Chiến hạm Hoa Kỳ tiến sát đá Subic trên biển Đông: Tự do hàng hải hay khiêu khích Trung Quốc?

Sự kiện tàu chiến Hoa Kỳ đi vào phạm vi 12 hải lý của đá Subi mà Trung Quốc đang kiểm soát đã kích động dư luận chủ nghĩa quốc gia ở Việt Nam. Đa số các phe phái quốc gia đều ồn ào hưởng ứng hành vi khiêu khích của Hoa Kỳ với lý do rằng điều đó cho thấy Hoa Kỳ không ủng hộ tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc và có lợi cho khẳng định chủ quyền của Việt Nam. Nhưng hãy hình dung các chiến hạm của Hoa Kỳ và đồng minh với lý do thực hiện tự do hàng hải tiến gần vào các đảo có công trình quân sự của Việt Nam ở các vùng đang có tranh chấp. Nhiều đồng minh của Hoa Kỳ như Đài Loan, Philippine và Malaysia hiện nay đều có tranh chấp chủ quyền với Việt Nam.  Điểm mấu chốt ở đây là Hoa Kỳ chỉ làm điều có lợi cho họ và cũng chưa bao giờ công nhận các tuyên bố chủ quyền của Việt Nam cũng như phê chuẩn UNCLOS. Sự can dự của Hoa Kỳ vào khu vực này đã khiến tình hình trở nên phức tạp hơn. Hơn một thế kỷ trước đây, các nước đế quốc đã từng thường xuyên dùng kiểu "ngoại giao pháo hạm" này để buộc các nước khác quy phục họ.

Tác giả James Cogan trong bài viết "Tensions soar internationally following US deployment in South China Sea" đã liên hệ sự khiêu khích của Hoa Kỳ với bối cảnh quốc tế rộng hơn khi đế quốc Mỹ đang lung lay và Trung Quốc mạnh dần lên với các mối quan hệ quốc tế. Không chỉ khiêu khích và hạ nhục Trung Quốc, sự kiện này còn có thể là để dằn mặt các nước Châu Âu đang tích cực hợp tác với Trung Quốc.

Tranh chấp lãnh thổ trên biển Đông có nhiều nước tham gia và thái độ của các nước sẽ rõ ràng hơn khi tất cả các bên liên quan sẽ cùng đối mặt với Hoa Kỳ và Trung Quốc tới đây tại các hội nghị thượng đỉnh khu vực.

Căng thẳng nâng lên tầm quốc tế sau hoạt động của Hoa Kỳ ở biển Đông

Hôm qua, Việc Hoa Kỳ triển khai tàu khu trục USS Lassen và tàu sân bay tuần tra trong phạm vi 12 hải lý quanh khu vực đá Subi và Vành Khăn mà Trung Quốc đang kiểm soát trên biển Đông đã thực sự gia tăng những căng thẳng ở Châu Á.

Mục tiêu trong hành động của Hoa Kỳ là hạ nhục chính quyền Trung Quốc và cho thấy họ chỉ có hai lựa chọn: hoặc là đáp trả bằng vũ lực hoặc là khuất phục trước sự chà đạp trắng trợn của Washington lên sự đòi hỏi chủ quyền đã có từ lâu của họ. Lý do của sự khiêu khích quân sự này là tuyên bố Hoa Kỳ đang khẳng định “quyền tự do đi lại” trên vùng biển quốc tế, chứ không phải của Trung Quốc. Sự khẳng định này không đáng tin hơn khẳng định rằng Iraq bị tấn công vì có vũ khí hủy diệt hàng loạt hay Hoa Kỳ gây chiến với Lybia để bảo vệ “nhân quyền”. 

Bắc Kinh đã đáp lại cả bằng ngoại giao và quân sự. Người phát ngôn bộ ngoại giao Trung Quốc Lu Kang tuyên bố trong một cuộc họp báo vào ngày hôm qua là tàu USS Lassen đã “xâm nhập bất hợp pháp” lãnh hải của Trung Quốc. Ông ta khẳng định: “Phía Trung Quốc sẽ đáp trả một cách cứng rắng mọi hành động cố ý khiêu khích của bất cứ quốc gia nào… và sẽ dùng tất cả các biện pháp cần thiết.” Bắc Kinh, ông ta tuyên bố, thúc giục Hoa Kỳ “đề cao cam kết không tham gia vào bất cứ bên nào trong tranh chấp lãnh thổ cũng như tránh mọi tổn hại tiếp theo đối với quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ và hòa bình cũng như sự ổn định của khu vực.”

Đêm qua, đại sứ Hoa Kỳ tại Trung Quốc, Max Baucus, đã được triệu đến Bộ Ngoại Giao để nhận một thông điệp chính thống về “sự bất bình sâu sắc” của chính quyền Trung Quốc đối với sự khiêu khích của Hoa Kỳ.

