Cách đây đã nhiều năm, khi còn học đại học ở Việt Nam, có lần thầy dạy môn kinh tế học của tôi đã nói rằng phương pháp của kinh tế chính trị học Marxist và phương pháp của kinh tế học là gần giống nhau. Marx thì đi từ cái trừu tượng đến những cái cụ thể, còn kinh tế học là cho một yếu tố biến đổi trong khi giả định những yếu tố khác không thay đổi để xem xét tác động của yếu tố ấy, tức là đều đi từ cái đơn nhất đến tổng thể. Tất nhiên khi đó tôi chỉ là một sinh viên năm thứ nhất, hoàn toàn không đủ khả năng hiểu điều đó có nghĩa là gì. Mặt khác lúc đó Việt Nam còn rất thiếu sách vở và tài liệu, không cho phép sinh viên tìm tòi hay tham khảo các nhà nghiên cứu kinh tế khắp thế giới như bây giờ.
Nhiều năm sau, tôi mới có thể nhận ra sự nguy hiểm trong lập luận mập mờ về phương pháp luận đã nêu. Sự khác biệt về phương pháp luận thực sự là yếu tố quyết định sự khác biệt giữa kinh tế chính trị học Marxist và kinh tế học cũng như kinh tế học giả Marxist. Lịch sử tư tưởng kinh tế chính trị phương Tây, tức là nghiên cứu kinh tế chính trị Marxist ở những nước tư bản, đã cho thấy gần 100 năm đấu tranh dữ dội với sự thụt lùi về phương pháp luận đó. Vào năm 1996, khi Alan Freeman và Guglielmo Carchedi xuất bản cuốn "Marx and Non-Equilibrium Economics" với nhà xuất bản Edward Elgar, họ không chỉ thanh toán một thế kỷ nhầm lẫn điên loạn của kinh tế chính trị học Marxist phương tây mà còn mở đường cho một trường phái mới có những bước tiến đáng kinh ngạc trong thời gian gần đây về nghiên cứu kinh tế chính trị học mang hơi thở của thời đại mới.
Ở Việt Nam giới học thuật hoàn toàn bỏ qua Western Marxism, tức là chủ nghĩa Marx của phương tây, nên những tác giả và tác phẩm như thế này có thể xa lạ độc giả. Song việc tham khảo những thành tựu của Western Marxism có thể sẽ rất có ích, nhất là để phê phán kinh tế học tân tự do, thứ đang bắt đầu nổi lên ở Việt Nam và đang tìm cách thay thế kinh tế chính trị Marxist.
Dưới đây là bản dịch chương 1 của cuốn sách.
Tâm
thần học của chủ nghĩa Marx kiểu Walras
Alan Freeman
Dĩ nhiên là một số nhà kinh tế học Marxist sẽ miễn cưỡng
thừa nhận sự phi lý của “lý thuyết giá trị lao động” nhưng hiện giờ nói chung đều
thừa nhận rằng việc trình bày sự phi lý đó là hoàn hảo về mặt logic.
Ian
Steedman (1981:11)
Khi năng suất tăng lên, khối lượng hàng hóa của nhà sản
xuất tính trên giờ lao động cũng tăng lên; do vậy bà [Luxemburg] nói rằng tỷ lệ
c so với v cũng phải tăng. Đây là một sai lầm.
Joan
Robinson (1951:22)
Điều này dĩ nhiễn đã được biết đến trong nghiên cứu
Marxist như là vấn đề chuyển hóa. Như đã được biết rõ, phương thức mà Marx đề xuất
là sai lầm.
Paul
Sweezy, trong Steedman (1981:25)
1.1 Giới thiệu
Có
những người đủ ngây thơ để đọc Marx như một nguồn kiến thức. Đối với một độc giả
- dĩ nhiên là lý tưởng, bất mãn với áp bức hay bất công, muốn thay đổi thế giới
và vì lý do này khát khao thấu hiểu cách thế giới vận hành – Marx nói, một cách
tổng quát: có những người sở hữu tài sản vì lợi ích của bản thân và những người
không. Những người sau tạo ra của cải, mà không có chúng thì những người trước
sẽ không tồn tại. Người giàu có duy trì sự bất công này với áp bức, lừa dối,
tham nhũng và bạo lực. Họ chiến đấu vì bổng lộc, để lại cho thế giới bệnh hoạn
và đau khổ. Mục tiêu đầy tham vọng của họ thường xuyên thoát khỏi tầm kiểm
soát, phá hủy không phân biệt những người có lỗi cũng như vô tội với hài kịch
hay bi kịch. Mặc dù vậy, quá trình đó đưa đến cho những người tạo ra của cải, nếu
họ tổ chức một cách có ý thức để làm như vậy, cơ hội để lật đổ trật tự này và
xây dựng một trật tự khác tốt hơn.
Những
phương trình chết cứng khác tóm lược các phân tích của Marx về nền kinh tế tư bản
chủ nghĩa xoay quanh tất cả những tuyên bố đó, dĩ nhiên ngoại trừ loại thứ hai.
Điều này thể hiện qua tuyên bố của McLellan (1980:77) rằng “Đọc Marx chỉ như đọc
một nhà kinh tế học sẽ gắn liền với việc làm sai lệch một số phần trong tư tưởng
của ông. Đối với Marx, như ông đã tự tuyên bố vào đầu năm 1844, kinh tế học và
đạo đức gắn bó chặt chẽ với nhau.” Kinh tế học của Marx đưa ra một hiểu biết
mang tính xã hội, chính trị và đạo đức thống nhất.
Các phạm trù “kinh tế học”, xuất hiện như một thứ phi nhân có linh hồn riêng – giá cả,
tiền bạc, lãi suất – đối với Marx là những dạng khác nhau của quan hệ giữa người
với người. Ông không chỉ giải thích tại sao chúng tăng lên hay giảm xuống mà
còn giải thích ý nghĩa xã hội của chúng: ai được, ai thua, ai thống trị. Đó là
mấu chốt khiến con người tác động và bị tác động; lý do công nhân bị đưa ra đọ
sức với chủ doanh nghiệp, nước nghèo chống lại nước giàu và lý do có bất công,
áp bức, chiến tranh, xả thải, nói ngắn gọn là các vấn đề sống còn của sự sống
trên hành tinh.
Đây
là nguồn gốc sự ảnh hưởng lớn lao của ông đối với thế giới. Kết quả là phân tích
kinh tế học của ông đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống tư tưởng của
ông. Nếu nó được chứng minh là sai lầm thì đó là thành công của tất cả những
người có lợi ích gắn liền với việc kêu gọi thị trường phi nhân tính làm trọng
tài cho tranh chấp cá nhân – trong việc lý tính hóa thế giới như bề ngoài, thay
vì bản chất.
Lịch
sử kinh tế học cũng như lý thuyết của nó cho thấy ở đâu cần dịch vụ thì người
cung cấp xuất hiện. Các học giả chuyên nghiệp hiện đại trình bày sự mô tả “ngây
thơ” của Marx theo nhu cầu nhưng lại sai lệch. Trong đó, các nhà kinh tế học có một
vai trò đặc biệt. Ngay cả khi quan điểm chính trị và xã hội của Marx được miễn
cưỡng thừa nhận thì lý thuyết kinh tế của ông vẫn bị coi là sai về mặt logic.
Rõ ràng do công trình của ông dựa trên kinh tế chính trị nên điều đó cáo buộc
lý thuyết của ông đơn giản là đã sai toàn bộ, bất chấp sự thấu hiểu sâu sắc của
ông.
Có một
điểm chung giữa những người đối lập và các nhà kinh tế cực đoan là kinh tế học
tân cổ điển – và các nhà kinh tế học – có chung lợi ích trong việc hạ uy tín
Marx. Song một số lượng lớn các nhà Marxist cũng chấp nhận cáo buộc đó và nhiều
người đã đi đầu trong việc lôi kéo những người khác. Do những người quan sát
ngây thơ sẽ không thể ngờ được rằng các nhà Marxist lại có lợi ích trong việc hạ uy tín
Marx, điều này tạo ra một sức ép khủng khiếp đối với quan điểm về việc có sai lầm
thật sự và không thể cứu vãn trong lập luận kinh tế của Marx.
Chương
này có hai chức năng. Thứ nhất, nó chứng minh về mặt lý thuyết và bằng các tác
phẩm của Marx rằng ông không sai lầm như bị cáo buộc. Là một con người thì ông
có thể sai lầm, nhưng không sai về mối
quan hệ giữa giá trị với giá cả, về nguồn gốc của lợi nhuận, hay về khuynh hướng
suy giảm của lợi nhuận. Do vậy, những độc giả ngây thơ, đang đọc Marx như được
đề cập ở phía trên, hiểu về kinh tế học tốt hơn là các chuyên gia. Sự mô tả hợp
lý, có logic về kinh tế thị trường của ông tốt hơn bất cứ lý thuyết nào khác,
kinh tế thị trường đã chứng tỏ điều mà Marx nói và giải thích về những vận động
đã được quan sát của nền kinh tế.
Nhiều
người khác đã trình bày nghiên cứu này, ít nhất là từng phần1, mục
đích của chương này hoàn toàn không mới. Mặc dù vậy, chức năng thứ hai là giải
thích lý do khiến việc bảo vệ nó bị lãng quên. Chúng ta giải quyết câu hỏi rõ ràng
trong bình luận của Steedman (1977:49n):
Dạng lập luận hiện thời đã được nghiên cứu dưới nhiều
hình thức khác nhau, bởi nhiều tác giả khác nhau trong suốt 80 năm qua. Tất cả
đều đi đến một kết luận tương tư và không phát hiện được sai lầm logic trong
các lập luận đó.
Nếu
có sai lầm logic trong các lập luận phản bác Marx, tại sao không ai, ngay cả
các nhà Marxist, nhận ra chúng trong suốt 80 năm qua?
Chúng
tôi sẽ chứng minh rằng cáo buộc về sai lầm đã bị đưa nhầm địa chỉ. Nó chống lại
một lý thuyết không phải là của Marx. Bên có lỗi là thứ mà chúng tôi gọi là Chủ nghĩa Marx kiểu Walras, theo tên của
Leon Walras (1834-1910), người sáng lập ra lý thuyết cân bằng. Đây là thứ mà
chúng tôi khẳng định là sự cân bằng đội lốt Marx, một sự chỉnh sửa đáng trách tư
tưởng của Marx theo lý thuyết tân cổ điển. Hệ quả là kinh tế chính trị học có
tính chất khoa học của Marx bị chôn vùi trong sự dối trá trong khi kinh tế học
nói chung, bao gồm hầu hết các cấu thành “Marxist” của nó, ngày càng có ít hơn
khả năng đóng góp vào sự phát triển chủ chốt của kinh tế thế giới.
Kinh
tế chính trị học khoa học – đặc trưng Marx đã tạo dựng cho công trình của ông –
phải được tính không chỉ cho lý thuyết của nó mà cả các lý thuyết khác. Chủ
nghĩa Marx kiểu Walras là một hệ thống khép kín, hợp lý và mạch lạc với các kết
luận rõ ràng. Tại sao ba thế hệ tác giả gán những kết luận đó cho Marx? Tôi khẳng
định rằng việc sử dụng các phương trình đồng thời, chủ nghĩa hình thức thuộc về
lý thuyết Cân Bằng Tổng Quát, đã xuyên tạc không chỉ tính toán về giá cả và giá
trị mà xuyên tạc cả bản thân khái niệm. Nó hàm chứa sự tiến triển từ các khái
niệm tới hệ thống được coi là bình thường trong tư duy khoa học và công cụ hóa
một sự suy đồi từ hệ thống đến khái niệm.
Sự
suy đồi này là lý do cho chủ đề của chương này. Nếu chúng ta có thể kỳ vọng chuyên ngành kinh tế học đáp ứng các sự thật hiển nhiên thì lý thuyết có thể chỉ
tuyên bố những gì tồn tại và tiếp diễn. Lịch sử cuộc tranh luận cho thấy chuyên ngành kinh tế học thúc đẩy sự tiến hóa của các cơ chế hữu hiệu và ngụy biện để tự chống lại
sự thật. Marx áp dụng hai tiên đề. Thứ nhất, ông thừa nhận giới hạn của lý thuyết
thuần túy. Nếu ông và Engels không tham gia trong Quốc Tế I và II thì các công
trình của họ sẽ chỉ thích hợp là các chú thích ở cuối trang sách trong lịch sử
tư tưởng kinh tế. Thứ hai, mặc dù vậy, nghiên cứu lý thuyết có thể “rút ngắn sự
đau đẻ” của các giải pháp thực tiễn thông qua phê phán các lý thuyết đang tồn tại, do sự thiếu vắng các sự thay
thế lý thuyết, hành động thực tiễn sử dụng bất cứ thứ gì mà nó có trong tay. Mục
tiêu của chúng tôi là bóc tách những tiên đề được áp dụng ngầm của lý thuyết
cân bằng, dạng thuần túy của phương pháp đồng thời, khỏi những kết luận rõ ràng
của nó.
