vào ngày 26/7/1992: một nửa trong số 252 ghế được bầu lại; đảng giành được 70 ghế. [74]

Ngay sau thắng lợi bầu cử tháng 7, đảng Dân Chủ Tự Do đã va phải một bê bối hối lộ khác, vụ này liên quan đến công ty Tokyo Sagawa Express (một hãng chuyển phát bưu kiện). Theo cách thức gợi nhớ đến chiến thuật của công ty Recruit, Sagawa Express đã phân phát “quyên góp” chính trị cho khoảng 130 nghị sĩ Quốc Hội. Trong số những người bị công tố viên Tokyo điều tra có Kanemaru Shin, phó chủ tịch đảng Dân Chủ Tự Do, người được coi là người môi giới quyền lực chính của đảng. Đối mặt với bằng chứng về việc không khai báo 500.000 yen nhận được từ Sagawa Express (vi phạm Luật Điều Chỉnh Quỹ Chính Trị), Kanemaru nhận tội vào ngày 27/8 và từ chức ở đảng cũng như vị trí thủ lãnh của phe Takeshita (dựa trên phe cũ của Tanaka Kakuei). Sự nhận tội nhanh chóng, cùng với việc đóng một khoản phạt nhỏ, đã không xoa dịu được giận dữ của công chúng, thể hiện bằng nhiều cuộc biểu tình. Cuối cùng, Kanemaru từ chức ở Quốc Hội vào ngày 14/10. [75] Tổng bí thư đảng Watanuki Tamisuke khẳng định rằng vụ Kanemaru là “cực kỳ đáng tiếc và đảng của chúng tôi xem xét vụ việc này với tất cả sự nghiêm túc và thận trọng, cũng như bày tỏ sự hối tiếc đối với người dân….Vụ án đã khiến công chúng không hài lòng và mất niềm tin vào chính trị. Đảng của chúng tôi ghi nhận điều này trong tâm can và quyết tâm đoàn kết khôi phục sự tin tưởng của công chúng đối với chính trị.” [76] Thủ tướng Miyazawa, trong một bài phát biểu về chính sách tại Quốc Hội vào ngày 30/10, đã nói, “Điều đáng tiếc nhất là niềm tin của công chúng đối với chính khách đã bị lung lay dữ dội….Tôi thực sự cảm thấy rằng sự thiếu tin tưởng vào của công chúng đối với chính trị chưa bao giờ lớn như hiện nay….Chương trình cải cách của chúng ta sẽ khiến cho các quỹ chính trị minh bạch, các hoạt động chính trị bớt tốn kém và thực hiện tranh cử dựa trên đề xuất chính sách.” [77]

Kanemaru sai lầm nếu như ông ta hy vọng rằng nhận tội và từ chức sẽ chấm dứt biểu tình của công chúng. Công tố viên, dĩ nhiên được sự giận dữ của công chúng khuyến khích, đã bắt giữ Kanemaru vào ngày 6/3/1993, với cáo buộc trốn thuế, một tội dễ chứng minh hơn hối lộ chính trị. Cuộc khám xét nhà và văn phòng của Kanemaru vào ngày 8/3, với sự chứng kiến của máy quay phim của truyền hình, đã phát hiện ra 10 triệu dollar dưới dạng vàng, tiền mặt và trái phiếu. Khi công chúng vẫn có ý nghĩ rằng chính trị là công việc bẩn thỉu thì sự việc gây sốc này đã chứng minh điều đó bởi vì việc cất giấu của cải của Kanemaru có lẽ là cho bản thân hơn là chính trị. [78] Theo một học giả, dường như đây là lần đầu tiên nơi ở cá nhân và văn phòng của một chính khách lớn bị cảnh sát và công tố viên khám xét. Kanemaru bị kết án vào ngày 13/3; phiên tòa xét xử ông ta bắt đầu vào ngày 22/7/1993. [79] 