Xã luận hôm nay của tờ báo do chính quyền Trung Quốc kiểm soát Global Times khẳng định: “Bắc Kinh phải cư xử với Hoa Kỳ lịch thiệp và chuẩn bị cho tình huống xấu. Điều này có thể thuyết phục Nhà Trắng rằng Trung Quốc, trái với sự miễn cưỡng của họ, không e ngại một cuộc chiến với Hoa Kỳ tại khu vực, điều đó là thiết yếu đề bảo vệ lợi ích và thể diện quốc gia của họ.” 

Bắc Kinh, tờ Global Times tuyên bố, phải “theo dõi các chiến hạm của Hoa Kỳ … tiến hành các can thiệp điện tử và thậm chí là gửi các chiến hạm tới, khóa mục tiêu bằng radar ngắm bắn và bay trên đầu chiến hạm Hoa Kỳ.”

Tạp chí dủa Đảng Cộng Sản Trung Quốc (CCP), tờ People’s Daily, đưa tin quân đội Trung Quốc đã cử hai tàu khu trục, Lanzhou và Taizhou, tới “cảnh cáo sự xâm phạm của chiến hạm Hoa Kỳ.” Một quan chức Hoa Kỳ cho biết là hai chiến hạm Trung Quốc “đã đeo bám” tàu Lassen vào hôm qua nhưng giữ một “khoảng cách an toàn”.

Toan tính ngạo mạn ở Washington là những tuyên bố của chính quyền Trung Quốc chỉ là những hùng biện để làm cố xoa dịu sự phẫn nộ mang tính chủ nghĩa dân tộc ở quốc nội đối với những hành động của Hoa Kỳ.

Chính quyền Obama và Lầu Năm Góc đã thể hiện rằng việc triển khai tàu Lassen chỉ là sự khởi đầu của việc thường xuyên đi vào khu vực mà Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền, với ý đồ buộc Trung Quốc phải khuất phục trước sự thống trị quân sự của Hoa Kỳ trên biển Đông. Một quan chức nặc danh của Bộ Quốc Phòng nói với các nhà báo: “Tôi kỳ vọng rằng điều này sẽ trở thành hoạt động thông thường.”

Chuẩn đô đốc nghỉ hưu của Trung Quốc Yang Yi, một nhà nghiên cứu tại đại học quốc phòng của quân đội giải phong nhân dân, trả lời tờ Washington Post rằng nếu sự xâm nhập trở thành “một việc thông thường, xung đột quân sự trong khu vực là không thể tránh khỏi và Hoa Kỳ là người châm ngòi cho cuộc chiến đó.” 

Hải quân Australia và Nhật Bản, theo yêu cầu của Washington, có thể tham gia vào các vụ xâm nhập quy mô lớn hơn trong tương lai. Trong khi chỉ có duy nhất tàu Lassen được sử dụng trong cuộc khiêu khích ngày hôm qua, hàng tá chiến hạm Hoa Kỳ và Nhật Bản, trong đó có tàu sân bay USS Ronald Reagan, cũng như hai tàu khu trục nhỏ của Australia, đều ở trong phạm vi chiến đấu trên biển Đông. 

Chính quyền Australia ngay lập tức tuyên bố ủng hộ hành động của Hoa Kỳ. Bộ trưởng bộ quốc phòng Marise Payne khẳng định rằng Australia không tham gia chiến dịch hôm qua, họ “ủng hộ mạnh mẽ” “các quyền” tự do đi lại và bay qua bầu trời cũng như “tiếp tục hợp tác với Hoa Kỳ và các đối tác khu vực về an ninh hàng hải”. Các bản tin báo chí cho thấy Payne và ngoại trưởng Julie Bishop đã được chỉ dẫn về sự khiêu khích có kế hoạch ở biển Đông khi họ tham gia hội nghị bộ trưởng ở Washington vào đầu tháng này. 

Chủ nhiệm văn phòng chính phủ Nhật Bản Yoshihide Suga phát biểu tại một cuộc họp báo rằng Nhật Bản đã “trao đổi thông tin” với Washington và “theo dõi sát sao chủ đề trước khi chúng tôi quyết định thực hiện ra sao.” Chính quyền của thủ tướng Shinzo Abe đã khẳng định trước đó rằng họ chuẩn bị để thực hiện chiến dịch quân sự “tự do hàng hải”, hoặc là cùng với Hoa Kỳ hoặc là độc lập với Hoa Kỳ.

Kaoru Imori, từ trường đại học Meiji Gakuin của Nhật Bản, nói với hãng thông tấn Xinhua của Trung Quốc vào ngày hôm qua: “Lợi thế hiện nay của Hoa Kỳ, ít nhất là theo nghĩa đen, là họ có một quân đội thực tế thứ hai dưới dạng Nhật Bản – một quốc gia với ngân sách quân sự lớn và các phương tiện thiết yếu để sản xuất cũng như xuất khẩu trang thiết bị quân sự.”