Mục
tiêu của một phê phán hiện đại khác với thời Marx còn trẻ, lý thuyết cổ điển vẫn
được trình bày như là một người theo chủ nghĩa duy lý sơ khai tôn trọng sự thật,
mặc dù vẫn chưa đạt được tới điều đó. Không phải là không có lý do để xử lý nó,
như Marx đã làm, như là một khối kiến thức tiến tới phía trước với những lùi bước
tạm thời không thường xuyên. Hiện giờ, điều ngược lại mới là đúng. Sự thừa nhận
cưỡng bức không thường xuyên về giá trị thực tiễn của Keynes hay Kalecki đã bao trùm và
kết hợp chặt chẽ thành một trong những thứ đáng hoài nghi nhất trong tất cả các
sự kiện.
Phê
phán lý trí thuần túy phải nhường đường cho phê phán phi lí trí thuần túy. Qua
đó chúng tôi không chỉ nói tới sự phê phán, như từ ngữ phải thể hiện, mà là một
sự khám phá logic mang tính hệ thống về những tiên đề về nền tảng của nó. Chúng tôi muốn hiểu rõ thứ đã khiến
hình thức đồng thời trở thành nhu cầu cần
thiết – theo con đường cân bằng, nhà tư tưởng bị buộc phải quan niệm thế giới
để áp dụng hệ thống của ông ta hay bà ta vào đó.
Chúng
tôi cho rằng có thể trình bày rằng hình thức phương trình đồng thời do
Bortkiewicz thể hiện, và được tất cả các tác giả sau đó áp dụng, chắc chắn che
dấu sự biến động của giá cả cũng như sự mâu thuẫn của cung với cầu và áp đặt thị
trường ăn khớp tại giá cả cố định trong vai trò là giả định ban đầu. Nó chứa đựng
trong các dạng thuần túy toán học sự giáo điều và sự thừa nhận của Jean-Baptiste
Say về việc cung tạo ra cầu của nó. Cạnh tranh, sự vận động của giá trị thặng
dư trong việc tìm kiếm lợi nhuận cao hơn cần phải vắng mặt trong các hệ thống
phương trình đồng thời. Khái niệm khoa học thông thường về nhân quả, như quan hệ
giữa các sự kiện kế tiếp nhau theo thời gian, được thay thế với khái niệm phi
thời gian về sự quy định bởi định đề toán học.
Chủ
nghĩa hình thức nhất thiết phải thay thế giá cả như nó tồn tại thực tế - tỷ lệ
mà tại đó hàng hóa được trao đổi lấy tiền, một hàng hóa đặc biệt – với các tỷ lệ
trao đổi được quy định trước đó và độc lập với tiền, do vậy khiến cho việc lý
thuyết hóa tiền trở thành bất khả thi. Giá trị như là quan hệ xã hội, dạng mà
lao động của con người thể hiện bản thân trong trao đổi, được thay thế bằng
khái niệm bái vật giáo về giá trị như là thuộc tính của sự vật được quy định bởi
công nghệ sản xuất ra chúng. Cuối cùng chúng tôi muốn trình bày rằng các khái
niệm kết quả không thể thể hiện hay giải thích tư bản như là giá trị tự lớn
lên, hay trên hệ quả là sự tích lũy, sự phụ thuộc của những nỗ lực của con người
vào sản xuất giá trị thặng dư tương đối.
Dựa
trên những khái niệm phi Marxist về giá trị, giá cả và quy định, sự đơn giản
hóa Marx, sự diễn giải minh bạch đã bị ba thế hệ các nhà Marxist phủ nhận, bởi
vì họ đã tự tước bỏ những phương tiện để làm cho chúng có ý nghĩa.
1.2 Các phương trình của quá trình lao động
Chúng
tôi bắt đầu bằng những phương trình của quan niệm ngây thơ về chủ nghĩa Marx.
Các độc giả thượng lưu được khuyến nghị tạm ngừng biểu lộ sự khinh bỉ và hoài
nghi. Nỗi đau có thể xoa dịu bằng việc ghi nhận rằng những phương trình và các
giải thích bổ sung được trích dẫn trực tiếp từ Marx, không có suy diễn. Đọc một
cách ngây thơ là chữ nghĩa nhưng không suy nghĩ. Bốn phương trình mô tả sản xuất
hàng hóa cho thị trường – quá trình lao động.
M=C+V
(1)
C’=C+L
(2)
S=L-V
(3)
Rút
ra
C’=C+V+S
(4)
Bằng
tiếng Anh: một nhà tư bản bắt đầu với tiền, phương tiện ngoại lai và dạng thuần
túy của giá trị. Đây là sự phân chia thành tư bản bất biến C và tư bản khả biến
V. Do vậy có phương trình (1). C mua hàng hóa, thứ được biến thành hàng hóa
khác nhờ hàng hóa sức lao động, thứ thuộc sở hữu của công nhân, gắn bó không thể
đơn giản hơn với cá nhân họ và tốn một khoản V. Trong sản xuất, sức lao động tạo
ra giá trị mới L, thêm vào giá trị ban đầu C, do đó sản phẩm mới có giá trị C’.
Do vậy có phương trình (2). Công việc càng dài hơn, khó khăn hơn, tốt hơn thì L
càng lớn hơn2.
Quá
trình lao động tạo ra của cải thô C’, lớn hơn số tiền C+V được đầu tư vào sản
xuất ra nó, trừ khi nhà tư bản nhầm lẫn nghiêm trọng trong việc tính toán,
trong trường hợp đó thì anh ta sẽ tự xóa sổ mình ngay. Phần chênh lệch S được gọi
là giá trị thặng dư và được thể hiện trong phương trình (3), thông thường là
dương. C’ do vậy được thể hiện bằng phương trình (4).
Những
gì công nhân có thể làm trong phạm vi quy luật của đất đai và kinh tế học là những thứ được xác định bằng những phương trình này. Họ có thể tăng V. S giảm xuống nhưng
không có thay đổi nào khác. Họ có thể giảm L, khi đó C’ và S cùng giảm. Trong cả
hai trường hợp thì nhà tư bản vẫn sở hữu toàn bộ sản phẩm cuối cùng C’, nhưng sẽ
thu được ít thành quả S hơn.
Nhà
tư bản cũng được quy định một cách bình đẳng. Họ có thể tăng L bằng các buộc
công nhân lao động lâu hơn, mệt nhọc hơn hay tốt hơn, trong phạm vị giới hạn
sinh học và các quy luật về không gian và thời gian. Họ có thể giảm V. Giảm V
không mang lại gì cho toàn thể giai cấp, mặc dù vậy một cá nhân có thể thu được
giá trị từ nhà tư bản khác bằng cách giảm chi phí của họ mà không giảm giá, như
được thảo luận ở phần 2 phía trên. Điều này vẫn đúng bất kể sự giàu có hiện thời,
có nghĩa là giàu có về vật chất hay giá trị sử dụng, mà giá trị là đại diện.
1.3 Phương trình về lưu thông
Trong
lưu thông, hàng hóa được mua và bán với những số tiền như sau:
M’=M+m
(5)
M’=C+V+m
(6)
Mỗi
nhà tư bản bán đầu ra (giá trị C’) lấy một tổng số tiền M’, giá thị trường của sản
phẩm tại thời điểm trao đổi. Sự chênh lệch là tổng số tiền m, lợi nhuận. Giờ M’
có thể khác C’: một cá nhân có thể bán thứ gì đó trị giá 60 bảng để lấy 70 bảng,
kiếm được 10 bảng. Nhưng 10 bảng ấy là sự tổn thất ở đâu đó, thế nên thu được
và mất đi bù trừ lẫn nhau trong một phạm vị trao đổi khép kín. Tổng giá trị
thay đổi do trao đổi:
ΣM’=ΣC’
(7)
Do đối
với toàn bộ xã hội thì tổng M’ bằng tổng C’, mặc dù các nhà tư bản cá biệt có
thể nhận được ít hơn hay nhiều hơn C’ cá biệt của họ. Từ (6) và (4) suy ra là nếu
hàng hóa được bán tại giá trị của nó (M’=C’) thì m=S, có nghĩa là lợi nhuận bằng
giá trị thặng dư. Nhưng bất kể M’=C’ hay m=S hay không đối với bất cứ nhà từ bản
cá biệt nào, lấy (4) trừ đi (6) và tính tổng của tất cả các nhà tư bản dẫn đến:
ΣS=Σm
(8)
Có
nghĩa là tổng lợi nhuận được thực hiện trong bất cứ chu kỳ nào cũng bằng tổng
giá trị thặng dư được tạo ra. Do trao đổi không thể chuyển bất cứ giá trị nào từ
công nhân sang nhà tư bản và ngược lại; hơn nữa mọi tập hợp giá cả đều chuyển
giá trị từ một nhà tư bản này sang một nhà tư bản khác. Nếu đối với một người
bán M’ cao hơn C’ thì khoản chênh lệch phải được bù đắp bằng việc bán dưới giá
trị ở đâu đó. Cạnh tranh giữa các nhà tư bản do vậy là xung đột giữa “những người
anh em thù địch” về phần chia trong ΣS, thể hiện trong cuộc chiến tăng thu nhập
và giảm chi tiêu bằng bất cứ phương tiện nào có sẵn. Hình thức cực đoan nhất được
biết tới là chiến tranh và chủ nghĩa phát xít.
Điều
mà chúng tôi vừa nói giả định rằng trong một chu kỳ nhất định thì tổng số tiền
đại diện cho cùng một tổng giá trị về mặt lượng. Trên cơ sở này thì phương
trình (7) là thật bởi định nghĩa và phương trình (8) được rút ra từ nó. Do vậy
sự chênh lệch giữa tổng giá trị và tổng giá cả chỉ xuất hiện nếu trao đổi điều
chỉnh số lượng giá trị được biểu hiện trong một tổng số tiền. Trong trường hợp
này, sự ngang bằng giữa tổng giá trị và tổng giá cả trong trao đổi phức tạp hơn
nhưng vẫn đúng. Cụ thể là tiền phải tồn tại trong một tổng số3.
1.4 Các phương trình tích lũy
Trong mỗi chu kỳ, nhà tư bản có thể sử dụng S, giá trị thặng
dư, theo hai cách. Họ có thể tiêu dùng hay bổ sung thêm vào tư bản ứng trước C.
Hai nguồn nhu cầu này bằng tổng của S – hay tổng của m, lợi nhuận, cũng tương tự
như vậy. Bổ sung vào vốn đầu tư – đầu tư – thông thường cho phép nhà tư bản sản
xuất thêm hàng hóa. Nếu điều đó làm tăng năng suất, các hàng hóa này có thể được
sản xuất ra với ít tiền hơn. Điều bí ẩn lớn nhất của thị trường, không thể giải
thích được bằng kinh tế học tân cổ điển, là tại sao tiến bộ kỹ thuật sinh ra thụt
lùi của xã hội: tại sao nhiều hàng hóa với ít tiền hơn sinh ra ít lợi nhuận hơn
và nhiều nghèo khổ hơn; tại sao giải phóng khỏi tự nhiên lại dẫn đến sự nô lệ
cho máy móc; tại sao tài sản cá nhân sinh ra thảm họa xã hội và tại sao sự xâm
lược của thị trường ném toàn bộ nhân dân vào hỗn loạn, chiến tranh và chết đói.
Quá trình này, sự tích lũy, thống trị cuộc đời của mỗi người trên hành tinh. Đó
là nguồn tối cao của sự phi lý nhưng chưa được biết, nơi khai sinh và nấm mồ của
lý tưởng tiến bộ.
Tích lũy thay đổi cấu tạo hữu cơ của tư bản. Đó là do sức mạnh dẫn
dắt của nó là sản xuất ra giá trị thặng dự tương đối – gia tăng năng suất của
lao động bằng cách biến giá trị thặng dư thành tư bản. Không nhà tư bản cá biệt
nào có thể vượt qua kết quả của sự cạnh tranh này. Do đó sáng tạo và tích lũy
không thể tách rời4. Người sản xuất có đầu tư sẽ trở nên hiệu quả
hơn những người khác. Với một khoản đầu tư bằng tiền nhỏ hay nhỏ hơn thu hút được
cùng một số lượng hay một lượng lao động nhỏ hơn, họ có thể sản xuất một số lượng
đầu ra tương tự lớn hơn. Do đó, giá trị tính trên mỗi đơn vị của chúng thấp
hơn. Nếu họ có thể bán sản phẩm này theo giá trị mới – giá trị cá biệt của
chúng – thì họ sẽ loại bỏ các đối thủ cạnh tranh. Nhưng hệ thống giá cả đưa đến
giá cả cá biệt và giá trị cá biệt cho mỗi sản phẩm, điều đó tạo thành một sự
bình quân đối với mọi nhà sản xuất ra sản phẩm này. Nhà sản xuất hiệu quả hơn sẽ
nhận được cao hơn bình quân hay lợi nhuận siêu ngạch. Sự san bằng này không phải
là nhất thời hay lý tưởng mà là thường xuyên và thực tế, do một công nghệ thống
nhất là không bao giờ đạt được. Sự theo đuổi lợi nhuận siêu ngạch là động cơ thực
tế của phát triển kinh tế.
