Monsanto đã quay trở lại Việt Nam, cùng lúc đó TPP với các điều khoản bí mật về thương mại và bản quyền đang được đàm phán. Qua trường hợp của Ấn Độ thì có thể thấy rõ rằng các sản phẩm của những công ty như Monsanton chỉ phù hợp với các nhà sản lớn và họ cần có luật bảo vệ bản quyền chặt chẽ để có thể kinh doanh. Rõ ràng TPP là một hiệp định nhằm bảo vệ quyền lợi cho các doanh nghiệp lớn, nếu không tính đến các ý đồ chính trị của Hoa Kỳ. Ấn Độ đã phải chứng kiến nạn dịch tự tử của nông dân trồng bông biến đổi gien Bt của Monsanto và những quả bom sinh thái đang chờ nổ, sau những hoạt động theo đuổi lợi nhuận bất chấp luật pháp, khoa học, từ hối lộ đến mua chuộc và lừa dối của Monsanto. Kinh nghiệm của Ấn Độ cũng có thể rất hữu ích đối với Việt Nam trong việc xử lý vấn đề sản phẩm biến đổi gen và bản quyền.
Dưới đây là bản dịch chương 15 "India: The Seeds of Sucide" trong cuốn sách "The World According to Monsanto" của tác giả Marie-Monique Robin, bản tiếng Anh của George Holoch, nhà xuất bản New Press, New York, Hoa Kỳ, phát hành năm 2010.
Ấn Độ: Hạt giống của tự tử
Sản phẩm của chúng tôi đem lại lợi ích ổn định và rõ ràng cho cả các nông trại lớn và nhỏ. Nông dân luôn có thể tạo ra các vụ thu hoạch chất lượng cao hơn và thu nhập tốt hơn.
—Monsanto,
Báo cáo cam kết, 2006
Đó
là tháng 12 năm 2006, chúng tôi vừa mới tới nơi khi đoàn đưa đám đi vòng qua
góc hẻm nằm giữa những bức tường sơn trắng, phá vỡ sự uể oải của một ngôi làng Ấn
Độ nhỏ dưới ánh nắng mặt trời thiêu đốt. Mặc trang phục truyền thống – áo dài
trắng bằng vải bông và quần dài – những người đánh trống dẫn đoàn về phía bờ
sông, nơi giàn hỏa thiêu đã được sắp sẵn. Ở giữa đoàn đưa tang, một người phụ nữ
đang khóc tuyệt vọng, bám vào một thanh niên cường tráng với khuôn mặt u sầu đang mang chiếc cáng được phủ đầy những
bông hoa sặc sỡ. Xúc động, tôi nhìn lướt qua khuôn mặt của người chết: đôi mắt
nhắm nghiền, mũi khoằm, ria mép màu nâu. Tôi sẽ không bao giờ quên cảnh tượng
thoáng qua ấy, thứ đã biến những hứa hẹn hào nhoáng của Monsanto thành sự ô nhục.
Ba vụ tự tử một ngày
“Chúng
ta có thể quay phim không?” Tôi hỏi, đột nhiên bối rối khi người quay phim hỏi
tôi với cái hất đầu. “Dĩ nhiên,” Tarak Kate nói, nhà nông học lãnh đạo của tổ chức phi chính phủ (NGO) chuyên về canh tác hữu cơ này đã đi với tôi xuyên qua khu vực trồng bông ở
Vidarbha, tây nam bang Maharashtra của Ấn Độ. “Đó là lý do Kishoir Tiwari đưa
chúng ta tới làng này. Ông ấy biết ở đây có lễ tang của một nông dân đã tự tử.”
Kishoi
Tiwari là lãnh đạo của tổ chức Vidarbha Jan Andolan Samiti (VJAS), một phong
trào nông dân có thành viên là những người bị cảnh sát quấy nhiễu vì họ đã quyết
liệt lên án “thảm họa” mà giống bông Bt gây ra cho khu vực nông nghiệp này, chất
lượng “vàng trắng” của nó trước đây từng được ca ngợi. Tiwwari gật đầu khi ông
nghe thấy câu trả lời của Kate. “Tôi không nói bất cứ điều gì với anh vì lý do
an toàn. Người làng thông báo cho chúng tôi bất cứ khi nào nông dân tự tử và tất
cả chúng tôi đều tới lễ tang. Hiện giờ có ba vụ tự tử trong một ngày ở khu vực
này. Người thanh niên này đã uống một lít thuốc trừ sâu. Đó là cách nông dân tự
tử: họ dùng thứ hóa chất mà bông biến đổi gien được cho là sẽ giúp họ tránh phải
dùng.”
Khi đoàn đưa tang đi thẳng đến bờ sông, nơi thi hài nạn nhân trẻ sẽ
sớm được hỏa thiêu, một nhóm đàn ông tiến lại gần người quay phim của tôi. Họ tỏ
ra nghi ngờ nhưng sự có mặt của Tiwari đã trấn an họ: “Hãy nói với thế giới rằng
bông Bt là một điều bất hạnh,” một ông già nói đầy giận dữ. “Đây là vụ tự tử thứ
hai trong làng của chúng tôi kể từ đầu vụ thu hoạch. Nó chỉ có thể tệ hơn bởi
vì hạt giống biến đổi gien không đem lại gì cả.”
“Họ đã nói dối chúng tôi,” người trưởng làng nói thêm. “Họ nói rằng
những hạt giống thần kỳ này sẽ giúp chúng tôi kiếm được tiền, nhưng tất cả
chúng tôi đều nợ nần và vụ thu hoạch biến mất. Chúng tôi sẽ ra sao đây?”
Sau đó, chúng tôi thẳng tiến đến làng Bhadumari kế bên, ở đó
Tiwari muốn giới thiệu tôi với góa phụ trẻ 25 tuổi có chồng tự tử ba tháng trước
đây. “Cô ấy đã trả lời một phóng viên của tờ New York Times,” ông nói với tôi,
“và cô ấy sẵn sàng làm lại điều đó. Điều này rất hiếm hoi bởi vì thông thường
các gia đình sẽ xấu hổ.”1 Rất trang nghiêm trong chiếc sari màu
xanh, người phụ nữ trẻ gặp chúng tôi trong khoảng sân trước căn nhà đất giản dị
của cô. Đứa bé nhất trong số hai con trai của cô, một đứa ba tuổi và đứa kia mới
mười tháng, đang ngủ trên chiếc võng mà cô dùng tay đu đưa trong khi nói chuyện,
cùng lúc bà mẹ chồng đứng cạnh cô lặng lẽ chìa bức ảnh con trai đã chết của bà.
Góa phụ nói, “Anh ấy tự tử ở ngay đây. Anh ấy lợi dụng lúc tôi vắng mặt để uống
can thuốc trừ sâu. Khi tôi trở về thì anh ấy đã hấp hối. Chúng tôi không thể
làm gì cả.”
Khi tôi lắng nghe cô, tôi nhớ đến một bài báo được xuất bản trên tờ
International Herald Tribune vào tháng 5 năm 2006, một bác sĩ mô tả sự kinh
hoàng của những nạn nhân bị hiến tế cho trường thiên tiểu thuyết biến đổi gien.