Nhật Bản và Australia là các đối tác chủ chốt trong sự “xoay trục” hay “tái cân bằng” của Hoa Kỳ ở Châu Á. Cả hai quốc gia cung cấp các căn cứ trọng yếu cho quân đội Hoa Kỳ và quân đội của họ tham gia kế hoạch “AirSea Battle” của Hoa Kỳ. AirSea Battle là kế hoạch phác thảo chi tiết cách Hoa Kỳ và đồng minh tiến hành tấn công đường không và đường biển vào các cơ sở quân sự của Trung Quốc trên đất liền khi có chiến sự. Kế hoạch cũng bao gồm việc phong tỏa đường biển để ngăn chặn Trung Quốc vận chuyển hàng hóa theo đường biển từ Ấn Độ Dương sang Thái Bình Dương, do đo cắt nguồn nhập khẩu quan trọng về năng lượng và nguyên liệu thô của Trung Quốc.

Thời điểm diễn ra chiến dịch của Hoa Kỳ trên biển Đông cho thấy sự thật là “sự xoay trục” bắt nguồn từ quyết định của chủ nghĩa đế quốc Hoa Kỳ, được sự ủng hộ của các đồng minh khu vực, để duy trì sự thống trị kể từ sau Thế Chiến II của họ ở Châu Á. Sự phát triển của kinh tế toàn cầu của Trung Quốc cũng như sự ảnh hưởng địa chính trị của họ trong hơn 15 năm qua được giai cấp thống trị Hoa Kỳ coi là sự thách thức tiềm tàng không thể chấp nhận được. Mục tiêu tối hậu của sự đối đầu với Trung Quốc là đưa Trung Quốc quay trở lại trạng thái bán thuộc địa về mặt kinh tế dưới sự điều hành của các ngân hàng và doanh nghiệp đa quốc gia Hoa Kỳ, cũng khuất phục về mặt chính trị trước sự chuyên chế của Washington. 

Việc triển khai tàu Lassen chỉ được ra lệnh một ngày sau chuyến viếng thăm nước Anh của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và chỉ vài ngày trước các chuyến thăm Trung Quốc của thủ tướng Đức Angela Merkel và tổng thống Pháp Francois Hollande. Sau các hiệp định thương mại và đầu tư giữa Anh và Trung Quốc, xã luận của tờ People’s Daily hôm qua – trước khi Hoa Kỳ khiêu khích – đưa tin rằng các quốc gia Châu Âu chủ chốt đang hoan nghênh ý định của Trung Quốc” và quan hệ kinh tế cũng như chính trị gần gũi hơn với Châu Âu có thể “giải tỏa những kiềm chế mà liên minh Hoa Kỳ-Nhật Bản áp đặt đối với Trung Quốc.” 

Giờ thì Merkel, cùng với lãnh đạo của Volkwagen và hàng tá các giám đốc điều hành doanh nghiệp Đức khác sẽ đến Bắc Kinh vào ngày hôm nay trong tình hình là một cuộc đụng độ quân sự giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, nước đồng minh của Đức trong liên minh NATO, có thể nổ ra. Tổng thống Hollande của Pháp sẽ đến vào ngày 2 tháng 11. 

Trong hai tuần nữa, tổng thống Barack Obama sẽ tham dự Hội Nghị Thượng Đỉnh Kinh Tế Châu Á Thái Bình Dương ở Philippines, Hội Nghị Thượng Đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN (Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á) và Hội Nghị Thượng Đỉnh Đông Á ở Malaysia. Hoa Kỳ đòi hỏi các quốc gia Châu Á phải ủng hộ những hành động của họ ở biển Đông sẽ là chủ đề nổi bật của những sự kiện này, cho dù là đối thoại công khai hay bí mật. Bắc Kinh sẽ sử dụng hai hội nghị thượng định khu vực mà họ tham gia để chống lại sức ép của Hoa Kỳ.

Trung Quốc sẽ kỳ vọng được Nga ủng hộ, Nga buộc phải có quan hệ gần gũi hơn với Bắc Kinh khi Moscow bị Hoa Kỳ và NATO đe dọa và khiêu khích quân sự ở Đông Âu. Andrei Klimov, một nghị sĩ Nga hàng đầu thân cận với tổng thống Vladimir Putin, nói với hãng thông tấn TASS vào hôm qua: “Hoa Kỳ giương oai diễu võ gần biên giới của Trung Quốc – một thành viên thường trực của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc – khiến cho một thành viên Hội Đồng Bảo An khác, Nga, phải đặt ra các câu hỏi. Không ai cảm thấy tự do tham gia hành trình khi không được mời. Klimov nói, Hoa Kỳ đang “đùa với lửa”. 

Quá trình ngoại giao chông chênh và khiêu khích quân sự đang diễn ra hiện nay có thể dẫn đến một cuộc đụng độ giữa các nước có vũ khí hạt nhân và lôi kéo nhiều nước trên khắp khu vực Châu Á cũng như quốc tế vào một cuộc chiến trang tồi tệ.