Ngay cả khi cấu tạo hữu cơ của tư bản thay đổi, giá trị tăng lên
cùng với khoản đầu tư của nhà tư bản. Coi K là giá cả của nó. Giả định rằng nhà
tư bản ứng trước K=£1000 và chuyển hóa C= £100, V=£100 vào sản xuất.
Nếu L là
£200 thì họ có kết quả như sau:
- tư bản ứng trước K, giảm xuống do C và V còn lại £800;
- sản phẩm mới C’=£300=C+L.
Do vậy,
tổng tư bản của họ hiện giờ là £800+£300=£1100.
Trong đó, £100 là giá trị thặng dư của chu kỳ đã qua. Vốn tư bản của họ sẽ lớn
lên nếu họ tiêu dùng ít hơn £100 cho các mục đích cá nhân, bất kể là vốn tư bản
đó có cấu tạo ra sao.
Họ
càng tiêu dùng ít thì tư bản càng tăng nhiều. Coi B đại diện cho số tiền mà nhà
tư bản chi tiêu và I là đầu tư. Rút ra
S=B+I
(9)
Nhìn
chung nếu nhà tư bản biến giá trị thặng dư thành tư bản, I sẽ dương. K tăng
thêm trong bất cứ chu kỳ nào cũng bằng I. Để mô tả điều này, chúng ta thêm vào
dấu hiệu thời gian trong các phương trình về quá trình lao động, rút ra:
C’t+1=Ct+Vt+St
(10)
Sau
đó
Kt+1=Kt-(Ct+Vt)+It
(11)
Do vậy
Kt+1=
Kt+St-Bt (12)
Phương
trình (12) thể hiện quy luật nền tảng của tích lũy. Tư bản K tăng lên bởi sự
chênh lệch giữa giá trị thặng dư và tiêu dùng của nhà tư bản. Do đó, nó tăng
lên ngoại trừ và trừ khi nhà tư bản tiêu dùng nhiều hơn lợi nhuận của họ; có
nghĩa là, vốn tư bản chỉ có thể giảm xuống bởi sự chuyển giao giá trị từ nó sang
tiêu dùng.
1.5 Tỷ suất lợi nhuận
Tỷ
suất lợi nhuận bình quân hay nói chung r
là tỷ số giữa tổng lợi nhuận Σm (=ΣS)
và vốn tư bản K.
R= ΣS/K
(13)
Chừng
nào mà nhà tư bản chưa ngừng đầu tư – tiêu thụ giá trị của vốn – r sẽ giảm trừ
khi ΣS tăng lên, nhưng ΣS không thể vượt qua giá trị được thêm vào ở mỗi chu kỳ,
cụ thể là L. L bị giới hạn của các quy luật sinh học và thời gian. Do đó, trong
trường hợp có một khoản tiền cố định thì sự suy giảm của tỷ suất lợi nhuận có
thể bù đắp bằng nỗ lực lớn hơn của con người nhưng cũng có thể chỉ chặn đứng được
bằng cách tàn phá hoặc phá hủy vốn của tư bản – điều tương tự trong thực tế.
1.6 Cạnh tranh
Trong
cạnh tranh, các nhà tư bản cá biệt tìm kiếm tỷ suất lợi nhuận cao nhất. Hệ thống
tín dụng càng phát triển và càng ít cản trở đối với việc chuyển giao tư bản thì
quá trình này càng nhanh chóng và có thể dự đoán trước. Sự điều chỉnh mang tính
hệ thống về giá cả, dẫn đến C’ khác với M’ (đối nhà tư bản cá biệt) ngay cả khi
sự san bằng theo thời gian loại bỏ những thay đổi lên xuống bất thường.
Sự
chênh lệch về mặt lượng có nguồn gốc kép. Thứ nhất là sản xuất giá trị thặng dư
tương đối, đã được mô tả ở phía trên, được áp dụng cho một nhánh cụ thể của sản
xuất. Những một tác động thứ hai của cạnh tranh chỉ tồn tại như là một khuynh
hướng, hướng tới một lợi nhuận bình quân lý tưởng hay giả định mà nhà tư bản có
thể tính tới trong việc xác định ví dụ như lãi suất. Một giá lý tưởng cho mọi
hàng hóa hiện ra; giá cả sản xuất, mà hàng hóa sẽ được bán như thể khu vực sản
xuất ra nó nhận được lợi nhuận bình quân. Lợi nhuận bình quân này là tỷ suất lợi
nhuận r trong phương trình (13); áp dụng đối với mọi phần của tổng tư bản ứng
trước, nó thu được một khoản tiền thêm vào chi phí, tạo thành một giá cả giả định.
P=C+V+K.r
(14)
Khi
P là (tổng) giá cả sản xuất được bán, r là tỷ suất lợi nhuận trong phương trình
(13), và khi C, V và K hiện giờ đề cập tới một khu vực, không phải toàn bộ xã hội.
Phương trình (7) và (8), hai “đẳng thức” của Marx, vẫn đúng trong trường hợp bất
kỳ giá cả thị trường nào.
Lợi
nhuận như trong phương trình (14) trở thành nhận thức chung về tỷ suất lợi nhuận
“bình thường”. Mục tiêu của cạnh tranh là giành lấy tỷ
suất lợi nhuận cao hơn thông thường. Nhưng chừng nào mà một số nhà tư bản đạt
được tỷ suất lợi nhuận cao hơn thì những người khác bị đẩy xuống thấp hơn. Sự
chênh lệch trong tỷ suất lợi nhuận là dạng hiển hiện của những nỗ lực cạnh
tranh.
1.7 Sự phủ nhận của chuyên gia
Sự
phủ nhận của quan điểm ngây thơ, đơn thuần lặp lại suốt 98 năm nay, dựa trên
hai khẳng định:
Khẳng định 1:
Marx đã không “chuyển hóa đầu vào”. Trong phương trình
C’=C+V+S
(4)
Số
lượng C và V không thể tương tự như trong
C’=C+V+m
(6)
Bởi
vì đầu vào phải được mua ở mức giá cả mà đầu ra được bán. Marx biết điều đó nhưng
đã che đậy hoặc không giải quyết nó. Khẳng định này được J. V. Komorzynsky, một
người ủng hộ Boehm-Bawerk, đưa ra lần đầu tiên vào năm 1897. Tugan Baranowsky,
một nhà Marxist hợp pháp người Nga, đã đi xa hơn, “sửa chữa” “sai lầm” của
Marx. Sự sửa chữa của ông ta được Landislaw von Bortkiewicz phổ biến rộng rãi
và thu hút sự chú ý của thế giới nói tiếng Anh thông qua Paul Sweezy. Điều này
bao gồm một cách tính giá cả khác dựa trên ba định đề:
·
Mọi hàng hóa được mua tại mức giá mà chúng được
bán
·
Tỷ suất lợi nhuận là bằng nhau ở mọi nơi
·
Giá trị của tiền được quy định đồng thời với
giá cả.
Sự
điều chỉnh bao gồm cả một định nghĩa mới về giá trị và giá cả. Mặc dù nó được
chấp nhận như là diễn giải chuẩn mực về lý thuyết giá trị của Marx và là cơ sở
cho sự phê phán lý thuyết này như được trình bày trong cuốn “Marx sau Sraffa” của
Ian Steedman. Nó ủng hộ ba kết luận liên quan đến việc chôn vùi kinh tế học của
Marx:
·
Hai “đẳng thức” (7) và (8) không thể đồng thời
đúng.
· Giá trị và giá cả được tạo ra bởi hai nhóm
phương trình khác nhau mà không có quan hệ rõ ràng giữa chúng.
· Tỷ suất lợi nhuận của Marx khác với tỷ suất lợi
nhuận “thực”. Tử số của ông, K, là giá trị của hàng hóa trong K; nhưng tử số của
tỷ suất lợi nhuận thực là giá cả của chúng.
Kết
luận đầu tiên được dùng để cho thấy phương pháp tiếp cận của Marx là không nhất
quán về mặt logic. Kết luận thứ hai được dùng để cho thấy tỷ suất lợi nhuận của
ông không phải là thực. Kết luận thứ ba được dùng để cho thấy giá trị là thừa về
mặt logic do chúng không tham gia vào “việc quy định” giá cả, nơi mà từ “quy định”
được ngầm hiểu là “tính toán”.
Khẳng định 2:
Tính toán về tỷ suất lợi nhuận suy giảm không áp dụng được cho trường hợp vốn
tư bản rẻ đi. Giá trị (và giá cả) của hàng hóa trong vốn có thể giảm xuống do
tiến bộ kỹ thuật và do đó thường xuyên cân đối lại sự gia tăng về mặt lượng của
chúng5. Cùng với khẳng định 1 và 2 ở phía trên, điều này được dùng để
củng cố khẳng định rằng lý thuyết giá trị của Marx không cung cấp được các mô tả
chính xác về những gì đang diễn ra trong thế giới thực.
1.8 Sự chuyển hóa đầu vào của Marx
Phương
pháp chuyển hóa của Marx được đưa ra tại trang 167 của Các học thuyết về giá trị thặng dư, Quyển III:
Sự chuyển hóa của giá trị vào giá thành6 diễn
ra theo hai cách. Thứ nhất, lợi nhuận được bổ sung vào tư bản ứng trước có thể
cao hơn hoặc thấp hơn giá trị thặng dư
chứa đựng trong bản thân hàng hóa, có nghĩa là nó có thể đại diện cho nhiều hơn
hoặc ít hơn lao động không được trả công mà
hàng hóa chứa đựng. Điều này được áp dụng cho phần khả biến của tư bản và sự
tái sản xuất của nó trong hàng hóa. Nhưng tác biệt khỏi nó, giá thành của tư bản
bất biến – hay của hàng hóa tham gia vào giá trị của hàng hóa mới được sản xuất
như là nguyên liệu và máy móc [hay] các điều kiện lao động – có thể cao hơn hoặc
thấp hơn giá trị của nó. Do hàng hóa bao gồm một phần của giá cả mà khác với
giá trị của nó, và phần này là độc lập với khối lượng lao động mới thêm vào,
hay lao động mà những điều kiện của sản xuất với giá thành cho trước được chuyển
hóa vào sản phẩm mới. Điều đó rõ ràng rằng cái gì áp dụng đối với sự khác nhau
giữa giá thành và giá trị của hàng hóa
hiểu theo nghĩa thông thường – như kết quả của quá trình sản xuất – cũng được
áp dụng cho hàng hóa trong chừng mực,
dưới dạng tư bản cố định, nó trở thành một thành phần, một tiền đề, của quá
trình sản xuất … Mặt khác, sự khác biệt giữa giá thành và giá trị, trong chừng
mực mà nó tham gia vào giá cả của hàng hóa mới độc lập với quá trình sản xuất của
bản thân nó, được đưa vào giá trị của hàng hóa mới như là một yếu tố có trước (in nghiêng và thêm vào trong nguyên bản).7
Điều
này hoàn toàn rõ ràng. Nó tuyên bố rằng nếu một đầu vào của sản xuất được định
giá cao hơn hay thấp hơn giá trị của
nó thì nó sẽ chuyển hóa tương ứng nhiều hơn hay ít hơn giá trị vào đầu ra của sản
xuất. Tương tự, nếu hàng hóa tiêu dùng được định giá cao hơn hay thấp hơn giá
trị của chúng, giá trị của tư bản khả biến theo đó sẽ cao hơn hoặc thấp hơn. Do
· giá trị được chuyển hóa vào C’ bởi tư bản cố
định C là bằng với giá cả của nó, có nghĩa là giá trị của khoản tiền mua nó.
· giá trị của tư bản khả biến V, phù hợp với khẳng
định trước, bằng với giá cả của nó, có nghĩa là giá trị của khoản tiền trả
lương.
Điều
này phù hợp với đoạn mâu thuẫn trong Quyển III của bộ Tư Bản ở trang 308-309, thường xuyên được trích dẫn làm bằng chứng
cho thấy Marx nhận ra vấn đề nhưng không đưa ra câu trả lời.