“Thuốc trừ sâu tác động lên hệ thần kinh – đầu tiên họ bị co giật, sau đó hóa
chất làm thủng dạ dày và dạ dày bắt đầu chảy máu, sau đó là suy hô hấp ở phổi –
họ đều khó thở - sau đó tim của họ ngừng đập.”2
Anil Kondba Shend, chồng của góa phụ trẻ, mới 35 tuổi và canh tác
khoảng 1,4 ha. Vào năm 2006, anh ấy quyết định thử trồng bông Bt của Monsanto,
còn được gọi là “Bollgard”, được quảng bá bằng quảng cáo truyền hình của công
ty. Trong những quảng cáo đó, cây bông biến đổi gien đã thoát khỏi những con
sâu bướm béo mập: “Bollgard bảo vệ bạn! Phun thuốc ít hơn, lợi nhuận cao hơn! Hạt
giống bông Bollgard: sức mạnh chế ngự côn trùng!” Người nông dân đã vay tiền để
mua hạt giống quý giá, đắt hơn hạt giống
truyền thống bốn lần. Anh ấy phải gieo ba lần, góa phụ nhớ lại, “bởi vì mỗi lần
anh ấy gieo hạt thì chúng không chịu được mưa. Tôi nghĩ rằng anh ấy nợ đại lý
60.000 rupees.* Tôi sẽ không bao giờ biết rõ bởi vì vào những tuần trước khi chết
thì anh ấy đã không nói gì hết. Anh ấy bị ám ảnh bởi nợ nần.”
“Đại lý là ai?” Tôi hỏi.
“Đó là người bán hạt giống biến đổi gien,” Tiwari trả lời. “Họ
cũng cung cấp phân bón, thuốc trừ sâu và cho vay tiền với lãi suất cắt cổ. Nông
dân bị nợ nần trói buộc vào các đại lý của Monsanto.”
“Đó là một vòng tròn xấu xa,” Kate nói thêm, “một thảm họa nhân đạo.
Vấn đề là cây trồng biến đổi gen (GMO) không hoàn toàn thích ứng với đất canh tác của chúng tôi, vốn ngập
nước ngay khi gió mùa về. Thêm vào đó, hạt giống khiến nông dân hoàn toàn phụ
thuộc vào các lực lượng thị trường: không chỉ khiến họ phải trả nhiều tiền hơn
cho hạt giống mà cũng phải mua phân bón và thuốc trừ sâu nếu không mùa màng sẽ
thất bát, bởi vì Bollgard có thể chống lại sự phá hoại của sâu nang bông nhưng
không chống lại được các loại sâu hút nhựa cây. Trái ngược với những gì quảng
cáo khẳng định, nếu anh tính thêm rằng Bollgard không đủ sức đánh bại sâu nang thì
anh sẽ có thảm họa, bởi vì anh cũng vẫn phải sử dụng thuốc trừ sâu.”
“Monsanto nói rằng GMO phù hợp với tiểu nông: anh nghĩ thế nào?”
Tôi hỏi, nghĩ đến tuyên bố của hãng trong Báo
cáo Cam kết năm 2006 của họ. “Kinh nghiệm của chúng tôi cho thấy điều đó là
dối trá.” Nhà nông học nói, “Trong trường hợp tốt nhất, chúng có thể phù hợp với
những nông dân lớn có đất tốt nhất và có phương tiện để tưới tiêu theo nhu cầu,
nhưng không phải là đối với những tiểu nông chiếm 70% dân số của quốc gia này.”
“Hãy nhìn xem,” Tiwari chen ngang, trải ra một bản đồ rất lớn mà
ông ấy lấy từ thùng xe.
Cảnh tượng thật sửng sốt: tất cả những điểm thuộc về vành đai bông
ở Vidarbha đều được đánh dấu bằng một hình đầu lâu. “Đây là tất cả những vụ tự
tử mà chúng tôi thống kê lại từ giữa tháng 6 năm 2005, khi bông Bt được nhập
vào bang Maharashtra, đến tháng 12 năm 2006,” nhà lãnh đạo nông dân nói. “Có tất
cả 1.280 cái chết. Cứ tám giờ có một người chết. Đó lá lý do khiến chúng tôi
nói rằng bông Bt đang trong quá trình gây ra một nạn diệt chủng thực sự.”**
Kate chỉ cho tôi thấy một khoảng trống nhỏ không có hình đầu lâu.
“Đây là khu vực Ghatanji ở huyện Yavatamal,” ông mỉm cười. “Đây là nơi hiệp hội
của tôi thúc đẩy canh tác hữu cơ với 500 hộ gia đình trong 20 làng. Anh thấy đấy,
chúng tôi không có vụ tự tử nào cả.”
“Đúng vậy, nhưng nạn tự tử của nông dân trồng bông chẳng có gì mới.
Chúng tồn tại trước khi GMO xuất hiện.”
“Điều đó đúng. Nhưng với bông Bt, chúng đã tăng nhanh. Anh có thể
quan sát thấy điều tương tự ở bang Andhra Pradesh, là bang đầu tiên cho phép
canh tác hạt giống biến đổi gien, trước khi họ lao vào cuộc chiến với
Monsanto.”
Theo chính quyền bang Maharashtra, trong toàn bang có 1.920 nông
dân đã tự tử trong khoảng từ 1 tháng 1 năm 2001 đến 19 tháng 8 năm 2006. Hiện
tượng này đã tăng tốc sau khi hạt giống Bt xuất hiện trên thị trường vào tháng
6 năm 2005.3
Bắt cóc ngành
bông Ấn Độ
Trước khi tôi bay sang bang lớn Andhra Prahdesh ở đông nam Ấn Độ,
Kishor Tiwari tha thiết chỉ cho tôi chợ bông của Pandharkawada, chợ lớn nhất ở
Maharashtra. Trên đường đi tới đó, chúng tôi cắt ngang qua một đoàn xe trâu chở
đầy những bao bông. “Tôi cảnh báo anh,” Tiwari nói, “chợ đang bên bờ sụp đổ.
Nông dân dân đang mệt mỏi, vụ thu hoạch thất bại và giá bông thấp chưa từng thấy.
Đây là kết quả của việc chính quyền Hoa Kỳ trợ giá cho nông dân của họ, có tác
động phá giá đối với giá cả thế giới.”***
Chúng tôi chỉ vừa đi qua vòm cổng uy nghi để vào chợ thì đã bị bao
vây bởi hàng trăm nông dân trồng bông giận dữ khiến chúng tôi không thể đi tiếp.
“Chúng tôi ở đây đã nhiều ngày với hàng hóa của mình,” một trong số họ nói, hai
tay giơ hai nắm bông. “Thương lái đưa ra giá thấp đến mức không thể chấp nhận
được. Chúng tôi còn có nợ phải trả.”
“Anh nợ bao nhiêu?” Tarak Kate hỏi.
“52.000 rupee,” người nông dân trả lời.
Sau đó là một khung cảnh hiếm thấy khi hàng tá nông dân ngẫu nhiên
lên tiếng, hết người này đến người khác, số nợ của họ: 50.000 rupee, 20.000
rupee, 15.000 rupee, 32.000 rupee, 36.000 rupee.
Dường như không gì có thể ngăn lời cầu nguyện này lan truyền trong
đám đông giống như một làn sóng thủy triều không thể cưỡng lại được.
“Chúng tôi không muốn bông Bt nữa!” một người đàn ông hét lên, tôi
không thể xác định vị trí của người đó trong đám đông.
“Không!” hàng tá giọng nói hùa theo.
Kate tiến lại gần và hỏi: “Bao nhiêu người trong số các anh sẽ
không trồng bông Bt vào năm tới?”
Một rừng cánh tay giơ lên, thật thần kỳ là người quay phim,
Guillaume Martin, đã quay được phim, ngay cả khi chúng tôi bị chen giữa đám
đông, khiến cho việc quay phim cực kỳ khó khăn. Kate nói, “Vấn đề là các nông
dân này sẽ khó mà tìm được hạt giống bông không biến đổi gien bởi vì Monsanto
thực sự kiểm soát toàn bộ thị trường.”