Sau khi Kanemaru từ chức, một cuộc đấu tranh giành quyền lực nổ ra ở phe Takeshita, phe này bị chia làm hai nhóm. Vào ngày 18/12, một nhóm thành lập Diễn Đàn Cải Cách 21. Nhóm này, do Hata Tsutomu lãnh đạo, sau đó thành lập Shinseitò (đảng Phục Hưng). Phe Hata kêu gọi những sự thay đổi lớn trong phương thức bầu cử và cải cách hệ thống quyên góp chính trị. Vào đầu năm 1992, một nhóm cải cách chính trị khác, do một cựu quận trưởng tên là Hosokawa Morihiro lãnh đạo, đã thành lập Nihon Shintò (đảng Nhật Bản Mới). Vào tháng 6/1993, Takemura Masyoshi, một lãnh đạo của ủy ban cải cách chính trị của đảng Dân Chủ Tự Do, đã thành lập Sakigake Shintò (đảng Người Tiền Trạm Mới).80

Khi thủ tướng Miyazawa trình bày kế hoạch cải cách chính tri vào mùa xuân năm 1993, ông ta bị phản đối cả từ phía các chính khách đối lập, vốn không thích hệ thống quận một thành viên mà họ cho rằng chỉ có lợi cho đảng Dân Chủ Tự Do, lẫn từ phía một số đảng viên đảng Dân Chủ Tự Do, những người cho rằng cơn bão chính trị này, cũng như các cơn bão trước đây, sẽ sớm đi qua. Họ đã sai lầm. Sau khi chương trình cải cách tạm thời bị gác lại, phe đối lập cùng với một số đảng viên Dân Chủ Tự Do đã thắng trong một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm dựa trên lý do Miyazawa không thực hiện lời hứa với công chúng về việc thực hiện cải cách chính trị. Thủ tướng giải tán Hạ Viện. [81] Vào ngày 18/7, người dân trả lời khảo sát, đã không đem đến cho đảng Dân Chủ Tự Do đa số tại Hạ Viện lần đầu tiên (đảng giành được 223 ghế, thiếu 33 ghế để chiếm đa số). [82] Vào cuối tháng, 7 đảng thống nhất thành lập một chính phủ liên hiệp, với Hosokawa (đảng Nhật Bản Mới) làm thủ tướng. [83]

Chương trình cải cách chính trị của thủ tướng mới, cũng giống như của Miyazawa, nhận được sự phản đối của các chính khách e ngại về sự thay đổi trong hệ thống chính trị. Quốc Hội đã thông qua một gói cải cách chính trị nhượng bộ (bốn dự luật lập pháp) vào ngày 29/1/1994. Hệ thống bầu cử mới tạo ra 300 khu vực bầu cử một thành viên và hai trăm ghế dựa trên đại diện theo tỷ lệ, kiểm soát chặt chẽ hơn việc gây quỹ và chính phủ trợ cấp cho các chính đảng. Hệ thống bầu cử mới sẽ có hiệu lực sau khi một ủy ban độc lập xác định lại ranh giới của ba trăm đơn vị bầu cử mới. [84] Một nhà báo viết, “Các quy định mới nên kiềm chế hoàn toàn các khối quyền lực ở Quốc hội, được tạo thành từ các thành viên dựa vào các nhóm lợi ích đặc biệt – như ngành xây dựng hay vân động động cho nông nghiệp – bằng cách nhận quyên góp chính trị của họ.” [85] Tờ Economist bình luận, “Hệ thống mới đã giảm sự cám dỗ của việc hối lộ cử tri. Đồng thời, ranh giới các khu vực bầu cử được vẽ lại. Điều này có nghĩa là làm suy yếu sức mạnh của các đảng khu vực, vốn phát triển chỉ nhờ vào gây quỹ và phân phát tiền tranh cử bất hợp pháp. Phong bì trắng chứa tiền sẽ không còn là vấn đề; xuất hiện trên truyền hình sẽ thuyết phục cử tri hơn.” [86] Các nhà báo thiếu lạc quan về tác động cải cách của Hosokawa viết, “Theo một khảo sát truyền hình, chỉ có 14% người trả lời cho rằng họ thấy các biện pháp chống tham nhũng đã đủ mạnh.” [87] Tờ Mainichi Newspaper bình luận, “Đạo luật không đáp ứng lời kêu gọi của công chúng về việc chấm dứt ngay lập tức mối quan hệ chặt chẽ giữa kinh doanh và chính trị…nguồn gốc của chính trị tiền bạc tha hóa.” [88]