Chúng ta thấy rằng sự tách biệt của giá
cả sản xuất và giá trị xuất phát từ những lý do sau đây: (1) do lợi nhuận bình
quân được bổ sung vào giá thành của hàng hóa, hơn là giá trị thặng dư hàm chứa
trong nó; (2) do giá cả sản xuất của một hàng hóa tách biệt theo cách này với
giá trị nhập vào giá thành của hàng hóa khác với tư cách một thành phần, có
nghĩa là sự tách biệt khỏi giá trị của
tư liệu sản xuất đã được tiêu dùng có thể đã bao hàm trong giá thành, bên cạnh
sự tác biệt có thể là một sự gia tăng của thân hàng hóa từ sự chênh lệch giữa lợi
nhuận bình quân và giá trị thặng dư … Chúng ta hãy giả định rằng cấu tạo trung
bình là 80c+20v. Có thể là đối với nhà tư bản cá biệt hiện thời mà có cấu tạo theo cách này,
80c có thể nhiều hơn hay ít hơn giá trị của c, tư bản cố định được tạo thành bởi
hàng hóa có giá cả sản xuất khác với giá trị của chúng. 20v có thể tương tự
cũng khác với giá trị của nó, nếu chi tiêu cho lương vào tiêu dùng các hàng hóa
liên quan có giá cả sản xuất khác với giá trị của chúng. Công nhân phải làm việc
nhiều hay ít thời gian hơn để mua lại những hàng hóa đó (để thay thế chúng) và
do đó phải thực hiện nhiều hơn hay ít hơn lao động cần thiết nếu giá cả sản xuất
những hàng hóa thiết yếu cho sự tồn tại của họ không ăn khớp với giá trị của
chúng.
Dĩ nhiên, bất cứ nhà lý thuyết kinh tế nào cũng có thể lập luận
rằng quy trình này không chính xác và cả tư bản bất biến cũng như khả biến đều
chuyển hóa giá trị, chứ không phải giá cả của chúng, sang đầu vào. Những lý
thuyết kiểu này mở đường cho sự phê phán Marx trong suốt 90 năm về vấn đề chuyển
hóa. Mặc dù vậy, chúng không phải là lý thuyết của Marx.
Giá cả thị trường và sự
chuyển hóa của đầu vào
Quy trình này không bị hạn chế trong việc mua hàng hóa với mức
giá sản xuất của chúng. Nó áp dụng bất cứ khi nào đầu vào hay lương thực tế được
mua với mức giá khác với giá trị của chúng; nói chung là cho trao đổi tại mức
giá thị trường tùy ý. Rút ra từ phân tích của Marx về trao đổi và không được
tìm thấy trong Quyển III mà là Chương I, Quyển I của bộ Tư Bản, cơ sở của toàn bộ tác phẩm này, như Suzanne de Brunhoff
(1976:27) đã chỉ ra. Một hệ quả rõ ràng của sự tồn tại của tiền. Marx không cần
phải chuyển hóa đầu vào trong Quyển III bởi vì sự chuyển hóa đã được đưa ra trong
Quyển I.
Đại lượng giá trị của một hàng hóa do đó
thể hiện một quan hệ cần thiết với thời gian lao động xã hội vốn có trong quá
trình bởi giá trị của nó được tạo ra. Với sự
chuyển hóa của đại lượng giá trị vào giá cả, quan hệ cần thiết này xuất hiện
như là tỷ lệ trao đổi giữa một hàng hóa đơn lẻ với hàng hóa tiền tồn tại bên
ngoài nó … Do đó, khả năng không ăn khớp nhau giữa giá cả và đại lượng giá trị,
cụ thể là khả năng mà giá cả có thể khác với đại lượng giá trị, là chứa đựng sẵn
trong bản thân dạng giá cả. (Marx 1976a: 196, nhấn mạnh của chúng tôi)
Giả định rằng hàng hóa được bán tại mức giá cả bằng với giá
trị của chúng trong Quyển I là một mức độ thần bí hóa nhất định. Thực tế là nó
quan trong hơn trong Quyển II, đã trừu tượng (không giống Quyển III) không chỉ
sự tách biệt giữa giá cả và giá trị mà còn cả sự thay đổi trong giá trị. Trong
Quyển I, sự tách biệt của giá cả khỏi giá trị luôn được trình bày trên cơ sở và
đại đa số các công thức vẫn đúng khi các giả định được bỏ đi. Đặc biệt là phân chia giá trị và giá cả không dựa
trên giả định này. Do đó, nếu nó được bỏ đi, sự chuyển hóa của đầu vào chỉ đơn
giản là giữ nguyên, như nó vẫn vậy, từ lý thuyết của phần I. Người ta chỉ cần giả định rằng giá trị ứng trước
của nhà tư bản được đại diện bởi số tiền họ trả thay vì giá trị mà họ mua, lý
thuyết sẽ trở thành hoàn toàn chặt chẽ.
Khi giả định không quan trọng là trong tranh luận của Marx với
những nhà kinh tế học cùng thời, những người tìm kiếm nguồn gốc của lợi nhuận
trong trao đổi, trong “lợi nhuận nhờ chuyển nhượng”. Lập luận của ông là trao đổi
chỉ phân phối lại các giá trị đã có giữa những bên tham gia lưu thông:
Những người ủng hộ trung thành của lý
thuyết sai lầm cho rằng giá trị thặng dư có nguồn gốc từ sự gia tăng danh nghĩa
của giá cả hay trong đặc quyền mà người bán có thể bán quá đắt do dó giả định rằng
có sự tồn tại của một giai cấp những người chỉ mua những không bán … Hãy xem
xét trong phạm vi của trao đổi hàng hóa, khi mà người bán là người mua và người
mua là người bán … A có thể đủ khôn ngoan để lợi dụng B và C mà không sợ bị trả
đũa. A bán rượu vang trị giá £40 cho B và nhận được ngũ cốc trị giá £50 từ B.8
A chuyển hóa £40 thành £40, kiếm được thêm một khoản và đã biến hàng hóa của
anh ta thành tư bản. Hãy xem xét điều này cụ thể hơn chút nữa. Trước khi trao đổi
chúng ta có £40 rượu vang của A và £50 ngũ cốc của B, một tổng giá trị là £90.
Sau khi trao đổi chúng ta vẫn có tổng giá trị tương tự là £90. Giá trị trong
lưu thông không tăng lên một mảy may; tất cả chỉ là sự phân phối giữa A và B …
Mặc dù vậy, cho dù chúng ta có xoay vòng và xoay sở đến đâu thì kết luận vẫn
tương tự. Nếu các vật ngang giá đều được trao đổi, chúng ta vẫn không có giá trị
thặng dư. Lưu thông, hay trao đổi các vật ngang giá, không tạo ra giá trị …
Chúng ta đã cho thấy rằng giá trị thặng dư không thể bắt nguồn tư lưu thông và
do đó để nó được tạo thành, điều gì đó phải diễn ra trên cơ sở mà không thấy được
trong bản thân lưu thông. (1976a:267-8)
Trong đoạn này, chúng ta tìm thấy mầm mống khái niệm tổng
thể của Marx về sự chuyển hóa, như chúng ta sẽ trình bày trong chương kết thúc
của cuốn sách này. Tổng giá cả bằng với tổng giá trị là kết quả của quan niệm rằng giá trị không thể tạo ra trong trao đổi
và không phải là một điều kiện bình thường hóa bổ sung. Đó là một tác động của
lưu thông, nó không thể tạo ra giá trị. Sản xuất, mà từ đó giá trị phát sinh,
phải được cô lập khỏi lưu thông, thứ phân phối giá trị. Do vậy trong Quyển I,
Sự hình thành của tư bản phải diễn ra ngay
cả khi giá cả và giá trị của một hàng hóa trùng khớp, điều đó không thể giải
thích bằng cách viện dẫn bất cứ sự tách biệt nào giữa giá cả và giá trị. Nếu
giá cả thực sự khác với giá trị, trước hết chúng ta phải giảm cái đầu tiên xuống
bằng cái thứ hai, cụ thể là mọi tình hình cũng như sự bất thường, để quan sát sự
hình thành của tư bản trên cơ sở trao đổi hàng hóa dưới dạng thuần túy của nó,
cũng như ngăn những quan sát của chúng ta khỏi sự tác động của những tình huống
nhiễu loạn bất thường, điều không phù hợp với diễn biến thực tế của quá trình.
(Marx 1976a:269n)
Không đề cập đến điều gì không có nghĩa là phủ nhận sự tồn tại của
nó. Câu hỏi mà Marx đặt ra cho các đối thủ là: anh nói rằng giá trị thặng dư
có nguồn gốc từ lưu thông. Tốt thôi, hãy loại bỏ mọi tác động của lưu thông và
xem điều gì diễn ra. Nếu anh đúng thì phải không có lợi nhuận và giá trị thặng
dư. Nhưng ngay cả với giả định đã nêu thì vẫn có lợi nhuận và giá trị thặng dư.
Mặc dù vậy, Quyển I không trình bày một xã hội giả định mà hàng
hóa không thể trao đổi với giá cả bằng giá trị: nó tách biệt các tác động của lưu thông khỏi tác động của sản xuất. Mặt
còn lại của đồng xu là sự lưu thông và sự chênh lệch của giá cả so với giá trị,
không bị bỏ quên mà tạm gạt sang một bên.Tác động của chúng được giải thích để
chúng ta có thể biết chính xác điều gì đã bị bỏ qua. Tác động sự chuyển hóa giá
cả-giá trị được trình bày ở Phần I của Quyển I như là quá trình mà hàng hóa có
thể trao đổi tại bất cứ mức giá thị trường tùy ý nào và trên hết không phải là
một mức giá sản xuất giả định. Đó chỉ là khi giải quyết quá trình sản xuất tức
thời mà Marx đặt ra các giới hạn rằng hàng hóa phải được bán tại mức giá bằng
giá trị của chúng. Không nên quên rằng ở Quyển I, Marx giả định rằng nhà tư bản
“tìm thấy những gì họ cần trên thị trường” do đó sự thật là họ bán các đầu ra với
giá trị của chúng không có nghĩa là coi rằng họ mua các đầu vào với giá trị của
chúng.
Khi đã hiểu rằng quá trình chuyển hóa đầu vào là đúng đối với
giá cả thị trường nói chung, phương pháp dường như được ủng hộ bởi nhiều lưu ý
khác trong công trình của Marx, liên hệ tới giá cả hơn là giá cả sản xuất. Một
ví dụ
Nếu giá cả bông giảm, cụ thể là do kết
quả của một vụ thu hoạch đặc biệt thuận lợi, thì trong đa số trường hợp giá cả
giảm xuống dưới giá trị của nó, thông qua quy luật cung cầu. Tỷ suất lợi nhuận
– và, có khả năng, như chúng ta thấy phía trên, tổng số lợi nhuận – tăng lên,
theo đó, không chỉ là trong tỷ lệ, mà trong đó nó sẽ tăng lên, mà bông sẽ trở
nên rẻ hơn trong tỷ tệ tổng thể mà nhà sản xuất bông bán bông thô của anh ta dưới
giá trị, có nghĩa là, do nhà chế tạo bỏ túi một phần giá trị thặng dư nhờ vào
người trồng bông. (Marx 1972:223)
Giá cả độc quyền của một hàng hóa cụ thể
đơn giản chuyển hóa một phần lợi nhuận do những nhà sản xuất hàng hóa khác tạo
ra sang hàng hóa có giá cả độc quyền … Nếu hàng hóa với giá cả độc quyền tham
gia vào sự tiêu dùng cần thiết của người lao động, nó làm giảm lương và do đó
giảm giá trị thặng dư. (Marx 1981:1001)
Thực sự bất cứ sản phẩm nào của đất đai, thứ tạo ra địa tô,
phải bán tại mức giá mà nói chung thường xuyên chênh lệch với giá cả sản xuất của
nó; điều này, đối với Marx, điều chỉnh giá trị được chuyển giao bởi các sản phẩm
đã nêu sang người tiêu dùng những sản phẩm này.
Đoạn văn “mâu thuẫn” trong Tư Bản Quyển III (p. 261) cũng thể hiện ý tưởng này:
Cũng như tư bản khả biến, lương bình quân thường nhật luôn bằng
với giá trị sản phẩm của một số giờ mà người công nhân phải làm việc để sản xuất
ra phương tiện thiết yếu cho sự tồn tại của anh ta; nhưng bản thân số giờ này bị
xuyên tạc bởi sự thật rằng giá cả sản xuất các phương tiện thiết yếu cho sự tồn
tại khác với giá trị của chúng.
Phân tích này cho kết quả tương tự cho dù được trình bày với
khái niệm lao động trừu tượng hay bằng đồng Bảng Anh. Sự khác biệt là điều này:
nếu được trình bày theo giờ thì nó không bị tác động bởi sự thay đổi trong giá
trị của tiền, trong khi nếu trình bày theo Bảng Anh thì cần có một sự chỉnh sửa
tiếp theo hay có vẻ như giá trị đã được tạo ra trong trao đổi khi chỉ có đo lường
bằng tiền tệ của nó thay đổi. Chúng ta giải quyết điều này trong chương cuối.