Bắt đầu vào đầu những năm 1990 – trên thực tế là cùng lúc với việc
thiết lập cơ sở ở Brazil, nhà sản xuất đậu tương lớn nhất thế giới – Monsanto
đã chuẩn bị cẩn thận cho việc nhập GMO của họ vào Ấn Độ, nhà sản xuất bông lớn
thứ ba thế giới, sau Trung Quốc và Hoa Kỳ. Loại cây mang tính biểu tượng ở quê
hương của Mahatma Gandhi, người biến việc trồng bông thành mũi nhọn trong phong
trào đấu tranh bất bạo động chống lại sự chiếm đóng của người Anh, bông đã được
trồng hơn năm ngàn năm trên tiểu lục địa Ấn Độ. Hiện giờ là sinh kế của 17 triệu
gia đình, chủ yếu ở các bang phía nam như (Maharashtra, Gujarat, Tamil Nadu, và
Andhra Pradesh).
Được thành lập ở Ấn Độ từ năm 1949, Monsanto là một trong những
nhà cung cấp sản phẩm bảo vệ thực vật chủ yếu của quốc gia. Đây là thị trường lớn
của thuốc diệt cỏ và đặc biệt là thuốc trừ sâu, bởi vì bông rất dễ bị tổn
thương bởi nhiều loại sâu bọ khác nhau, như sâu nang, sâu đục thân, mọt bông,
sâu ăn bột, ve nhện và rệp vừng. Trước cuộc “cách mạng xanh”, cuộc cách mạng đã
mở rộng việc độc canh bông với các giống lai ghép có năng suất cao, nông dân Ấn
Độ kiểm soát sự phá hoại của các loại sâu bọ bằng một hệ thống đảo vụ và sử dụng
thuốc trừ sâu hữu cơ chiết xuất từ lá cây neem. Đặc tính hữu ích của loại cây
này, được tôn kính như là “cây tự do” ở tất cả các làng của tiểu lục địa, nổi
tiếng đến mức các công ty quốc tế đã đăng ký hàng tá bản quyền, các trường hợp
sao chép sinh học rõ ràng đã dẫn đến các tranh chấp bất tận ở cục bản quyền. Ví
dụ vào tháng 9 năm 1994, công ty hóa chất Hoa Kỳ W.R. Grace, một đối thủ cạnh
tranh của Monsanto, đăng ký bản quyền ở Châu Âu cho việc sử dụng dầu cây neem
làm thuốc trừ sâu, ngăn chặn các công ty Ấn Độ đưa sản phẩm của họ ra nước
ngoài, trừ khi họ trả tiền bản quyền cho các công ty đa quốc gia, đang bán đầy
rẫy thuốc trừ sâu hóa học ở đất nước này.4
Thuốc trừ sâu hóa học đã dẫn đến làn sóng tự tử đầu tiên của những
nông dân trồng bông bị nợ nần vào cuối những năm 1990. Việc sử dụng nhiều thuốc
trừ sâu vô cơ dẫn đến hiện tượng mà các nhà côn trùng học quen thuộc: sự phát
triển sức đề kháng của côn trùng đối với các sản phẩm được tạo ra để tiêu diệt
chúng. Kết quả là để chống lại sâu bọ, nông dân phải tăng liều lượng và sử dụng
ngày càng nhiều các hóa chất độc, đến mức mà ở Ấn Độ bông chỉ chiếm 5% diện
tích đất canh tác nhưng tiêu thụ tới 55% thuốc trừ sâu.
Sự mỉa mai của câu chuyện này là khả năng kiếm lợi hoàn hảo của
Monsanto từ vòng xoáy chết chóc do sản phẩm của họ tạo ra, cùng với sự sụt giảm
của giá bông (từ 98,20 dollar/1 tấn vào năm 1995 xuống 49,10 dollar/tấn vào năm
2001), đã dẫn đến cái chết của hàng ngàn nông dân nhỏ. Công ty ca ngợi các đặc
tính tốt của bông Bt là phương thuốc bách bệnh tối cao sẽ làm giảm hoặc thủ
tiêu nhu cầu phun thuốc chống sâu nang, như website công ty con của họ ở Ấn Độ
tuyên bố.
Vào năm 1993, Monsanto đàm phán hợp đồng giấy phép công nghệ Bt với
công ty hạt giống lai ghép Maharashtra (Mahyco), công ty hạt giống lớn nhất Ấn
Độ. Hai năm sau, chính quyền Ấn Độ cấp phép nhập khẩu cho loại bông Bt sinh trưởng
ở Hoa Kỳ (Cocker 312, chứa gien Cry1Ac) để các kỹ thuật viên của Mahyco có thể
lai chéo chúng với các giống lai ghép địa phương. Vào tháng 4 năm 1998,
Monsanto thông báo rằng họ đã có 26% cổ phần của Mahyco và họ thành lập một công
ty liên doanh 50-50 với đối tác Ấn Độ, Mahyco Monsanto Biotech (MMB), cho mục
tiêu thương mại hóa các hạt giống bông biến đổi gien của tương lai. Cùng lúc,
chính quyền Ấn Độ cấp phép cho công ty trồng thử nghiệm thực địa bông Bt lần đầu
tiên.
“Quyết định này là trái pháp luật”, Vandana Shiva nói, tôi gặp bà ở
văn phòng tại Quỹ Nghiên Cứu Khoa Học, Công Nghệ và Sinh Thái ở New Delhi vào
tháng 12 năm 2006. Bà có bằng tiến sĩ vật lý, là một người nổi tiếng quốc tế
trong phong trào phản đối toàn cầu hóa, được nhận “Giải Nobel tương đương” vào
năm 1993 cho những đóng góp của bà về sinh thái và những nỗ lực chống lại việc
các công ty hóa chất nông nghiệp đa quốc gia kiểm soát nông nghiệp Ấn Độ. “Vào
năm 1999”, bà nói với tôi, “tổ chức của tôi kêu gọi Tòa Án Tối Cao phán quyết
việc thử nghiệm của Mahyco Monsanto là bất hợp pháp. Vào tháng 7 năm 200, mặc
dù kiến nghị của chúng tôi vẫn chưa được xem xét, việc thử nghiệm đã được cấp
phép cho quy mô lớn hơn, trên bốn mươi địa điểm ở sáu bang, mặc dù kết quả không
bao giờ được công bố, bởi vì chúng tôi được nghe rằng chúng là bí mật. Ủy Ban
Chấp Thuận Biến Đổi Gien đã yêu cầu kiểm tra an toàn thực phẩm đối với bông Bt,
sử dụng như là cỏ khô cho bò và trâu, chúng có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa,
cũng như dầu hạt giống được con người tiêu thụ, nhưng điều đó không bao giờ được
thực hiện. Trong vài năm, Monsanto đã bắt cóc ngành bông Ấn Độ với sự đồng lõa
của quan chức chính quyền, những người mở cửa cho GMO bằng cách bỏ qua các
nguyên tắc đề phòng mà Ấn Độ đã luôn theo đuổi.”
“Điều đó diễn ra như thế nào?” Tôi hỏi.