Ngay sau khi thông qua đạo luật cải cách chính trị, chính phủ của Hosokawa bắt đầu tan rã vì cải cách thuế. Các đối thủ chính trị nhanh chóng sử dụng bài cũ là cáo buộc tham nhũng liên quan đến nợ nần và quyên góp chính trị của công ty Tokyo Sagawa Express để chống lại thủ tướng; công ty này vẫn in dấu trong trí nhớ của công chúng vì phiên tòa xét xử Kanemaru Shin. [89] Hata Tsutomu, một người cải cách khác và lại cựu thành viên của đảng Dân Chủ Tự Do, đã thành lập nội các liên hiệp mới vào ngày 25/4. Không may cho Hata, cuộc tranh luận tiếp tục gay gắt về cải cách thuế đã phá vỡ liên minh; điều này khiến thủ tướng phải đứng đầu một chính phủ thiểu số (chỉ có 182 ghế ở Hạ Viện; cần có 256 ghế để thông qua một dự luật); nội các chỉ tồn tại 59 ngày. [90] 

Nội các liên hiệp tiếp theo đã khiến các nhà bình luận chính trị bị sốc: Murayama Tomiichi, lãnh đạo của đảng Dân Chủ Xã Hội, lên làm thủ tướng trong một chính phủ được đảng Dân Chủ Tự Do hậu thuẫn. Kể từ nội các Katayama Tetsu (5/1947 – 3/1948) đã không có một thành viên xã hội chủ nghĩa nào giữ chức thủ tướng. “Mối quan hệ kỳ quặc giữa đảng Dân Chủ Tự Do và đảng Dân Chủ Xã Hội”, một nhà báo viết, “đã khiến đất nước sững sờ và ngay lập tức dấy lên nỗi sợ hãi rằng tất cả những gì tiến bộ trong việc phi điều tiết kinh tế và làm sạch hệ thống chính trị đầy tham nhũng sẽ bị ngừng lại hoặc đảo ngược.” [91] Tờ New York Times bình luận, “Chỉ có một hệ thống chính trị đang hấp hối mới tạo ra một chính quyền như chính quyền mà nghị viện Nhật Bản đã chọn ngày hôm qua.” [92] Tờ U. S. News and World Report dự đoán là liên minh, được dẫn dắt “bởi các các chính khách LDP kỳ cựu biết cách bôi trơn cỗ máy chính quyền,” có thể sẽ làm bối rối những nhà bình luận chính trị lạc quan. [93] Đảng Dân Chủ Tự Do thống trị liên minh mới, chiến 13/21 ghế trong nội các, trong đó có cả ghế phó thủ tướng (Kòno Yòhei, chủ tịch của đảng Dân Chủ Tự Do). Hơn nữa, họ áp đảo đảng Xã Hội Dân Chủ với tỷ lệ gần 3:1 ở Hạ Viện. [94]

Sự chia rẽ của đảng Dân Chủ Tự Do và sự thay đổi nhanh chóng của chức thủ tướng (Murayama là thủ tướng thứ bảy trong bảy năm) đã gợi cảm hứng cho nhiều bài báo và cuốn sách về cải cách chính trị. Blueprint for a New Japan (Nihon kaizò keikaku) được xuất bản năm 1993 (bản tiếng Anh vào năm 1994). Ozawa Ichirò, tác giả và là cựu tổng bí thư của đảng Dân Chủ Tự Do, ban đầu là một trong những người được Tanaka Kakuei bảo trợ và sau đó là môn đệ trưởng của Kanemaru Shin. Cũng giống như hầu hết các lãnh đạo cao cấp khác của phái Kanemaru, Ozawa cũng dính líu vào hàng loạt các vụ bê bối hối lộ. Sự đánh giá quan điểm của Ozawa về cải cách là hỗn hợp, nhiều nhà phân tích lập luận rằng ông ta chỉ bảo vệ bản thân trước sự chỉ trích của công chúng và các cáo trạng có thể của công tố viên; những người khác cho rằng mục đích của ông ta là một cuộc cải cách thực sự. [95] Robert C. Angel, một người nghiên cứu chuyên sâu về chính trị Nhật Bản, coi quan điểm mới của Ozawa về cải cách chính trị là “sự biến ảo trái ngược với kinh nghiệm của Saul xứ Tarsus trên đường tới Damascus.” [96]