Đó là lý do tại sao đo lường giá trị bằng tiền, nếu không được cô lập khỏi nguồn
gốc từ lao động, sẽ không hoàn chỉnh và không thực tế. Nhưng đây là một sự nhầm
lẫn khủng khiếp khi kết luận, như nhiều người đã làm, rằng khi giá trị được
chuyển hóa vào giá cả thì có một sự thay đổi trong đơn vị; rằng giá trị bao hàm
giờ lao động và giá cả bao hàm tiền.
Bằng các công trình của Marx, như Ramos và Rodriguez đã chỉ
ra trong quyển này, giá trị được đưa ra với dạng tiền. Sự tái hiện này không phải
là nhầm lẫn về đơn vị hay sự áp dụng thiếu thận trọng các mục của Quyển
III vào phân tích của Quyển I. Đây là một sai lầm nực cười để gán tội cho tác
giả về sự thiếu chặt chẽ trí tuệ của Marx. Đối với Marx, tiền là đo lường của
giá trị, dạng biểu hiện của nó:
Lao động chứa đựng trong tư liệu sản xuất
là một khối lượng lao động xã hội cụ thể
và nó có thể được thể hiện, do đó, như là một số lượng giá trị nhất định hay một
số tiền, giá cả trên thực tế của
những tư liệu sản xuất này. (Marx 1976a:994-5, nhấn mạnh trong nguyên bản)
Một
số lượng tiền xác định đại diện cho một số lượng thời gian lao động xác định tại
bất cứ thời điểm nào. Việc bán hàng hóa lấy tiền không đại diện gì khác ngoài một sự phân phối những giờ lao động này giữa người bán và người mua, sự
khác nhau giữa tiền được trả cho hàng hóa và biểu hiện bằng tiền giá trị của
chúng. Nếu tôi trả £11 cho hàng hóa có giá trị £10 thì £1 giá trị được phân bổ
từ tôi sang nhà sản xuất. Trước khi trao đổi anh/cô ta có £10 giá trị và tôi có
£11; sau đó tôi có £10 và anh/cô ta có £11. Nếu £1 đại diện cho 1 giờ thì 1 giờ
lao động xã hội trừu tượng cần thiết đã được chuyển từ tôi sang nhà sản xuất
như là kết quả của sự vận hành của thị trường. Hai khẳng định là hai quan niệm
khác nhau của cùng một sự vật.
Cuối
cùng, sự chuyển hóa của đầu vào không mâu thuẫn với nội dung phần 1 của chương
này. Đoạn từ việc bán với giá trị tới việc bán với giá cả nhắc tới sự gỡ bỏ một giả định
được tạo ra trong Quyển I bộ Tư Bản:
C và V là hai đại lượng bằng với giá trị của hàng hóa mà chúng mua. Điều đó được
thay thế bằng giả định, được tuyên bố rõ ràng trong Quyển I nhưng bị đặt ra một
bên để thảo luận về sản xuất, rằng C và V là đại lượng bằng với giá trị của tiền được sử dụng để mua các
hàng hóa này. “Hai đẳng thức” vu khống là bằng chứng tự thân của sự thật.
Chúng áp dụng với bất cứ nhóm giá cả thị trường nào bất kể là có hay không lợi
nhuận được làm cho bằng nhau, được duy trì cụ thể cho trường hợp giả định đặc
biệt khi giá cả thị trường bằng với giá cả sản xuất, tại đó các nhà kinh tế học
thế kỷ 20th đã lãng phí quá nhiều sự quan tâm và chú ý.
Tuần hoàn của tư bản và sự khác biệt giá
cả-giá trị
Các
độc giả hiện đại phản ứng với phần trên có thể tuyên bố, có lẽ là, như sau; nếu
giá trị được phân phối cho đầu vào bằng với giá cả của chúng, cái gì được chuyển
hóa từ giá trị vào giá cả? Có phải là quan hệ sản xuất đang được thể hiện dưới
dạng giá cả và giá trị không phải là khái niệm thừa sao?
Như
chúng tôi sẽ cố gắng trình bày sau đây, quan điểm này bắt nguồn từ tư tưởng
thâm căn cố đế hiện thời là giá cả của đầu vào và đầu ra được quy định đồng thời,
một tư tưởng xa lạ với Marx và thực sự là với toàn bộ các nhà kinh tế học trước
thời Walras. Quan điểm này là một trong những lý do chính khiến các trình bày
chính xác trước đây của Wolff, Roberts và Callari (1982) không được chấp nhận rộng
rãi. Một trong số chúng là thừa nhận rằng giá cả và giá trị tại bất cứ chu kỳ
nào cũng bị quy định bởi giá cả và giá trị trong chu kỳ trước đó, vấn đề trở
nên rất phức tạp. Như đã được Marx trình bày, nó như sau: vào đầu chu kỳ sản xuất,
nhà tư bản ứng trước tư bản được đại diện bởi số tiền họ chi tiêu, thêm vào đó
là số tiền đã chi vào tư bản cố định từ trước đó. Sức lao động chuyển giá trị
này vào sản phẩm và thêm vào sự đóng góp của bản thân, giá trị của sản phẩm. Sản
phẩm xuất hiện với giá trị mới, khác với chu kỳ trước. Trung bình cho toàn bộ
hàng hóa đầu ra, giá trị mới này là thời gian lao động xã hội cần thiết cần phải
có để sản xuất dưới các điều kiện lịch sử cho trước. Giá trị mới, không phải là
giá trị cân bằng vĩnh cửu, được tái phân phối trong tuần hoàn để tạo thành giá
trị trường của đầu ra.
Giá
cả và giá trị luôn là tách biệt về cả khái niệm và định lượng. Quan hệ của
chúng tuân theo hai đẳng thức nổi tiếng của Marx trong từng chu kỳ, được quy định
độc nhất bởi giá cả và giá trị của chu kỳ trước đó.
1.9 Tỷ suất lợi nhuận của Marx
Hậu
quả logic tất yếu của phương pháp mà chúng ta đã thảo luận là đo lường K, vốn
tư bản, bằng tiền trả cho chúng. Tất nhiên đây là cái mà nhà tư bản làm. Nếu
tôi trả £2000 cho một máy tính thì tư bản ứng trước của tôi là £2000, bất kể là
giá trị nguyên gốc hay thứ phát của chiếc máy tính. Đó là giá trị của tiền,
không phải là của máy móc, quy định tỷ suất lợi nhuận của tôi. Tại sao Marx phải
suy ngẫm điều khác? Mục tiêu nghiên cứu của ông là sự tự mở rộng của tư bản dưới
dạng tiền. Phương pháp của ông là sâu
sắc nhưng không ngoan cố. Điều này chiếu một ánh sáng khác vào “sai lầm” của
ông với tỷ suất lợi nhuận suy giảm. Đầu tiên và chưa phải là hết (luôn luôn giả
định giá trị của tiền cố định), tỷ suất lợi nhuận của ông bằng với tỷ suất lợi
nhuận quan sát được. Ông thảo luận về thực tại, không phải là phản ánh một cách kỳ quặc về thực tại.
Nhưng
hơn nữa. Theo như cáo buộc được lặp lại không ngừng: vốn tư bản có thể giảm giá
trị nếu các thành phần của nó rẻ hơn, khôi phục tỷ suất lợi nhuận. Xin lỗi: giả
định rằng chiếc máy tính của tôi tốn £2000 giờ chỉ giá trị £500. Làm sao điều
đó khiến cho tư bản đã đầu tư của tôi bằng £500? Tôi thanh toán £2000. Đó là điều
mà quản lý ngân hàng của tôi muốn. Đó là cách mà người cho vay của tôi tính
doanh thu của họ. Thật sự là bất hạnh khi máy tính của tôi giảm giá vì nó buộc
tôi phải tìm cách bù đắp khoản lỗ £1500 từ đâu đó, nhưng tôi phải tìm ra hoặc
phá sản. Về tỷ suất lợi nhuận của tôi, nó là một tỷ lệ tính trên tư bản ứng trước
của tôi, thứ mà tôi đã thanh toán trong quá khứ, chứ không phải là giá trị hiện
tại của khoản đầu tư của tôi.
Nhưng
điều này đã khiến cho giải thích ngây thơ ở phần 4 có sức mạnh. Chỉ có thể vô
hiệu hóa tỷ suất lợi nhuận giảm xuống thường xuyên bằng cách rút vốn đầu tư; bằng
cách sử dụng hết giá trị đã được đầu
tư vào sản xuất, hoặc, một trong những dạng ít hữu dụng xã hội nhất của điều
tương tự, giảm giá nó bất thình lình thông qua phá sản, xóa sổ nó. Như Marx đã
trình bày, đây là chức năng khách quan không thể tránh khỏi của suy thoái và khủng
hoảng trong một nền kinh tế thị trường.
1.10
Khái
niệm quy định của Marx
Những
độc giả hiểu đúng lời của Marx sẽ không thấy những mâu thuẫn mà bốn thế hệ đã
đã tranh luận sốt sắng trong 400 bài báo. Do vậy, câu hỏi thực tế là tại sao rất
đông các chuyên gia đã bỏ qua giải pháp của Marx? Tại sao sự hiểu biết về giá
trị, ngay cả các học giả Marxist đáng kính, xa cách với Marx đến mức mà họ thậm
chí không thể đọc được điều mà ông nói? Chúng ta đang mô tả những độc giả sành
điệu, những người dường như không thể vươn tới điểm mấu chốt. Các mục phản đối
chủ yếu mà chúng ta đưa ra là:
· Sự khác biệt căn bản giữa giá trị và giá cả
không còn tồn tại. Giá trị có nguồn gốc trong sản xuất và giá cả là trong lưu
thông. Anh có thể quy giá trị thành giá cả, nhầm lẫn hai khái niệm khác nhau.
· Anh nhầm lẫn một cách vô vọng giá trị sử dụng
với giá trị trao đổi, tiền và giờ, trong một sự hỗn độn vô hướng. Tại sao có thể
thêm một số tiền vào giá trị?
· Kết quả là không có bất cứ mô tả nào về sự
quy định. Nếu giá trị không được quy định độc lập với giá cả thì anh cũng không
thể nói cái gì quy định giá cả.
Chúng
ta thấy rằng những phản đối này là kết quả của cái nhìn lệch lạc do Cân Bằng Tổng
Quát tạo ra, thứ này khiến cho tư duy không thể nắm bắt được những khái niệm
đòi hỏi sự thấu hiểu bản chất của thị trường. Điều này thể hiện sự thấu hiểu về
giá trị, được tiếp nhận không phê phán từ Bortkiewicz, đã tạo ra hệ thống khái
niệm kinh tế mà ngay cả những người Marxist cũng không thể hiểu được Marx.
Đích
đến là của chúng ta là một bình luận rất đáng chú ý của Bortkiewicz:
Alfred Marshall có lần nói về Ricardo: “Ông ấy không
tuyên bố rõ ràng và trong một số trường hợp ông ấy hoàn toàn không hiểu được tại
sao trong vấn đề giá trị danh nghĩa, các yếu tố khác nhau quy định qua lại lẫn nhau, không phải là liên tiếp nhau, trong một chuỗi dài nhân
quả”. Định nghĩa này áp dụng ngay cả cho Marx … [người] giữ một cách chắc chắn
quan điểm rằng các yếu tố liên quan phải được coi là một dạng chuỗi nhân quả,
trong đó mỗi mối liên hệ được quy định, trong cấu tạo và khối lượng của nó, chỉ
bởi những liên hệ trước đó … Kinh tế học hiện đại bắt đầu giải phóng bản thân
khỏi định kiến về sự liên tiếp, công lao chủ yếu nhờ trường phái toán học của Leon
Walras.9
Đây
là một tuyên bố trung thực về ý định của Bortkiewicz và của phương pháp tiếp cận
của Marx. Ngay sau đoạn về sự chuyển đổi đã được trích dẫn từ Các học thuyết về giá trị thặng dư Marx
viết:
Mỗi hàng hóa tham gia vào một hàng hóa khác trong vai trò
tư bản bất biến, bản thân chúng xuất hiện như là kết quả, sản phẩm, của một quá
trình sản xuất khác. Do vậy, hàng hóa xuất hiện như là tiền đề cho sản xuất của
hàng hóa khác và là kết quả của quá trình mà trong đó sự tồn tại của các hàng
hóa khác là tiền đề cho sự sản xuất ra bản thân chúng. (Marx 1972:167)
Quan
niệm này thực sự là một sự quy định kế tiếp nhau, định vị theo thời gian lịch sử
thực, được biểu hiện trong mô tả nổi tiếng của Marx về tuần hoàn của tư bản
M –
C – P … C’ – M’
Sự
tuần hoàn thể hiện các đoạn thời gian. Mỗi sự kiện kế tiếp theo sự kiện đã diễn
ra trước đó. Trong Quyển II, điều này được làm rõ hơn trong đoạn luận chiến trực
tiếp chống lại sự quy định đồng thời:
“giá trị” Bailey nói, … “là quan hệ giữa hàng hóa hiện thời,
bởi vì chỉ được thừa nhận thông qua trao đổi với nhau.” … Điều này rút ra từ sự
hiểu nhầm nói chung của ông ta, theo đó giá trị trao đổi bằng với giá trị, bề
ngoài của giá trị là bản thân giá trị; giá trị hàng hóa tạm ngừng so sánh khi
chúng không hoạt động như là các giá trị trao đổi và không thể thực sự được
trao đổi lấy nhau. Do đó, ông ta không mảy may hoài nghi rằng giá trị chỉ hoạt
động như là tư bản chừng nào mà nó còn tương đồng với bản thân và được so sánh
với bản thân trong các giai đoạn khác nhau của tuần hoàn, điều đó không bao giờ
là “hiện thời” mà là diễn ra kế tiếp nhau. (1978:186)
Nguyên
nhân dẫn đến học thuyết của Bortkiewicz và học thuyết Cân Bằng là tính đồng thời.