“Phải, Monsanto đã vận động hành lang một cách đáng kể. Ví dụ vào
tháng 1 năm 2001, một đoàn đại biểu pháp lý và khoa học Hoa Kỳ đã gặp Chánh Án
A.S. Anand của Tòa Án Tối Cao rất đúng lúc và ca ngợi lợi ích của công nghệ
sinh học vào ngay thời điểm mà tòa án phải đưa ra quyết định về kiến nghị của
chúng tôi. Đoàn đại biểu do Viện Khoa Học, Sức Khỏe Einstein và tòa án dẫn đầu
đã đề nghị thiết lập một hội thảo để đào tạo cho các quan tòa về các vấn đề
liên quan đến GMO.5 Monsanto cũng tổ chức một số chuyến viếng thăm
trụ sở của họ ở St. Louis cho các nhà báo, nhà khoa học và quan tòa Ấn Độ. Báo
chí đã nhanh chóng được sử dụng để tuyên truyền các tin tức tốt. Thật không khó
để biết xem có bao nhiêu người có khả năng chống chọi một cách kiên cường đối với
công nghệ sinh học khi họ thực sự không biết gì về nó.”
Cũng cần phải ghi nhận rằng không chỉ có người Ấn Độ quy phục
Monsanto. Một thông cáo báo chí của công ty được phát hành vào ngày 3 tháng 7
năm 2002 đưa tin với sự hài lòng rõ ràng rằng một đoàn đại biểu Châu Âu đã viếng
thăm Chesterfied Village, trung tâm nghiên cứu công nghệ sinh học ở St. Louis.
“Đoàn khách đại diện cho các cơ quan chính quyền, các tổ chức phi chính phủ,
các viện khoa học, nông dân, người tiêu dùng và báo chí từ 12 nước, có liên
quan đến công nghệ sinh học và an toàn thực phẩm,” theo thông cáo báo chí công
bố.6
“Bà có cho rằng đó cũng là một dạng tham nhũng?” Tôi hỏi.
“Tốt thôi,” Shiva trả lời tôi với nụ cười, tìm từ ngữ, “Tôi không
có bằng chứng nào, nhưng tôi cũng không thể loại trừ điều đó. Hãy xem những gì
xảy ra ở Indonesia.”
Vào ngày 6 tháng 1 năm 2005, Ủy Ban Giao Dịch Chứng Khoán Hoa Kỳ
(SEC) tiến hành một thủ tục hai gọng kìm chống lại Monsanto, cáo buộc về tham
nhũng ở Indonesia. Theo SEC, những phát hiện của họ được đăng tải trên web, đại
diện của Monsanto ở Jakarta hối lộ khoảng 700.000 dollar cho 140 quan chức
chính quyền Indonesia từ năm 1997 đến 2002 để được triển khai bông Bt tại nước
này.7 Ví dụ họ đã cung cấp 374.000 dollar cho vợ của một quan chức
cao cấp ở Bộ Nông Nghiệp để xây một căn nhà xa hoa. Những món quà hào phóng đó
đã được che dấu bằng các hóa đơn thuốc trừ sâu giả, SEC khẳng định như vậy.
Thêm vào đó, vào năm 2002, công ty con Châu Á của Monsanto được cho là đã hối lộ
một quan chức cấp cao ở Bộ Môi Trường 50.000 dollar để nhận được đánh giá tác động
môi trường cho bông Bt trước khi nó được tung ra thị trường. Không chống lại
các cáo buộc, Monsanto ký một thỏa thuận với SEC vào tháng 4 năm 2005 về khoản
tiền phạt 1,5 triệu dollar. “Monsanton thừa nhận toàn bộ trách nhiệm về các
hành động trái phép này và chúng tôi thành thực xin lỗi về việc những người thừa
hành lệnh của Monsanto đã tham gia vào cách hành động đó.”8
Thất bại
thảm hại của bông biến đổi gien của Monsanto
Sự thật là vào ngày 20 tháng 2 năm 2002, ngày rất thất vọng của
các tổ chức nông dân và sinh thái, Ủy Ban Chấp Nhận Biến Đổi Gien Ấn Độ đã bật
đèn xanh cho việc canh tác bông Bt. Mahyco Monsanto Biotech đã vượt qua mọi rào
cản: họ thuê một ngôi sao Bollywood để quảng bá GMO trên truyền hình (có lượng
khán giả lớn ở Ấn Độ), đồng thời hàng chục ngàn tranh cổ động được dán khắp đất
nước thể hiện các nông dân cười tươi đứng cạnh những máy kéo mới tinh, như thể
được mua bằng lợi nhuận của bông Bt.
Năm đầu tiên, 55.000 nông dân, 2% số người trồng bông Ấn Độ, đã đồng
ý tham gia vào cuộc phiêu lưu biến đổi gien. “Tôi được nghe là hạt giống thần kỳ
này sẽ giải phóng tôi khỏi việc phun thuốc trừ sâu,” một nông dân 26 tuổi từ
bang Andhra Pradesh, một trong số những bang đầu tiên cấp phép cho việc thương
mại hóa GMO (vào tháng 3 năm 2002), nói với tờ Washington Post vào năm 2003. “Vụ
mùa trước, mỗi khi tôi nhìn thấy sâu bọ, tôi phát hoảng, tôi phun thuốc trừ sâu
lên bông khoảng 20 lần. Vụ mùa này, với hạt giống mới, tôi chỉ phải phun thuốc
3 lần.”9
Bất chấp lợi thế rõ ràng này (sớm biến mất do côn trùng phát triển
sức đề kháng với cây bông Bt), phần còn lại của bức tranh cũng kém sáng sủa,
khi tờ Washington phỏng vấn nông dân vào cuối vụ thu hoạch GMO đầu tiên. “Tôi
nhận được ít tiền hơn từ bông Bt bởi vì người mua trên thị trường nói rằng chiều
dài của sợi bông ngắn hơn,” một người nói. Thu nhập cũng không được cải thiện.
“Giá hạt giống rất cao, giờ tôi tự hỏi là nó có thực sự đáng giá vậy không.”10
Trên thực tế, do bản quyền hạt giống (cho đến hiện giờ) vẫn bị cấm
ở Ấn Độ, Monsanto không thể áp dụng hệ thống tương tự như ở Bắc Mỹ, có nghĩa là
bắt buộc nông dân mua hạt giống của họ hàng năm bằng cách đe dọa về mặt pháp
lý. Để bù đắp cho “tổn thất”, họ quyết định tăng giá hạt giống lên bốn lần:
trong khi một gói 450g hạt giống truyền thống được bán với giá 450 rupee thì khối
lượng tương đương hạt giống Bt có giá 1.850 rupee.
Cuối cùng, tờ Washington Post đưa tin, “mọt hại nang cũng không biến
mất.” Thành quả hiếm hoi không ngăn cản Ranjana Smetacek, giám đốc quan hệ công
chúng của Monsanto Ấn Độ**** tuyên bố một cách hài lòng: “Bông Bt đã có kết quả
rất tốt ở cả năm bang được trồng.”11 Mặc dù vậy, câu chuyện do tờ
Washington Post trình bày đã được một số nghiên cứu xác nhận. Đầu tiên là cáo
buộc của Liên Minh Bảo Vệ Đa Dạng (CDD) Andhra Pradesh, tập hợp của 140 tổ chức
dân sự, trong đó có Hiệp Hội Phát Triển Deccan (DDS), một NGO rất có uy tín,
chuyên sâu về canh tác an toàn và phát triển bền vững. CDD đã yêu cầu hai nhà
nông học, tiến sĩ Abdul Qayum, cựu quan chức Bộ Nông Nghiệp bang và Kiran
Sakkhari, so sánh các kết quả nông nghiệp và kinh tế của Bollgard với các giống
bông không biến đổi gien ở huyện Warangal, nơi có 12.300 nông dân nghe theo những
lời hứa hẹn của Monsanto.