Cuốn sách của Ozawa nhận định sự thiếu khả năng lãnh đạo trong lĩnh vực chính trị là vấn đề chủ chốt: nguyên nhân chủ chốt là sự phân tán quyền lực trong đảng Dân Chủ Tự Do và các cơ quan kiểm soát nhà nước khác. [97] “Hội Đồng Nghiên Cứu Chính Sách của LDP – định hướng chính sách của đảng – trên thực tế là một hội đồng của các lợi ích đặc biệt và đa dạng….Chính phủ, trong khi đó, bản thân lại bị chia rẽ bởi nhiều thể chế và lợi ích. Các bộ và cơ quan là những thực thể rời rạc. Không có thể chế vượt trội nào để phối hợp và kiểm soát toàn thể. Nội các đóng vai trò này về mặt kỹ thuật nhưng không bao giờ thực sự được kỳ vọng sẽ làm việc đó.” Về thủ tướng, Ozawa cho rằng ông ta “chỉ là chủ lễ của nghi lễ cận kề.” [98] Để thay đổi sự thất bại này, Ozawa bảo vệ cho một cuộc cải cách hệ thống, từ thủ tướng trở xuống. “Tất cả những gì không thực sự đòi hỏi sự can thiệp của chính quyền trung ương nên chuyển giao cho chính quyền địa phương. Thêm vào đó, chúng ta phải giới hạn quyền lực bằng cách đảm bảo chính phủ được luân chuyển định kỳ….[C]hung ta phải có một chính quyền chịu trách nhiệm trong một khoảng thời gian cố định, với quyền lực và chính sách xác định.” [99] 

Trong số nhiều cải cách thì Ozawa nhấn mạnh nhu cầu về hệ thống tài trợ chính trị tốt hơn. Cách tốt nhất để tranh các bê bối tham nhũng và khôi phục niềm tin của công chúng là làm cho dòng tiền minh bạch. Các nhóm và doanh nghiệp không bao giờ nên chi tiền cho cá nhân mà chỉ nên chi cho các chính đảng. Hoàn toàn công khai với các hình phạt nặng đối với những người vi phạm là mấu chốt của sự cải cách này. [100]

Ozawa lên án nhiều vấn đề chính trị quốc gia bắt nguồn từ sự lão hóa của “hệ thống 1955”, trong hệ thống đó chính trị trở thành các đàm phán bí mật giữa các phe phái chính trị để phân chia ngân sách với nhau, với các chính đảng khác, với viên chức và doanh nghiệp. Ít có cuộc tranh luận nghiêm túc về chính sách khi khi họ phân chia miếng bánh kinh tế. Những người có quan điểm lịch sử dài hạn biết rõ vấn đề Ozawa phác thảo bắt nguồn từ sự tan ra của “hệ thống 1955” và sự biến dạng chính trị do hiệp định phòng thủ Hoa Kỳ - Nhật Bản và các vấn đề khác thời hậu chiến. Trên thực tế, cấu trúc chính trị của nhà nước hiện đại bị đè nặng bởi thứ được gọi theo cách của Maruyama Masao là ““tội tổ tông”: chủ nghĩa đa nguyên về quyền lực chính trị.” [101] Vào đầu và giữa thời Minh Trị, sự lãnh đạo mạnh mẽ của những người cha lập quốc ẩn náu sau một trung tâm chính trị yếu, nhưng vào những năm 1930 và đầu những năm 1940, rạn nứt trong hệ thống chính quyền Minh Trị đã trở nên rõ ràng. Chiến tranh, bại trận, bị chiếm đóng và cải cách chính trị không phá hủy được bản chất phe cánh của cấu trúc chính trị quốc gia. Chỉ có sự đại tu toàn bộ hệ thống chính trị mới có thể mang lại sự cải cách thực sự. Một học giả Nhật Bản khẳng định rằng chỉ có sự kết hợp cải cách quyền lực sau sự chiếm đóng của đồng minh với cách mạng Pháp mới tạo ra sự khác biệt trong chính trị. [102]