Nhân quả trong Marx là kế tiếp nhau. Nhưng phạm trù của Marx là phương pháp
thông thường của tất cả các ngành khoa học.10 Như tôi được biết, Cân
Bằng Tổng Quát là lý thuyết duy nhất đề xuất phạm trù nhân quả độc lập với thời
gian. Nó mâu thuẫn và phản ánh bản chất hệ tư tưởng và phi khoa học trong
hành động của những nhà thực chứng, mặc dù gắn bó một cách bản năng với Kahn và coi ông là
người bảo vệ triết học của phương pháp khoa học nhưng không hề chú ý tới quan điểm của
ông về điều này:
Nguyên lý của mối quan hệ nhân quả giữa các
hiện tượng bị giới hạn trong các công thức của chúng ta về sự kế tiếp theo chuỗi
của chúng, trong khi điều này cũng áp dụng với sự cộng sinh của chúng, khi
nguyên nhân và hậu quả là đồng thời.Ví dụ, căn phòng ấm khi không khí ngoài trời
lạnh. Tôi nhìn quanh để tìm nguyên nhân và thấy lò sưởi. Giờ thì cái lò, là
nguyên nhân, là đồng thời với kết quả của nó, hơi ấm của căn phòng … Giờ chúng
ta không nên không ghi nhận rằng đó là theo trật
tự thời gian chứ không phải khoảng thời
gian, với điều đó chúng ta phải tính toán; quan hệ vẫn tồn tại ngay cả khi
không có thời gian trôi qua. Thời gian giữa nguyên nhân của nguyên nhân và hậu
quả tức thời của nó có thể [a] phá hủy
[số lượng], chúng có thể là đồng thời; nhưng quan hệ giữa một cái này với cái
kia vẫn luôn tồn tại một cách xác định trong thời gian. Nếu tôi coi nguyên nhân
là một quả bóng đang tạo thành một vết lõm trên cái đệm nhồi bông, một nguyên
nhân là đồng thời với kết quả. Nhưng tôi vẫn phân biệt được cả hai thông qua
quan hệ thời gian của mối liên hệ động lực của chúng. Nếu tôi đặt bóng lên đệm,
một vết lõm theo đó sẽ xuất hiện trên mặt phẳng trước đây; nhưng nếu (vì bất cứ
lý do gì) có một vết lõm đã tồn tại trên mặt đệm thì không có một quả bóng nặng
nề tiếp theo ở phía trên nó. Trật tự theo
thời gian cho chúng ta tiêu chuẩn kinh nghiệm duy nhất về tác động trong quan hệ
nhân quả với nguyên nhân đã diễn ra trước đó. (Kant 1933:288, nhấn mạnh kết
luận bổ sung)
C’
được quy định bởi những gì diễn ra trước nó – M và C – bởi vì chúng tồn tại trước
nó. Có thể nói một cách tự nhiên và giảm thiểu thay thế rằng C và do vậy C’ được
điều chỉnh nếu, trong tuần hoàn trước, M và do đó khác với giá trị của C’ trước đây mà chúng được thanh toán khi
làm đầu vào. Chúng là hai sự quy định chưa được liên kết. Ngày nay giá cả có thể
vượt qua giá trị tới £10 và ngày mai có thể tụt xuống dưới giá trị tới £20. Cái
gì nào?
Bản
thân lưu thông (C-M-C) là một sự kế tiếp khi hành động bán một sản phẩm tách biệt
khỏi hành động mua đầu vào cho bước sản xuất kế tiếp. Giá cả và giá trị là cùng
một thứ trong các giai đoạn tồn tại khác nhau của tư bản11 và lần lượt
quy định lẫn nhau, giống như tất cả những thứ khác liên quan như là nguyên nhân
của mọi thứ khác. Trong một giai đoạn tồn tại của nó, lưu thông, mọi tư bản
trong sự vượt qua hoàn toàn một giai đoạn với vai trò tiền và trong dạng này (M-C) quy định giá trị của
tư bản, sau đó đưa đến sự gia tăng trong sản xuất (C-P … C’). Giá trị này tới
lượt nó lại tác động qua lại với xã hội thông qua quy luật cung và cầu (C’-M’)
để quy định giá mà chúng được bán.
Sự
khác biệt giá trị-giá cả là về lượng, sự kế tiếp và được xác định rõ; giữa khối
lượng C’ tại lúc này và khối lượng M’ tại thời điểm kế tiếp. Điều đó là không
thừa: nó tạo ra một sự gia tăng lợi nhuận siêu ngạch, động lực cho sự vận động của
tư bản và qua đó là toàn bộ nền kinh tế. Vai trò của sản xuất và lưu thông là
khác biệt một cách bình đẳng; sản xuất quyết định giá trị mà sẽ được phân phối
bởi lưu thông. Giá trị C’ có trước giá cả M’ về mặt trình tự và do đó là về mặt
logic.
Cuối
cùng phải ghi nhận một quyết định quan trọng mà chúng ta sẽ trở lại, do nó là một
sự sửa chữa mang tính quyết định cấu trúc của Marx mà chủ nghĩa Marx kiểu
Walras phải chịu trách nhiệm. Hàng hóa theo Marx là vật chủ của giá trị không
phải cố hữu với chúng. Giá trị là một quan hệ xã hội, không phải là thuộc tính
của sự vật và không có mâu thuẫn khi hàng hóa C chuyển nhiều hơn hay ít hơn giá
trị của bản thân chúng vào sản phẩm.
1.11 Khai
sinh của sự cố định: Giả thiết về sự quy định đồng thời
Khái
niệm về quy định của Bortkiewicz, ông ta công khai thừa nhận, được trực tiếp
rút ra từ Walras, người mà ông ta rất thán phục và ông ta đã trao đổi thông tin
tích cực từ khi mới 19 tuổi. Ông ta muốn khối lượng M, C, C’ và M’ phải được
quy định đồng thời thay vì kế tiếp
nhau để M’ có thể làm điều kiện không chỉ cho C xuất hiện sau, mà cả C xuất hiện
trước. Ý tưởng này, được các nhà Marxist kiểu Walras tiếp nhận cho bản thân, là
bằng chứng 100% của Cân Bằng Tổng Quát. Tận cùng của con đường chông gai là đống đổ
nát. Hãy xem xét định đề căn bản của Walras/Tugan/Bortkiewicz:
Mọi
hàng hóa được mua tại mức giá mà chúng được bán
Dạng
trần trụi rất đáng tin cậy, thiếu liên hệ “rõ ràng” trong công trình của Marx.
Hãy xem chúng đi tới đâu. Tham gia vào quá trình sản xuất, hãy cho là, ngày thứ
hai. Máy móc ở vị trí, vật liệu đã được mua, công nhân đã được ký hợp đồng theo
thỏa thuận. K, C và V do vậy đã được quy định. Giờ tiến lên phía trước, hãy cho
là, ngày thứ sáu. Sản phẩm ra đời và đi ra thị trường. Giờ M’ được quy định.
Chúng ta có thể áp dụng định đề.
Nhưng
định đề nói rằng đầu vào của ngày thứ hai phải được mua ở mức giá của ngày thứ
sáu. Thật xấu hổ là chúng ta không biết điều đó vào ngày thứ hai. Đó là vấn đề
với các nhà kinh tế học, không bao giờ biết họ đang đến hay đi. Tại sao chúng
ta trả thuế tôi không biết. Xin lỗi Joe, không thể giúp được, chỉ cần đưa những
thứ quỷ tha ma bắt này quay trở lại một lần nữa.
Điều
này thật nực cười. Đầu vào của ngày thứ hai được mua trong quá khứ, tuần trước. Tại sao chúng phải được bán với mức giá
của tuần này? Định đề có nghĩa hoàn toàn khác với điều mà nó nói. Nó thực sự
yêu cầu rằng giá bán của một hàng hóa tại một thời điểm phải quy định giá mua của
hàng hóa đó tại một thời điểm trước đó,
nói lại như sau:
Hàng
hóa được mua với mức giá mà chúng sẽ được bán
Cách
duy nhất để khiến cho điều này có ý nghĩa, mà không viện đến khả năng tiên đoán
hay sự xuất thần, là gỡ nó khỏi vỏ bọc giả Marxist của nó và hiểu rằng vì
cái gì mà nó mang tính toán học, cụ thể là một sự kiềm chế đối với giá đầu ra. Nếu thời gian chuyển động về
phía trước, định đề là sự đảo ngược sự trình bày thông thường của nó. Thực tế,
định đề của Bortkiewicz, cùng với Cân Bằng Tổng Quát, có giả định sau đây:
Hàng
hóa được bán với giá mà chúng được mua
Đây
là bí mật, dạng lý tưởng của định đề cơ bản về Cân Bằng, có tác động sâu sắc tới
cấu trúc logic nội tại trong mọi biến thể của nó.
Vấn đề tiếp theo là thông qua sự cưỡng bức giá đầu ra và
đầu vào bằng nhau không giải quyết được vấn đề giá cả thực sự là gì. Do vậy,
trong tất cả các hệ thống Cân Bằng Tổng Quát giá cả thực tế được quyết định bởi
một định đề tiếp theo. Trong hệ thống tân cổ điển “cổ điển”, đây là yêu cầu về
doanh thu biên tương ứng với lợi ích biên mà nó chiếm đoạt. Nhưng công trình đại
số được hoàn thành bởi định đề mọi tỷ suất lợi nhuận bằng nhau. Bất kể sự khác
biệt bề ngoài giữa hai hệ thống ra sao, chừng nào mà toán học còn được quan tâm
– và do đó chừng nào mà các nội dung nội tại thực còn được quan tâm – đây cũng
là định đề của chủ nghĩa Marx kiểu Walras, thứ đã biến một kết quả của Quyển III thành một điều
hiển nhiên, mà không có nó thì giá cá không xác định:
Mọi
tỷ suất lợi nhuận là bằng nhau
Vấn
đề hiện là như sau: nếu giá cả đã được xác định bởi yêu cầu các tỷ suất lợi nhuận
bằng nhau, làm sao chúng có thể bằng nhau? Với Marx, như trong thế giới thực, tỷ
suất lợi nhuận được san bằng thông qua sự vận động của giá cả.12
Nhưng trong bệnh viện của Walras dành cho các nhà Marxist bệnh tật thì giá cả đã được
gây mê. Trên hết, đâu là sự đặc biệt trong chu kỳ một tuần? Giá cả đầu ra của bất kỳ thời gian tương lai tùy ý nào
cũng phải giống nhau. Giá cả không bao giờ thay đổi. “Phương pháp cứu chữa” là
thuốc kinh tế mới:
Mọi
giá cả đều cố định
Nuốt
nó đi và nó sẽ đưa anh đến một nơi khác xa trái đất: một miền đất thần kỳ không
có thời gian mà ở đó cuộc sống lặp đi lặp lại không ngừng và không thay đổi; thế
giới của con chuột sóc và con thỏ trắng: thế giới của Cân Bằng Tổng Quát. Đây
không phải là bệnh viện mà là nhà thương điên: Chủ nghĩa Marx đã bị cầm tù; nó
bay qua tổ chim cúc cu.
Anh
có thể cho là một chuyến viếng thăm ngắn ngủi nhưng anh bị cầm tù ở đó mãi mãi. Sự đơn giản
hóa không thể vứt bỏ dễ dàng trong những ngày tiếp theo. Nó không phải là một phần
giả định về với tỷ suất lợi nhuận bình quân bằng nhau. Không có điều đó thì n phương trình gắn với 2n giá cả và n tỷ suất lợi nhuận chưa biết. Trong đó, n được bỏ đi bằng cách cố định giá đầu ra bằng với giá đầu vào. Còn
n-1 tiếp theo được loại bỏ bằng giả định
tỷ suất lợi nhuận bằng nhau, sau đó hệ thống được quyết định trong phạm vi một
tỷ lệ, “đơn vị tính toán” nổi tiếng. Không giá cả cố định, không lời giải. Đó
là vũ hội hóa trang hiển nhiên khi đơn giản hóa.