Hai nhà khoa học tuân theo một phương pháp chặt chẽ dựa trên quan
sát hàng tháng các vụ mùa biến đổi gien, được trồng vào khoảng từ tháng 8 năm
2002 tới cuối vụ vào tháng 4 năm 2003, trong 3 nhóm thí nghiệm. Ở hai làng, nơi
có 24 nông dân trồng GMO, bốn nông dân được chọn ngẫu nhiên. Vào giữa vụ (tháng
11 năm 2002), 22 nông dân ở 11 làng được hỏi về tình hình vụ canh tác biến đổi gien,
sau đó là viếng thăm cánh đồng của họ. Cuối cùng, vào cuối mùa, tháng 4 năm
2003, một khảo sát được thực hiện với 225 nông dân nhỏ, chọn ngẫu nhiễn trong số
1.200 nhà cung cấp bông trong huyện,
38,2% trong số đó sở hữu ít hơn 2 ha,
37,4% sở hữu từ 5 đến 10 ha, 22,4% có hơn 10ha (nhóm cuối cùng được coi là nông
dân lớn ở Ấn Độ). Trong cùng một thời kỳ đó, họ cũng ghi lại năng suất của các
nhà cung cấp bông truyền thống (nhóm kiểm soát). Tôi đưa ra tất cả những chi tiết
này để khẳng định rằng nghiên cứu khoa học đáng để nêu ra cho những nỗ lực kiểu
này, nếu không sẽ chả có gì ngoài gió và mây. Kết quả nghiên cứu quy mô lớn này
được tổng kết: “Chi phí canh tác bông Bt nhiều hơn bông không phải là Bt là
1092 rupee bởi vì chỉ có một sự giảm bớt không đáng kể trong việc tiêu thụ thuốc
trừ sâu cho canh tác bông Bt. Tính trung bình thì có một sự giảm bớt đáng kể
(35%) trong tổng thu nhập của bông Bt, trong khi tổn thất ròng là 1295 rupee/
trong canh tác bông Bt so với bông không phải Bt, lợi nhuận ròng là 5368
rupee/-. Khoảng 78% nông dân canh tác Bollgard trong năm nay nói rằng họ sẽ
không canh tác Bt vào năm tới.”12
Để làm cho nghiên cứu khoa học không thể chê trách được này thêm
sinh động, DDS bổ sung vào sáng kiến một nhóm “phụ nữ quay phim chân đất”, theo
cách nói của P. V. Satheesh, người sáng lập và giám đốc của tổ chức sinh thái.
Sáu phụ nữ, tất cả đều là nông dân mù chữ và là dalits (tiện dân, lớp dưới cùng
của hệ thống đẳng cấp xã hội truyền thống), được hướng dẫn các kỹ thuật quay
phim trong một hội thảo do DDS tổ chức vào tháng 10 năm 2001 ở làng nhỏ Patapur
với cái tên Community Media Trust. Từ tháng 8 năm 2002 tới tháng 4 năm 2003, họ
đã quay phim hàng tháng 6 nhà cung cấp bông Bt nhỏ ở huyện Warangal tham gia
vào nghiên cứu nông học. Kết quả là một bộ phim tư liệu phi thường về sự thất bại
của hạt giống biến đổi gien.
Nó cho thấy trước hết mọi hy vọng mà nông dân đã đặt vào hạt giống
Bt. Mọi thứ đều tốt trong hai tháng đầu: cây bông khỏe mạnh và không có sâu bọ.
Sau đó là sự thất vọng. Cây bông rất nhỏ và quả bông ít hơn so với các cánh đồng
bông truyền thống ngay bên cạnh. Vào mùa khô tháng 10, khi sâu bọ tàn phá bông
truyền thống, các cây bông biến đổi gien bị rầy và ruồi trắng bao vây. Vào
tháng 11, khi vụ thu hoạch bắt đầu, có thể thấy sự thất vọng trên khuôn mặt của
nông dân: sản lượng rất thấp, quả nang khó nhặt, đuôi sợi bông ngắn hơn, điều
đó có nghĩa là giá giảm mất 20%.
Tôi gặp những người làm phim vào tháng 12 năm 2006 ở cánh đồng
bông Warangal, nơi họ tới để quay phim cùng với hai nhà nông học. Tôi rất ấn tượng
bởi sự chuyên nghiệp của những phụ nữ phi thường này, họ mang theo những đứa trẻ
đang ngủ trên lưng, sắp đặt máy quay, chân đế, mic và gương phản xạ để phóng vấn
một nhóm nông dân đang thất vọng vì sự thất bát của vụ canh tác bông Bt.
Kể từ khi báo cáo đầu tiên được hai nhà nông học công bố, tình
hình đã tệ hơn, châm ngòi cho làn sóng tự tử thứ hai, sớm tiến đến bang
Maharashtra. Lo lắng vì tình trạng bi kịch này, chính quyền bang Andhra Pradesh
đã triển khai một nghiên cứu, xác nhận các kết luận của Qayum và Sakkhari.13
Nhận thức được tác động đến kết quả bầu cử của thảm họa này, lãnh đạo của Bộ
Nông Nghiệp, Raghuveera sau đó đã yêu cầu Mahyco hoàn tiền cho các nông dân bị
mất mùa, nhưng công ty đã từ chối yêu cầu đó.
Tuyên
truyền và độc quyền
Để tự bảo vệ, Monsanto tung ra một nghiên cứu được công bố rất đúng
lúc trên tờ Science vào ngày 7 tháng 2 năm 2003. 14 Ảnh hưởng của
nghiên cứu khoa học rất lạ lùng khi chúng dựa trên các bài báo uy tín, hiếm khi
hoặc không bao giờ xác thực nguồn của các dữ liệu được trình bày. Matin Qaim, ở
trường đại học Bonn, và David Zilberman ở trường đại học California, Berkeley,
cả hai đều “chưa từng đặt chân đến Ấn Độ,” như Vandana Shiva cho biết, đã chỉ
ra rằng theo các thử nghiệm thực địa diễn ra tại “các bang khác nhau của Ấn Độ,”
bông Bt “giảm thiểu một cách chắc chắn thiệt hại của sâu bọ và gia tăng sản lượng
… tới 88%.” “Điều đáng phiền là bài báo mô tả hiệu quả phi thường của bông Bt lại
dựa hoàn toàn trên dữ liệu do công ty sở hữu bông Bt, Mahyco-Monsanto, cung cấp,”
tờ Times of India bình luận. “Dữ liệu được các tác giả trình bày … không dựa trên vụ thu hoạch bông Bt đầu
tiên - như được kỳ vọng – mà dựa trên
thu hoạch của một số thửa ruộng được lựa chọn thuộc về công ty, cũng không có dữ
liệu từ các cánh đồng của nông dân kèm theo trong bài báo.”15 Mặc dù
vậy, tờ tạp chí ghi nhận rằng “bài báo đó đã được nhiều cơ quan trích dẫn rộng
rãi làm bằng chứng cho hiệu quả đặc biệt của hạt giống GMO” – vốn là mục đích của
việc công bố trên tờ Science.