Cuộc đối thoại về cải cách chính trị giữa các chính khách và trên truyền thông được đồng hành bằng nhiều cuốn sách được xuất bản trong cùng năm xuất bản sách của Ozawa. Đối với nhiều người, cải cách chính trị có nghĩa là kiểm soát chặt chẽ hơn chính trị tiền bạc và hệ thống quận bầu cử. Nhưng như giáo sư Yamaguchi Jirò của đại học Hokkaido đã chỉ ra, chúng chỉ là những sự thay đổi bên ngoài; sự cải cách chính trị thật sự, thứ hồi sinh chính trị dân chủ, đòi hỏi phải tổ chức lại các chính đảng và thái độ mới của công dân. “Tam giác sắt” kết nối chính khách, viên chức và nhóm lợi ích, hình thành để kiếm lợi với chi phí của người đóng thuế, cần phải bị bẻ gãy nếu như có một cuộc cải cách chính trị thật sự. Nói tóm lại, giới chính trị đang cần có một một sự sắp xếp toàn diện, không chỉ khiến hệ thống hành chính cởi mở hơn mà còn giảm số lượng tham nhũng. Yamaguchi cho rằng thế hệ chính khách mới có thể vượt qua những ràng buộc phe cánh cũ, tạo thành những nhóm chính trị mới và tạo ra cải cách thực sự. [103] 

Ngon gió thay đổi chính trị đang thổi, nhưng hầu hết các đề xuất cải các đều yêu cầu một sự thay đổi quyết định trong thái độ của chính khách, viên chức và công dân. Do phe phái trong chính trị đã bắt đầu từ Quốc Hội thứ 1 vào năm 1890 và do phe phái tràn lan trong xã hội (cụ thể là nhóm của tôi chống lại nhóm của anh), một sự thay đổi nhanh chóng trong phương diện chính trị này là khó diễn ra. Các nhà phân tích chính trị khẳng định rằng vấn đề chính trị cơ bản là bản chất phi dân chủ của giới hành chính. Họ viết rằng “kể từ năm 1941, Nhật Bản đã có một hệ thống hợp tác công nghiệp do giới hành chính lãnh đạo.” [104] Vào cuối năm 1993, Ozawa Ichirò kêu gọi loại bỏ một số viên chức hành chính cấp cao và thăng cấp cho các chính khách, đóng vai trò người giám sát ở mỗi bộ, cũng như đưa các chính khách vào đội ngũ trưởng văn phòng ở các bộ chủ chốt. Điều mà Ozawa hướng tới là một phiên bản của hệ thống do tổng thống bổ nhiệm theo kiểu Hoa Kỳ. Viên chức đã cực lực phản đối kế hoạch này, coi nó là một nỗ lực chính trị hóa dịch vụ dân sự. [105] Do vậy, các nhà cải cách chính trị phải chuẩn bị cho cuộc phản công dữ dội từ phía viên chức hành chính muốn duy trì hiện trạng. Về phía công dân, những người đã có lịch sử lâu dài trong việc chấp nhận sự phạm pháp của viên chức hành chính và chính khách chừng nào mà kinh tế còn tăng trưởng, các nhà cải cách không nên kỳ vọng một sự thay đổi nhanh chóng trong thái độ của họ. Tóm lại, nỗ lực cải cách chính trị toàn diện có vẻ sẽ không diễn ra trong tương lai gần. Những sự thay đổi nhỏ nhặt hơn có thể diễn ra.

Chú thích:

1. Akira Kubota, “A Genuine Reform? The June–August 1993 Upheaval in Japanese Politics,” 112.
2. Yanaga, Big Business, 83–85; 120–122; Masumi, Postwar Politics, 248–249, 276–277; Kòdansha, Illustrated Encyclopedia 1:888.
3. Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 243–244.
4. Ibid., 244–245; Peter J. Herzog, Japan’s Pseudo-Democracy, 153; Masumi, Postwar Politics, 298. Shipbuilding was a key industry targeted for government aid. Wartime losses left Japan with an acute shortage of merchant ships, which were needed to resume trade in the world economy. Tessa Morris-Suzuki, The Technological Transformation of Japan: From the Seventeenth to the Twenty-first Century, 187–188.
5. Herzog, Pseudo-Democracy, 298; Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 246–247.
6. Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 247; Kishimoto Yoshihiro tsuisòroku kankòkai, Kishimoto Yoshihiro tsuisòroku, 216. Murobushi, Sengo gigoku, 136.
7. Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 251–252; Herzog, Pseudo-Democracy, 154.
8. Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 252; Wildes, Typhoon in Tokyo, 141–142.
9. Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 264; Aritake, Seiji, 289–290; Masumi, Postwar Politics, 298–299; Murobushi, Sengo gigoku, 166–167, 173.
10. Kishimoto, Kishimoto Yoshihiro tsuisòroku, 216; Morikawa Tetsurò, Nihon gigoku shi, 264; Murobushi, Sengo gigoku, 135–136, 170.
11. Yanaga, Big Business, 128–130; Lloyd A. Free, The Dynamics of Influence in Today’s Japan, 1.
12. Allan B. Cole and Naomichi Nakanishi, eds., Japanese Opinion Polls with Socio-Political Significance, 1947–1957 1:164, 167.
13. Yanaga, Big Business, 129.
14. Free, Dynamics of Influence, 11.
15. Frank C. Langdon, “Part IV: Japan,” 177–178.
16. Ibid., 178.
17. Chapman, Inventing Japan, 158.
18. Ibid.; Karel van Wolferen, The Enigma of Japanese Power: People and Politics in a Stateless Nation, 133.
19. Yoshida Shigeru, The Yoshida Memoirs: The Story of Japan in Crisis, 98– 99.
20. B. J. George, Jr., “Discretionary Authority of Public Prosecutors in Japan,” 61–62; Arthur T. von Mehren, “Commentary: Part II,” 427–428.
21. Aritake, Seiji, 287–288.
22. Ushiomi Toshitaka, “The Prosecution at the Crossroads,” 84–85.
178 Notes to Pages 116–122
23. Nomura, Hòsò fûunroku, 1:84.
24. Ibid., 2:223.
25. Ibid., 355, 369–370.
26. Masumi Junnosuke, “The 1955 System in Japan and Its Subsequent Development,” 300.
27. Nobuo Tomita, Akira Nakamura, and Ronald J. Hrebenar, “The Liberal Democratic Party: The Ruling Party of Japan,” 258–259.
28. Masumi, “The 1955 System in Japan,” 292, 295.
29. Hans H. Baerwald, “Tento-Mura: At the Making of a Cabinet,” 70–73; Herzog, Pseudo-Democracy, 158.
30. Marshall E. Dimock, The Japanese Technocracy: Management and Government in Japan, 85; Curtis, Election Campaigning, 28.
31. Haruhiro Fukui, “Postwar Politics, 1945–1973,” 6:192, 195, 198, 210.
32. Masumi, “The 1995 System in Japan,” 302–303.
33. Chalmers Johnson, “Tanaka Kakuei, Structural Corruption, and the Advent of Machine Politics in Japan,” 11.
34. Michael K. Blaker, ed., Japan at the Polls: The House of Councillors Election of 1974, i.
35. Chapman, Inventing Japan, 159.
36. Herbert Passin, “The House of Councillors: Promise and Achievement,”
34.
37. Ibid.; Blaker, Japan at the Polls, ii.
38. Johnson, “Machine Politics,” 12; James L. Huffman, “The Idioms of Contemporary Japan XI,” 509–511, 513; Takako Kishima, Political Life in Japan: Democracy in a Reversible World, 102, 104, 137.
39. Ronald J. Hrebenar, “The Money Base of Japanese Politics,” 66–67; Johnson, “Machine Politics,” 12; Huffman, “Idioms,” 509–511.
40. Quoted in Hrebenar, “Money Base,” 67.
41. Ibid.