Sự
chữa trị sinh ra bệnh tật. Nó loại bỏ toàn bộ các bất định bằng cách giả định loại bỏ toàn bộ các sự quy định bên
ngoài của giá cả. Làm sao, trong phạm vi một hệ thống, chúng ta có thể quan
niệm giá cả, thậm chí trong một giai đoạn chệch ra khỏi độ lớn được Bortkiewicz
chỉ định? Tất cả các phương trình trong đó giá cả được hình thành sẽ bị vi phạm
và toàn bộ hệ thống sẽ sụp đổ. Thế giới thực phải được phẫu thuật. Các nhà
Marxist không còn hiểu Marx bởi vì các phương trình của họ đã bị cắt bỏ cơ quan
điều khiển trí tưởng tượng.
Nhu cầu, Cung và Quy Luật Say của chủ
nghĩa Marx
Đây
mới chỉ là bắt đầu. Cái gì khiến các điều kiện cung cầu có thể phản ứng với hệ
thống đã nêu? Giả định mọi hàng hóa tạm thời có cung lớn hơn cầu. Mọi nhà kinh
tế đồng ý rằng điều này tạo ra sự tăng lên hay giảm xuống của một hay nhiều giá
khác, kích thích tư bản di chuyển sang để điều chỉnh cho cung bằng cầu. Nhưng
trong nhà thương điên kiểu Walras, giá cả bị mặc áo trói tay. Chúng không thể vận
động. Cách thức duy nhất để một nhóm giá cả có thể tồn tại là nếu cung tự động
và mọi lúc điều chỉnh một cách hoàn hảo bằng với cầu. Chủ nghĩa Marx kiểu
Walras là một hệ thống thị trường bù trừ. Trong phiên bản của Sraffa, điều này
được làm rõ thành một định đề, song luôn không rõ ràng trong các phương
trình.
Định
đề giá cả cố định do đó có thể thay thế cho nhau với, và tương đương về mặt
logic với một định đề khác, nguyên lý nền tảng được thừa nhận của Cân Bằng Tổng
Quát13, cụ thể là
Cung
của mọi đầu ra đúng bằng với cầu được tạo ra bởi sản xuất mọi đầu vào
Định đề đã nêu được biết rộng rãi trong kinh tế học là quy luật
của Say, đối lập với những gì Keynes đã xây dựng lên hệ thống của ông ta. Nó
tương đương với một điều kiện ban đầu rằng
phân bố hợp lý các nguồn lực bởi thị trường đã thực sự đạt được, như là một điều
kiện tiên quyết và thực sự là xuất phát điểm của việc xác định giá cả, giá trị
và tỷ suất lợi nhuận (đơn nhất). Đây không phải là logic mà là lý tưởng, lý
tưởng toán học thuần túy.14
1.12 Từ sự cố định tới chứng loạn thần kinh: Khái niệm kiểu Walras về
giá cả
Các phương trình thể hiện mối quan hệ giữa các biến số mà bản
thân chúng đại diện cho các khái niệm. Sự thể hiện mạnh mẽ của tinh thần nhân
loại, chúng không thể đồng thời tồn tại trong tư duy với những khái niệm không
phù hợp với quan hệ chúng biểu hiện. Kết quả là các khái niệm đang được chủ
nghĩa Marx kiểu Walras sử dụng hoàn toàn xa lạ với Marx.
Do một khái niệm lành mạnh về giá trị là có trước về mặt
logic so với khái niệm lành mạnh về giá cả, chúng ta đối đầu với một hệ thống bệnh
dịch. Một phê phán đối với hệ thống này phải bắt đầu từ khái niệm giá cả ban đầu
có tính lý tưởng. Sự phân tích giá trị kiểu Walras phát sinh từ phân tích tâm
lý học về hệ thống giá cả kiểu Walras, đó là chứng loạn thần kinh.
Xuất phát điểm của chúng ta là đặc trưng nổi tiếng của các hệ
thống Căn Bằng Tổng Quát, sự xoay chuyển của Keynes phản ứng lại chúng: trong
chúng tiền không tồn tại. Đây là biểu hiện của ý kiến cho rằng “tiền là một tấm
màn che”. Mặc dù nhiều công trình giải thích tiền như là sự tiện dụng, một phát
minh làm cho cuộc sống dễ dàng hơn, nói ngắn gọn là một thứ được giải thích là
ngoại lai do nó không có ở trong các phương trình. Vương quốc của lý thuyết tân
cổ điển bắt đầu bằng việc sát hại tiền; cái giá phải trả của hành động Oedipe
này là phải tự làm mù mắt.
Giá
cả kiểu Walras được rút ra từ một hành động kinh tế kỳ quặc: trao đổi. Giải
pháp cho một hệ thống đồng thời là một nhóm tỷ lệ giá cả, các tỷ lệ mà tại đó
hàng hóa có thể trao đổi với nhau. Do đó, các tỷ lệ giá cả được quy định bởi điều
kiện hàng hóa trao đổi với nhau để sản xuất hay tái sản xuất ra một tập hợp
hàng hóa nhất định.
Trong
đời sống thực, hàng hóa trao đổi với tiền, một hàng hóa đặc biệt, và nói chung
không thể trao đổi cho nhau mà không chấm dứt chủ nghĩa tư bản. Trong thực tế,
tôi không thể giải thích trao đổi lao động của tôi hay hàng hóa của tôi lấy các
điều kiện trực tiếp của tôi – tôi sẽ làm việc cho anh nếu tôi được ăn, tôi sẽ
làm nhà cho anh nếu tôi nhận được một chiếc xe hơi và cứ như vậy – trừ khi tôi
tái tổ chức toàn bộ xã hội cho mục đích này, trong trường hợp mà chúng ta có một
xã hội khác.
Do
đó, tiền thật không chỉ là đơn vị đo lường mà là phương tiện liên kết con người
với nhau, trong thực tế là phương tiện duy nhất dưới chủ nghĩa tư bản. Điều đó
không mấy dễ chịu nhưng sự cần thiết. Trên hết, cái gì là dễ chịu khi đến một
ngân hàng? Theo đó, như Marx nói nhiều lần, mua và bán cần phải là những hành
vi tách rời. Do vậy, không có sự đảm bảo nào cho việc tổng cầu của xã hội bằng
với tổng cung của nó, và nói chung là nó sẽ không cân bằng. Tại bất cứ thời điểm
nào xã hội có thể trao đổi với giá cả mà tại đó nhiều hàng hóa không được bán
và thông thường là như vậy.
Theo
đó phương pháp đồng thời cho phép tiền vào hệ thống của anh hay cô ta không với
vai trò gì khác ngoài là đơn vị tính toán, anh/cô ta đối mặt với một vấn đề
không thể vượt qua. Nếu một đại diện được cho phép tích lũy tiền trong trao đổi
thì mọi nhóm tỷ lệ giá cả sẽ không ăn khớp
với mọi sự phân bổ sản phẩm được yêu
cầu. Nếu tôi có kẹo và anh có bích quy và chúng ta muốn trao đổi, với sự trao đổi
thì chúng ta chỉ có thể trao đổi ở tỷ lệ 1 kẹo lấy 1 bích quy. Nhưng nếu tiền
tham gia vào trao đổi, anh có thể bán bích quy cho tôi lấy £2, mua kẹo với £1,
và cuối cùng có thêm £1 nhiều hơn. Đó là tất cả những gì diễn ra. Sự quy định của
một hệ thống đồng thời bị phá vỡ bởi tính toán đơn giản này. Do đó, nếu chúng
ta đòi hỏi giá cả phải được quy định bởi nhóm trao đổi cần thiết mà chúng tác động,
chúng ta không thể cho phép tiền, như là vật dự trữ giá trị, đóng bất cứ vai trò
hoạt động nào. Sự vắng mặt của tiền, giống như sự cân bằng của cung và cầu, là
giả định giấu mặt của phương pháp này. Tiền là nạn nhân đầu tiên của thị trường
bù trừ; giá cả bằng tiền là nạn nhân thứ hai.
Điều
này thể hiện rõ ràng trong luận chiến của Marx với Jean-Baptiste Say, chống lại
họ là Keynes, người đóng vai Tiresias trong bi kịch sai lầm này, cũng xây dựng
hệ thống của ông ta. Say áp đặt thị trường bù trừ trong một lập luận đặc biệt đần
độn, không chỉ gắn liền tên ông ta với một quy luật vô hiệu lực mà còn gây ra sự
phản ứng dữ dội của Marx.15 Các nhà kinh tế học thường không mấy khó
khăn phủ nhận lập luận của Say nhưng logic của nó hiện diện trong mọi hệ thống mang tính đồng thời. Trong trao đổi, nó vận hành, một phía luôn là người bán và phía kia
là người mua; do đó mọi việc bán cần phải được mua và tổng số bán phải bằng tổng
số mua. Do vậy cầu phải luôn bằng cung.
Lập
luận này phá hủy hầu hết các hiện tượng quan trọng của kinh tế thị trường, thực
sự phân biệt nó với một xã hội được tổ chức có ý thức: Con người bán hàng hóa lấy
tiền và bám riết lấy tiền. Keynes, người thấu hiểu và quan sát được điều đó,
đưa ra một cấu trúc tâm lý quan trọng – một ưa thích – để giải thích nó. Đối với
Marx, đây là vấn đề logic. Trong trao đổi bằng tiền thì điều đặc biệt là có ba
bên, chứ không phải hai. Nếu tôi có kẹo và cần bích quy, tôi bán cho người
thích kẹo, khác với người bán bích quy. Sau đó tôi mua bánh bích quy. Chừng nào
mà bánh quy còn được quan tâm, nó được mua khi nó được bán. Đối với tôi, đầu tiên tôi bán và sau đó mua.16
Đây
là tất cả những gì về bái vật giáo hàng hóa. Logic hoàn hảo của Say, thay vì hỏi
xem điều gì diễn ra với tư bản, tập trung trong hàng hóa tạo thành nó. Giá cả của
chúng được tạo ra bởi các điều kiện được xác định trước rằng tổng hàng hóa trong
xã hội phải được trao đổi theo một tỷ lệ cho trước. Do vậy, giá cả phát sinh từ
các quan hệ trao đổi, từ các quan hệ cá nhân giữa những con người tham gia vào
đó. Hàng hóa không còn là vật được mua bởi con người mà là vật được mua bởi vật
khác. Quy luật của Say là chứng loạn thần kinh của quan hệ giữa con người với
con người thể hiện bản thân như là quan hệ giữa các vật. Kinh tế chính trị học
nghiên cứu con người; lý thuyết tân cổ điển nghiên cứu bánh bích quy.
Hệ
thống các phương trình cân bằng là dạng bệnh lý của chứng loạn thần kinh: Chúng
thậm chí không thể xác định bánh bích quy. Điều gì thực sự diễn ra khi một người
bán không mua? Rõ ràng, nửa kia của nó là một việc bán không được đáp lại. Những
chiếc bánh quy bị từ chối nằm lại chờ người mua. Từ một phía, chúng được biến
thành vốn và tạm ngừng đóng vai trò
giá trị sử dụng. Chúng trở thành sự giàu có không được mong muốn của xã hội, lao động
ngủ yên chờ nụ hôn vàng của Tiền. Đây là hiện tượng bề ngoài của một khủng hoảng,
một sự dư thừa nói chung, trong đó mọi thứ nằm yên như đang ngủ mơ trong khi
Vua Tiền kết hôn với Nữ Hoàng Tư Bản.
Các
nhà tư bản phải hạ sát Vua Tiền để cưới Nữ Hoàng Tư Bản. Hệ thống của họ là một
sự lý tưởng hóa trong đó cung luôn bằng cầu và thị trường luôn vận động. Khủng
hoảng không thể tồn tại bởi vì nó không thể xuất hiện trong các phương trình. Nếu
thậm chí điều đó chỉ là dự tính, nó phải là một sự phá vỡ các phương trình, một
bí ẩn bên ngoài, một “cú sốc ngoại sinh”. Nhưng cái giá của sự lý tưởng hóa này
là hệ thống trong đó bản thân tiền
không tồn tại. Vốn được sùng bái, tỷ suất lợi nhuận bị đóng đinh, giá cả bị gây
mê; khủng hoảng là không thể tưởng tượng và tích lũy là không thể hiểu được.
Bortkiewicz của năm 1906 đã đưa kinh tế học Marxist vào mùa đông khắc nghiệt
này.