Bài báo cũng được bình luận dài trong báo cáo năm 2004 của FAO có
tiêu đề “Công nghệ sinh học nông nghiệp có đáp ứng được nhu cầu của người
nghèo?”16 Tài liệu này đã khiến người ta tốn rất nhiều giấy và mực
vì đó là một lập luận bảo vệ GMO. Nó khẳng định rằng chúng có khả năng “gia
tăng tổng thể năng suất nông nghiệp” và chúng “có thể giúp giảm bớt các thiệt hại
môi trường do hóa chất độc hại gây ra,” theo lời giới thiệu của Jacques Diouf,
tổng giám đốc của tổ chức trực thuộc Liên Hiệp Quốc. Bản báo cáo đã làm
Monsanto rất hài lòng, họ đã nhanh chóng đưa nó lên mạng.17
Tương tự ở Pháp, ngay trước khi bài báo trên tờ Science được công
bố, hãng AFP đã phân phát một bản thuyết trình tán dương nó. Tôi trích dẫn một
đoạn, bởi vì nó minh họa hoàn hảo cho cái cách mà sự đánh lạc hướng được lặng lẽ
triển khai thông qua truyền thông, cho dù điều này khó có thể lên án hãng thông
tấn, bởi vì trên hết là họ chỉ ngoại suy từ các đề xuất ngầm được tính toán cẩn
trọng trong bài báo gốc: “Bông được biến đổi gien để kháng lại các côn trùng có
hại có thể tăng sản lượng thu hoạch lên 80%, theo các nhà nghiên cứu thực hiện
thử nghiệm ở Ấn Độ cho biết,” bài dẫn khẳng định. “Kết quả công việc của họ rất
đáng kinh ngạc: trước đây chỉ có một sự gia tăng nhỏ trong sản lượng được quan
sát thấy trong các thử nghiệm tương tự ở Trung Quốc và Hoa Kỳ.”18
Người ta có thể tưởng tượng ra tác động của thông tin này – được truyền thông
đón nhận rộng rãi, ví dụ như tờ Le Bullentin des Agriculteurs ở Quebec – đối với
những nông dân cỡ nhỏ và vừa thường xuyên phải đấu tranh để sinh tồn. Đặc biệt
là trường hợp này bởi vì, bỏ qua mọi dữ liệu được thu thập trên cánh đồng, Qaim
nhấn mạnh vào khẳng định rằng “ngay cả khi chi phí cho hạt giống cao, nông dân đã
tăng thu nhập lên 5 lần với bông biến đổi gien.” Đồng nghiệp David Zilberman đã
vô tình tiết lộ mục tiêu thực sự của nghiên cứu này trong bài phỏng vấn của tờ
Washington Post vào tháng 5 năm 2003: “Thật là xấu hổ khi nỗi sợ hãi về GMO tiếp
tục ngăn cản công nghệ quan trọng này đến với những người được hưởng lợi nhiều
nhất từ nó.”19
Tờ Times of India thậm chí còn sáng tạo hơn. “Ai sẽ trả tiền cho thất
bại của bông Bt?”, tờ báo hỏi, chỉ ra rằng một đạo luật được thông qua vào năm
2001, Luật Bảo Vệ Đa Dạng Thực Vật và Quyền của Nông Dân, yêu cầu nhà cung cấp hạt
giống phải bồi thường cho những nông dân bị mất mùa do hạt giống mà họ bán để đảm
bảo “sản lượng, chất lượng, kháng sâu bọ,” và vân vân.20
Đó chính là đạo luật mà bộ trưởng Nông Nghiệp của Andhra Pradesh định
áp dụng. Khi không thể làm như vậy, ông ấy đã quyết định cấm ba loại bông Bt do
Mahyco Monsanto cung cấp trong phạm vi bang vào tháng 5 năm 2005 (các giống
bông này được được bán không lâu sau đó ở bang Maharashtra.)21 Vào
tháng 1 năm 2006, xung đột với Monsanto đã tiến đến một mức mới: Bộ trưởng Nông
Nghiệp Raghuveera Reddy đưa đơn kiện Mahyco Monsanto tại Ủy Ban Hạn Chế Thương
Mại và Độc Quyền (MRTPC), cơ quan Ấn Độ chịu trách nhiệm về quản lý thương mại
và luật chống liên kết, phản đối giá cắt cổ của hạt giống biến đổi gien cũng
như sự độc quyền của Monsanto ở tiểu lục địa Ấn Độ. Vào ngày 11 tháng 5 năm
2006, MRTPC đã đáp ứng đòi hỏi của bộ trưởng và yêu cầu giá một gói hạt giống
450 g phải được giảm xuống bằng giá mà Monsanto bán ở Hoa Kỳ và Trung Quốc, tối
đa là 750 rupee (thay vì 1.850 rupee). Năm ngày sau đó, công ty phản đối quyết
định đó tại Tòa Án Tối Cao, nhưng sự kháng cáo bị phủ quyết với lý do quyết định
đó hoàn toàn thuộc thẩm quyền của bang.22 Đó là tình hình khi tôi tới Andhra
Pradesh vào tháng 12 năm 2006. Mahyco Monsanto cuối cùng cũng phải giảm giá hạt
giống theo yêu cầu của chính quyền bang, nhưng xung đột vẫn chưa kết thúc, bởi
vì vấn đề bồi thường tài chính gai góc vẫn tồn tại. “Vào tháng 1 năm 2006,”
Kiran Sakkharin nói với tôi, “bộ Nông Nghiệp đe dọa sẽ thu hồi giấy phép thương
mại hóa của công ty nếu họ không chịu bồi thường cho nông dân ba vụ thu hoạch mới
đây.”
“Nhưng tôi nghĩ là Andhra Pradesh đã cấm ba loại bông Bt vào năm
2005.”
“Đúng vậy. Nhưng Mahyco Monsanto đã ngay lập tức thay thế chúng với
các loại biến đổi gien mới. Chính quyền không thể ngăn chặn chúng, họ đã từng
yêu cầu New Delhi cấm hoàn toàn GMO. Kết quả chỉ là tại họa như chúng ta đã thấy
trong nghiên cứu thứ hai.23 Vụ thu hoạch năm nay còn tệ hơn bởi vì
như anh thấy, trên các cánh đồng bông Bollgard, bệnh rhizoctonia khiến cây bông
bị thối ở phần giữa rễ và thân. Cây bông khô đi và chết. “Nông dân nói họ chưa
bao giờ thấy chuyện này,” Addul Qayum nói. “Trong nghiên cứu đầu tiên, chúng
tôi thấy bệnh chỉ xuất hiện ở một số ít cây bông Bt. Nhưng nó lan nhanh và giờ
tôi có thể quan sát thấy ở nhiều cánh đồng bông Bt đã bắt đầu làm nhiễm bệnh
sang các cánh đồng bông không biến đổi gien. Trên quan điểm cá nhân, tôi cho rằng
đây là sự tác động qua lại giữa cây chủ và gien được cấy vào. Nó khiến cây bông
suy yếu và không kháng được bệnh rhizoctonia.”
“Nói chung,” Sakkhari nói tiếp, “bông Bt không đề kháng được các
điều kiện khắc nghiệt như khô hạn hay mưa nhiều.”
“Nhưng,” tôi nói, “theo Monsanto, doanh số của hạt giống biến đổi gien
tăng đều đặn ở Ấn Độ.”24
“Đó là khẳng định của công ty và nói chung là đúng, ngay cả khi số
liệu mà họ trình bày khó có thể xác thực. Nhưng tình hình nhìn chung có thể giải
thích bằng sự độc quyền mà họ có thể tạo ra ở Ấn Độ, rất khó có thể tìm thấy
các hạt giống không biến đổi gien. Điều này rất đang lo ngại bởi vì, như chúng
tôi đã phát hiện trong nghiên cứu thứ hai, những hứa hẹn về việc bông Bt sẽ làm
giảm mức độ sử dụng thuốc trừ sâu đã thất bại; nếu không nói là ngược lại.”