42. Ibid., 68–69.
43. Kishimoto Kòichi, Politics in Modern Japan: Development and Organization, 137.
44. Curtis, Japanese Way, 164.
45. Ibid.
46. Ibid., 181. Kishimoto, Politics in Modern Japan, 137; Kòdansha, Illustrated Encyclopedia, 2:1212.
47. Taketsugu Tsurutani, “The LDP in Transition? Mass Membership Participation in Party Leadership Selection,” 848.
48. Ibid.
49. Ibid., 851–852.
50. Ibid., 852–853.
51. Ibid., 856.
52. Herzog, Pseudo-Democracy, 161, 163–164; Johnson, “Machine Politics,” 15.
53. David Boulton, The Lockheed Papers, 45, 241–250.
54. Herzog, Pseudo-Democracy, 163–167; Johnson, “Machine Politics,” 15.
55. Herzog, Pseudo-Democracy, 168–170.
Notes to Pages 123–129 179
56. Johnson, “Machine Politics,” 15.
57. Kòdansha, Illustrated Encyclopedia, 1:888; Johnson, “Machine Politics,” 19.
58. Hrebenar, “Money Base,” 64; Johnson, “Machine Politics,” 16.
59. Hertzog, Pseudo-Democracy, 157.
60. Ibid., 175.
61. Ibid., 178; Yayama, “The Recruit Scandal,” 101; William J. Holstein,
The Japanese Power Game: What It Means for America, 110; Kòdansha, Illustrated Encyclopedia, 2:1248.
62. James W. White, “The Dynamics of Political Opposition,” 446.
63. Herzog, Pseudo-Democracy, 186, 188.
64. Holstein, Power Game, 125; Liberal Star, June 15, 1989, 1, 3.
65. Quoted in Liberal Star, June 15, 1989, 1.
66. Holstein, Power Game, 125–127; Kubota, “Genuine Reform?” 96.
67. Holstein, Power Game, 131–132; Chalmers Johnson, “The People Who Invented the Mechanical Nightingale,” 83.
68. Kenji Hayao, The Japanese Prime Minister and Public Policy, 93.
69. Scott C. Flanagan, “The Changing Japanese Voter and the 1989 and 1990 Elections,” 445–446.
70. Quoted in Liberal Star, November 15, 1989, 2.
71. Ibid., March 15, 1990, 1.
72. Flanagan, “Changing Japanese Voter,” 458–461.
73. Igarashi Akio, book review of Jimintò: Chòki shihai no kòzò, 21–23.
74. Liberal Star, February 15, 1991, 4; July 15, 1991, 2; August–September, 1991, 1; October 15, 1991, 2–3; November 15, 1991, 1; December 15, 1991, 3; April 15, 1992, 1; August–September, 1992, 1.
75. Herzog, Pseudo-Democracy, 189, 268; “Lurching toward Realignment,”
6; Mizuguchi Hiroshi, “Political Reform: Much Ado about Nothing?” 253.
76. Quoted in Liberal Star, October 15, 1992, 2.
77. Ibid., November 15, 1992, 2.
78. Paul Blustein, “No Wonder U.S. Firms Couldn’t Win: Rigged Contracts in Japan Shut Out Others,” 19; Mizuguchi, “Political Reform,” 253.
79. Kubota, “Genuine Reform?” 97.
80. “Lurching toward Realignment,” 7; Kubota, 93.
81. Ibid., 93, 98.
82. New York Times, July 19, 1993, A1, A9.
83. Ibid., July 30, 1994, Al, A5.
84. Japan Times, January 30, 1994, 1, 3.
85. Paul Blustein, “In Japan, Will One Reform Beget Another? A Political Cleanup May Lead Economic Change,” 16.
86. Economist, April 16, 1994, 16.
87. Wall Street Journal, January 31, 1994, A9.
88. Quoted in ibid.
89. New York Times, April 11, 1994, A3,; Newsweek, April 18, 1994, 31; Kubota, “Genuine Reform?” 123 n. 37.
90. New York Times, April 26, 1994, A1; Newsweek, July 4, 1994, 49.
91. New York Times, June 30, 1994, A1.
180 Notes to Pages 129–138
92. Ibid., A12.
93. U.S. News and World Report, July 11, 1994, 15.
94. New York Times, July 1, 1994, A3.
95. Chalmers Johnson, Japan: Who Governs? The Rise of the Developmental State, 219.
96. Robert C. Angel, “Implications of Japan’s July 1993 General Election: ‘The People Have Mumbled,’ ” unpublished paper, 5.
97. Ozawa, Blueprint, 23–24.
98. Ibid., 24–25.
99. Ibid., 29.
100. Ibid., 68–70.
101. Maruyama Masao, Thought and Behaviour in Modern Japanese Politics, 127.
102. Johnson, Who Governs? 231.
103. Yamaguchi Jirò, “The Book Forum of Political Reform,” 4–5.
104. Quoted in Johnson, Who Governs? 226.
105. Ibid., 228.