Sâu bọ
kháng cây bông Bt: Một quả bom hẹn giờ
Các nhà nông học cho tôi xem kết quả của nghiên cứu thứ hai, bao
quát vụ mùa 2005-2006. Trong khi ở vụ mùa 2002-2003, năm sau khi triển khai hạt
giống Bt, việc sử dụng thuốc trừ sâu thấp hơn ở cây bông biến đổi gen thấp hơn
một chút so với cây bông truyền thống, ba năm sau “lời hứa vĩ đại” đã hoàn toàn
bị chôn vùi: chi tiêu cho thuốc trừ sâu trung bình đối với cây bông truyền thống
là 1.311 rupee cho 0,4 ha và 1.351 rupee đối với cây bông Bt. “Kết quả không
khiến chúng tôi ngạc nhiên, nó chỉ có thể tệ hơn,” Qayum giải thích, “bởi vì bất
cứ nhà nông học hay côn trùng học nghiêm túc nào cũng biết rõ rằng côn trùng
phát triển sự đề kháng đối với các sản phẩm hóa học dùng để chống lại chúng. Việc
cây bông Bt thường xuyên tạo ra chất độc kháng côn trùng là một quả bom hẹn giờ
mà chúng tôi sẽ phải trả giá vào một ngày nào đó, cái giá có thể rất cao, cả từ
quan điểm kinh tế lẫn sinh thái.”
Quan điểm côn trùng gây hại cho bông (hoặc ngũ cốc) sẽ biến đổi bằng
cách phát triển sức đề kháng với chất độc của cây bông Bt đã được xới lên trước
cả khi Monsanton đưa GMO của họ ra thị trường. Vào giữa những năm 1990, chiến
lược mà công ty áp dụng, theo thỏa thuận với EPA, thuyết phục các nông dân trồng
bông Bt bằng hợp đồng duy trì các thửa ruộng bông không Bt, được gọi là “nơi
trú ẩn,” nơi các côn trùng bình thường được sinh sôi để lai chéo với các anh em
họ đã kháng lại Bacilus thuringiensis, gây ra sự pha loãng gen. Khi côn trùng
thường xuyên đối mặt với một hàm lượng thuốc độc chết chóc theo lý thuyết,
chúng đều bị loại bỏ, ngoại trừ một số nhóm nhỏ được sự hỗ trợ của các gien
kháng chất độc. Các côn trùng sống sót sẽ kết hợp với đồng loại, có thể chuyển
các gien đó cho thế hệ kế tiếp, tiếp tục trong vài thế hệ. Đây là sự “đồng tiến
hóa,” suốt chiều dài lịch sử của sự sống, đã cho phép các giống loài bên bờ vực
tuyệt chủng thích nghi để sống sót sau các dịch bệnh chết chóc. Để giữ cho hiện
tượng này không phát triển ở các côn trùng gây hại cho bông Bt, các học trò của
phù thủy cho rằng họ chỉ cần duy trì một số lượng côn trùng khỏe mạnh ở các thửa
ruộng bông không biến đổi gien – nơi trú ẩn – để chúng có thể kết hợp với anh
em họ kháng Bt, qua đó ngăn chặn các côn trùng kháng Bt sinh sôi.
Khi điều đó được thực hiện thì vấn đề chỉ là quyết định quy mô của
nơi trú ẩn để kế hoạch thành công. Chủ đề này dẫn đến các thương lượng gay go
giữa Monsanto và các nhà khoa học, với sự ghi nhận kết quả của EPA. Đầu tiên, một
số nhà côn trùng học lập luận rằng khu vực bề mặt của nơi trú ẩn ít nhất cũng
phải tương đương với khu vực biến đổi gen. Dĩ nhiên là Monsanton phản đối, cho
rằng bề mặt khu vực trú ẩn chỉ nên chiếm 3% diện tích trồng GMO. Vào năm 1997,
một nhóm nghiên cứu đại học làm việc ở vành đai ngũ cốc trung tây đã can đảm
tham gia vào trận chiến với khuyến nghị rằng nơi trú ẩn nên chiếm 20% diện tích
các thửa trồng biến đổi gen , thứ hai là các thửa đó nên được phun loại thuốc
sâu khác với thuốc sâu dùng ở các thửa trồng bông Bt.
Điều này là quá nhiều đối với Monsanto, như Daniel Charles tường
thuật trong Lords of the Harvest. ““Monsanto xem xét khuyến nghị và nói, “chúng
ta không thể sống được với điều này,”” Scott McFarland nói, ông là một luật sư
trẻ đang làm việc cho tổ chức Pioneer.” Công ty liên hệ với “Hiệp Hội Canh Tác
Ngũ Cốc Quốc Gia (NCGA), cũng có trụ sở ở St. Louis. Đại diện của Monsanto thuyết
phục lãnh đạo của NCGA rằng khu vực trú ẩn lớn sẽ ảnh hưởng đến việc tự do canh
tác bông Bt của nông dân.”25 Điều này diễn ra cho đến tháng 9 năm
1998, khi các bên gặp nhau ở thành phố Kansas để thỏa hiệp. Khi các cuộc thảo
luận được quy thành tranh luận về tỷ lệ tùy ý, một nhà kinh tế nông nghiệp của
đại học Minnesota đã khẳng định rằng theo các nghiên cứu của ông thì khu vực
trú ẩn chiếm 10% diện tích canh tác biến đổi gien, sau đó sâu ngũ cốc bore –
côn trùng gây hại mục tiêu của ngũ cốc Bt – sẽ có 50% cơ hội phát triển sức đề
kháng trong ngắn hạn và khiến nông dân khá tốn kém. Do trực tiếp bị ảnh hưởng đến
túi tiền nên nông dân đã đứng về phía các nhà côn trùng học.
Đó là lý do trên khắp thế giới, các hướng dẫn trồng Bt đều yêu cầu
rằng khu vực trú ẩn phải tương đương tối thiểu là 20% diện tích canh tác GMO.
Nhưng cũng phải thừa nhận rằng con số đó cũng chắp và và tùy hứng, bởi vì không
có nghiên cứu nghiêm túc nào được thực hiện để xác nhận rằng tỷ lệ đó – được thảo
ra ở một góc của Missouri – có giá trị khoa học. Khi Michael Pollan hỏi các đại
diện của Monsanto về chủ đề này cho tờ New York Time vào năm 1998, họ trả lời:
“Nếu mọi thứ đều tốt, sự đề kháng có thể bị trì hoãn trong hơn 30 năm,” chỉ có
thể gọi là chính sách ngắn hạn.26 Khi Pollan tiếp tục với Jerry
Hjelle, phó chủ tịch quan hệ đối ngoại của Monsanto, cố gắng tìm hiểu điều gì xảy
ra sau thời kỳ đó, “câu trả lời [còn] đáng ngại hơn … “Có một ngàn loại Bt khác
… Chúng tôi có thể xử lý vấn đề với những sản phẩm mới … Những người chỉ trích
không biết chúng tôi có những gì … Hãy tin ở chúng tôi.””
Trong thời gian đó, mười năm sau khi bắt đầu canh tác Bt, có thể
phác thảo một đánh giá ban đầu về bộ máy quan liêu. Đầu tiên, bản tin của AP đã
cho thấy vào tháng 1 năm 2001, theo một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2000,
“30% số nhà cung cấp ngũ cốc Bt [Mỹ] không tuân thủ theo các khuyến nghị về quản
lý sự đề kháng,” bởi vì họ cho rằng chúng quá nghiêm khắc.27 Phải
nói thật là tôi hiểu họ. Nhưng dĩ nhiên là họ nên ngừng ủng hộ hệ thống nực cười
này, thứ sớm hay muộn cũng sẽ sụp đổ như ngôi nhà bằng quân bài, theo như
nghiên cứu vào năm 2006 của các chuyên gia nghiên cứu đại học Cornell hợp tác với
Viện Hàn Lâm Khoa Học Trung Quốc cho thấy.28 Họ đã chỉ ra rằng “lợi
nhuận đáng kể mà họ thu được trong nhiều năm nhờ tiết kiệm thuốc trừ sâu đã bị
ngốn sạch.” Theo các tác giả này, trong 3 năm đầu sau khi gieo trồng Bt, nông
dân “đã giảm thuốc trừ sâu đi hơn 70% và kiếm được nhiều hơn 36% so với các
nông dân gieo trồng bông truyền thống,” vào năm 2004 “họ đã phun thuốc sâu nhiều
như các nông dân truyền thống, khiến cho thu nhập ròng thấp hơn 8% so với các
nông dân truyền thống, do hạt giống Bt đắt gấp ba lần hạt giống truyền thống.”
Cuối cùng, sau 7 năm, “côn trùng đã tăng lên nhiều đến mức nông dân phải phun
thuốc tới 20 lần trong một vụ.” Kết luận của các nhà nghiên cứu, bất chấp sự ủng
hộ của họ đối với GMO, rất tai hại:
“Kết quả này cảnh báo các nhà nghiên cứu và chính phủ rằng họ cần
phải có các hành động cứu trọ nông dân trồng bông Bt. Nếu không, các nông dân
này sẽ ngừng sử dụng bông Bt và điều đó sẽ rất bất hạnh.”
Khẳng định này khiến Abdul Qayum và Kiran Sakkhari mỉm cười. “Ở Ấn
Độ, nơi có đa số nông dân canh tác từ 0,8 đến 2 ha, chiến lược trú ẩn thật là nực
cười. Nó cho thấy rằng GMO, phiên bản mới nhất của cách mạng xanh, được phát
minh ra cho các nông dân lớn ở bán cầu Bắc.”
Chú thích:
*Khoảng 1.200 dollar (1 dollar tương đương với 50 rupee). Không có
mức lương tối thiểu ở Ấn Độ nhưng đa phần công nhân kiếm được ít hơn 6.000
rupee một tháng vào năm 2006.
**Từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2007, VJAS ghi nhận có 1.168 vụ tự tử.
***Trợ cấp cho nông dân Hoa Kỳ là 18 tỷ dollar vào năm 2006. Xem
Somini Sengupta, “Về nông nghiệp Ấn Độ, một nạn dịch tự tử,” New York Times, 19
tháng 12 năm 2006. Ba ngày sau khi chúng tôi quay phim, một vụ bạo loạn nổ ra ở
chợ và cảnh sát đã bắt giam một số người, trong đó có Kishor Tiwari.
****Bạn đọc sẽ nhớ tới tên của những nhà khoa học giả mạo đã tiến
hành chiến dịch bôi nhọ Ignacio Chapela về ngũ cốc Mexico; một người trong số họ
có tên là “Andura Smetacek,” Jonathan Matthews, nhà nghiên cứu người Anh đã
khám phá ra sự thật, đã bình luận về những cái tên bất thường này. Dĩ nhiên là
những kẻ chủ mưu ở St. Louis đã đơn giản là lấy chúng từ các nhân viên Ấn Độ.
1. Somini Sengupta, “On India’s Farms, a Plague of Suicide,” New
York Times, September 19, 2006.
2. Amelia Gentleman, “Despair Takes Toll on Indian Farmers,”
International Herald Tribune, May 31, 2006.
3. Jaideep Hardikar, “One Suicide Every 8 Hours,” DNA India. In
this article, the Mumbai newspaper specifies that, according to government sources,
2.8 million cotton farmers in the state (out of a total of 3.2 million) are in
debt.
4. This was patent no. 0436257 B1 (see my film Les Pirates du
vivant).
5. Gargi Parsai, “Transgenics: US Team Meets CJI,” The Hindu,
January 5, 2001.
6. “Food, Feed Safety Promote Dialogue with European Delegation,”
Monsanto news release, July 3, 2002.
7. www.sec.gov/litigation/litreleases/lr19023.htm. See also Peter
Fritsch and 354 notes to pages 253–297
Timothy Mapes, “Seed Money: In Indonesia, Tangle of Bribes Creates
Trouble for Monsanto,” Wall Street Journal, April 5, 2005; Agence
France-Presse, January 7, 2005.
8. Quoted by Fritsch and Mapes, “Seed Money”; Agence
France-Presse, January 7, 2005.
9. Rama Lakshmi, “India Harvests First Biotech Cotton Crop; Controversy
Surrounds Policy Change,” Washington Post, May 4, 2003.
10. Ibid.
11. Ibid.
12. Abdul Qayum and Kiran Sakkhari, “Did Bt Cotton Save Farmers in
Warangal? A Season Long Impact Study of Bt Cotton—Kharif 2002 in Warangal
District of Andhra Pradesh,” AP Coalition in Defense of Diversity and Deccan
Development Society, Hyderabad, June 2003, www.ddsindia.com/www/pdf/English%20Report.pdf.
13. “Performance Report of Bt Cotton in Andhra Pradesh: Report of
State Department of Agriculture,” 2003, www.grain.org/research_files/AP_state.pdf.
14. Matin Qaim and David Zilberman, “Yield Effects of Genetically
Modified Crops in Developing Countries,” Science 299 (February 7, 2003): 900–2.
15. Times of India, March 15, 2003.
16. The State of Food and Agriculture 2003–2004; Agricultural
Technology Meeting the Needs of the Poor? FAO, Rome, 2004, www.fao.org/docrep/006/Y5160E/Y5160E00.HTM.
18. “Le Coton génétiquement modifié augmente sensiblement les
rendements,” Agence France-Presse, February 6, 2003.
19. Washington Post, May 4, 2003.
20. Times of India, March 15, 2003.
21. Hindu Business Line, January 23, 2006. These were Mech-12 Bt,
Mech-162 Bt, and Mech-184 Bt.
22. “Court Rejects Monsanto Plea for Bt Cotton Seed Price Hike,”
The Hindu, June 6, 2006.
23. Abdul Qayum and Kiran Sakkhari, “False Hope, Festering
Failures: Bt Cotton in Andhra Pradesh 2005–2006. Fourth Successive Year of the
Study Reconfirms the Failure of Bt Cotton,” AP Coalition in Defense of
Diversity and Deccan Development Society, November 2006, www.grain.org/research_files/APCIDD%20report-bt%20cotton%20in%20AP-2005-06.pdf.
24. “Monsanto Boosts GM Cotton Seed Sales to India Five-Fold,” Dow
Jones Newswires, September 7, 2004. According to this article, the company sold
1.3 million packets of Bt seeds in 2004, compared to 230,000 in 2003.
25. Daniel Charles, Lords of the Harvest: Biotech, Big Money, and
the Future of Food (Cambridge, MA: Perseus, 2002), 182. notes to pages 297–304
355
26. Michael Pollan, “Playing God in the Garden,” New York Times
Magazine, October 25, 1998.
27. “Farmers Violating Biotech Corn Rules,” Associated Press,
January 31, 2001.
28. Susan Lang, “Seven-Year
Glitch: Cornell Warns that Chinese GM Cotton Farmers Are Losing Money Due to
‘Secondary’ Pests,” Cornell Chronicle Online, July 25, 2006, www.news.cornell.edu/stories/July06/Bt.cotton.China.ssl.html.