1.13 Từ
chứng loạn thần kinh đến sự lầm lạc: Khái niệm kiểu Bortkiewicz về giá trị
Chủ
nghĩa tân Ricardo, một biến thể về mặt tâm lý học của chủ nghĩa Marx kiểu
Walras, đã theo đuổi logic phi lý của hệ thống này tới tận cùng cay đắng của nó
và giết chết giá trị. Nó đã rút ra kết luận tối cao chính xác từ hệ thống này:
trong đó, giá trị không có vai trò gì hết. Mặc dù vậy, đời sống lịch sử của
khái niệm giá trị cho đến khi nó chết yểu có một lợi ích trị liệu vĩ đại. Điều
mà chúng ta muốn cố gắng và nói không phải là trực tiếp chống lại những nỗ lực
của nhiều người cao quý và trung thực đang cố gắng đấu tranh chống lại sự rút tỉa
lặt vặt các kết luận xã hội và chính trị của Marx từ hệ thống ảo tưởng này.
Trái lại là một chiến dịch giải cứu. Điều mà chúng ta muốn giải thích là tại
sao logic nội tại của hệ thống cần thiết phải tạo ra một sự xuyên tạc giá trị;
khi điều này được thấu hiểu, bản chất thật sự của giá trị sẽ nằm trong tầm tay.
Bất
cứ ai đánh vật với một hệ thống các phương trình mang tính đồng thời với mục tiêu bóc
tách từ chúng một khái niệm về giá trị sẽ thấy bản thân, bất kể là họ muốn hay
không, đi qua một chuỗi các lý do nằm trong những mối liên hệ dưới đây:
0) Tất
cả hàng hóa có một giá đơn nhất. Để đơn giản hóa thì giả định chúng cố định.
1) Chúng
ta cần phải cho thấy giá trị quy định độ lớn cố định đơn nhất này.
2) Marx
cho thấy cách quy định giá cả của bất cứ hàng hóa nào nếu đầu vào của chúng được
mua bằng giá trị
3) Mặc
dù vậy đầu vào không thực sự được mua bằng giá trị.
4) Nếu
đầu vào không được mua bằng giá trị, dĩ nhiên chúng ta vẫn có thể tính toán giá
cả đầu ra từ giá cả đầu vào
5) Nhưng
sau đó chúng ta không tính giá cả từ một giá cả khác và không từ giá trị. Do vậy,
theo phương pháp của Marx thì giá cả là không xác định.
6) Giá
trị cần thiết để giải thích xã hội giai cấp. Do đó, ngay cả khi nó không quyết
định giá cả, hãy quy định chúng độc lập từ dữ liệu tương tự.
7) Cuối
cùng, chúng ta đã có thể hiểu vấn đề thực sự mà Marx đang vật lộn: đâu là quan
hệ giữa giá trị mà chúng ta vừa tính toán và giá cả mà chúng ta vừa tính toán?
Bước
đầu tiên trong cái chết của tiền là sự tách biệt của nó thành hai hệ thống quyết
định hoàn toàn khác biệt, hệ thống giá cả và hệ thống giá trị, được rút ra từ
hai nền kinh tế khác nhau. Hãy từng bước xem những giả định này tạo ra khung cảnh
lý thuyết mà chúng ta nghiên cứu ngày nay.
Sai
lầm đầu tiên nằm ở bước 0: vấn đề không phải là làm sao quy định một giá cả cố
định (hay một giá trị cố định). Nếu giá cả và giá trị được cho trước tại một thời
điểm, vấn đề là quy định giá cả và giá trị tại thời điểm tiếp theo. Câu hỏi được
đặt ra hoàn toàn không có câu trả lời. Nó giống như hỏi “Tại sao mặt trăng ở
đó”. “Sự đơn giản hóa” giá cả cố định khiến cho mọi thứ trở nên cực kỳ phức tạp,
bởi vì nó đòi hỏi giá cả của mỗi hàng hóa tại mọi thời điểm thay vì chỉ một thời
điểm. Nó thay thế một câu hỏi cụ thể có thể kiểm soát bằng một câu hỏi phổ quát
hoàn toàn cứng đầu cứng cổ, giống như tính quỹ đạo mặt trăng bằng cách giả định
khoảng cách giữa trái đất và mặt trăng là cố định. Đây là hệ thống Ptolemic [địa
tâm] về giá cả. Công việc của nó là duy trì hệ tư tưởng.
Giá
cả giờ trở thành quan hệ giữa các vật:
bởi vì mỗi hàng hóa “chiếm hữu” một giá đơn nhất, nó tạm ngừng trở thành quan hệ
giữa hàng hóa và người mua nó. Nó trở thành một thuộc tính đặc biệt, bất bình đẳng,
giống như trọng lượng, được quy định chỉ bởi vai trò của hàng hóa trong việc
tái sản xuất ra toàn bộ hàng hóa khác. Bàn tay vô hình của Adam Smith trở thành
bàn tay chết của Jean-Baptiste Say.
Giả
thuyết giá cả cố định xâm chiếm khái niệm giá trị, phải được định nghĩa lại như
là một giá cả đặc biệt để có thể tái sản xuất ra một xã hội tưởng tượng mà
trong đó lợi nhuận thậm chí không cố gắng san bằng – cực đối lập của hệ thống
giá cả trong đó chúng được san bằng một cách hoàn hảo. Hàng hóa đạt được “các
thuộc tính” của giá cả cố định và giá trị của chúng, thứ đi theo chúng bất cứ
đâu như con cừu của Mary.17 Marx đã không ngừng nhắc nhở rằng
giá trị là một quan hệ xã hội mà hàng hóa tham
gia tại một thời điểm xác định đã bị lãng quên. Chúng ta đã tạo ra một sự
chuyển tiếp bái vật giáo dẫn tới cái chết của tiền; trong đoạn về vật từ người
tới người, chúng ta theo đuổi vật chứ không phải con người.18
Sự quy định tiếp theo được quy thành quan hệ giữa các thuộc tính ở bên trong của vật: một hiện tượng mới
hoàn toàn nổi lên bề mặt; cụ thể là làm sao để “quy định” các “thuộc tính” của vật khác nhau. Chúng ta phải quy định
giá cả của hàng hóa từ giá trị của hàng
hóa, độc lập với những gì diễn ra với chúng. Điều này giống như cố tìm xem ai
là bà nội từ sự thật rằng cả hai cùng là bà dì. Giá trị không còn được gán cho hàng
hóa bởi quá trình tái sản xuất mà nằm ở bên trong nó; do đó xuất phát điểm của
mọi sự quy định phải là thuộc tính bên trong của hàng hóa, không phải là quan hệ
xã hội mà từ đó chúng nhận được các thuộc tính này.
Nhưng trên thực tế giá cả và giá trị của đầu ra được quy định
bởi giá trị của tư bản đã sản xuất ra chúng: mối liên hệ với tuần hoàn của tư bản
với chức năng đặc biệt của hàng hóa là đóng vai trò đo lường tức thời, do vậy
đã bị phá vỡ. Không thể tưởng tượng nổi cách quyết định giá cả hay giá trị từ dạng
tiền của tư bản bởi vì hàng hóa được sản xuất bởi vật chứ không phải tư bản.
Không giống như con cừu của Mary, hàng hóa bổ sung cho các thuộc tính của chủ
nhân. Chúng ta có được những kết luận nực cười: ví dụ, thay đổi kỹ thuật là tức
thời và miễn phí. Tiền được chi cho công nghệ cũ – phản ánh, chúng ta có thể nhắc
lại, các nỗ lực xã hội thật đã sản xuất ra công nghệ này vào lúc đó – là một điều
phi lý cũng như tư bản phá sản được tái sinh ra mỗi ngày trong Đại Cân Bằng
trên Bầu Trời.
1.14 Sự phân tách của giá cả và giá trị
Hệ thống đang tan rã. Tư bản tách thành hai cá thể riêng biệt
là Giá trị và Giá cả. Theo đó hai trường phái tư tưởng xuất hiện.
Biến thể a của Bước 7:
Hệ Thống Giá Cả có trước.
Thật sự là khó khăn khi giá cả, dường như, được quy định bởi
bản thân chúng. Lý do dường như lặp lại. Mặc dù vậy, nó chỉ biến thành (nhờ có
Peron-Frobenius) một nhóm tỷ lệ giá cả sẽ thể hiện trong tái sản xuất, có nghĩa
là sẽ cho phép nhà sản xuất có thể mua đầu vào của họ với “doanh thu” của đầu
ra và nhận được lợi nhuận bằng nhau. Do đó, khi chúng ta biết rằng trên thực tế
xã hội tái sản xuất, các giá cả này được quy định, ít nhất là tỷ lệ của chúng,
thế là đủ đối với chúng ta.
Điều này tạo ra một vấn đề: giờ thì dường như “hai đẳng thức”
của Marx không còn được thỏa mãn bởi hai nhóm điều kiện hạn chế (cấu tạo hữu cơ
bằng nhau, nhiều các “giả định số lượng cố định” đặc biệt, và tương tự). Do đó,
Marx đã sai khi khẳng định hai đẳng thức này: “Vấn Đề Chuyển Hóa” ra đời.
Điều này dẫn đến hai khả năng phát triển tiếp theo.
Biến thể 7a.I: Nhà
kinh tế học bỉ ổi
Giá cả có nghĩa là một số nhân xác định của giá trị, vốn cố định
theo thời gian. Giá trị là “cơ sở” của giá cả, do giá cả là số nhân đơn giản của
giá trị. Mặc dù vậy, trên thực tế đây là con dao hai lưỡi. Nếu giá cả chỉ là số
nhân của giá trị thì giá trị cũng là số nhân của giá cả. Thế thì tại sao không
nói giá cả quyết định giá trị? Nhưng trong trường hợp này, giá trị là thừa và
có thể loại bỏ. Theo lời của Wilde, nhà kinh tế học là người biết giá cả của mọi
thứ và chẳng biết giá trị của thứ gì cả.
Biến thể 7a.II: Hàng
hóa là quái vật Dalek (trong phim Dr. Who)
Do giá trị là số nhân của giá trị sử dụng, trên thực tế mọi
thứ được quy định bởi giá trị sử dụng. Từ đây có thể dễ dàng nói rằng “mọi
thứ thực tế được quy định bởi giá trị
sử dụng và tỷ lệ của chúng, do đó giá trị là hoàn toàn thừa”. Những nhà triết học
đó đã lảng tránh rằng giá cả cũng là thừa tương tự. Định mệnh của hệ thống này
là một thế giới tự sản xuất ra giá trị sử dụng, robot sản xuất ra robot. Tại
sao phải trả tiền cho chúng?
Khái niệm “giá ma” không phải là một mô tả mà là một tấm bia mộ: Tiền Nằm Đây.
Biến thể b của bước 7: Hệ Thống Giá Trị là có trước
Chúng ta biết rằng giá trị là có trước nhờ vào các lập luận định tính của Marx về bản chất của trao đổi, bởi vì các bằng chứng kinh nghiệm dồi dào, bởi vì nhiều lập luận triết học cũng như xã hội-chính trị khác về vai trò của lao động. Do đó, chúng ta hãy giả định rằng giá trị có trước. Chúng ta hãy giả định điều đó, bất chấp các bằng chứng rõ ràng của văn bản. Marx đã khẳng định vô điều kiện rằng giá trị của mọi hàng hóa được quyết định không thông qua sự trung gian của tiền.
Điều này dẫn đến khu vườn mê cung. Chúng ta có thể phân biệt được những biến thể sau đây.
Biến thể 7b.I: Triết học-thần bí
Quá
trình giá trị quy định giá cả diễn ra sau lưng chúng ta. Đó là một phần của
công việc bên trong của hệ thống tư bản, chúng rất bí ẩn, chỉ có thể hiểu được
bằng cách trích dẫn Tư Bản sáu lần trước bữa sáng và tham gia vào nhóm của tôi.
Không có vấn đề chuyển hóa như đã nói và không có vấn đề gì khi các con số
không ăn khớp với nhau, nhưng anh sẽ không hiểu bởi vì anh là một tên tư sản
theo chủ nghĩa xét lại.
Biến thể 7b.II: Biện chứng giả mạo
Sự
quy định giá cả diễn ra như các học giả phái Sraffa đã mô tả và sự quy định giá
trị diễn ra như Marx đã mô tả. Điều này chỉ có thể hiểu được bằng cách trích dẫn
Tư Bản mười hai lần trước bữa sáng và tham gia vào nhóm nghiên cứu của tôi.
Đúng là các con số không ăn khớp, nhưng đó là bởi vì tư bản đã chứa đựng mâu
thuẫn, anh phải học cách sống chung với nó. Anh không thể hiểu được điều đó bởi
vì anh chưa đọc Hegel.
Biến thể 7b.III: Duy vật giả mạo
Như
Marx đã giải thích, các lực lượng sản xuất quyết định mọi thứ.19 Điều
này được Plekhanov giải thích là cơ sở của chủ nghĩa duy vật lịch sử. Những gì
Marx nói về thời gian lao động quy định giá trị có nghĩa là giá trị do công nghệ
quy định20 như anh sẽ thấy nếu anh đọc Sraffa và mua tạp chí của
tôi. Các con số ăn khớp với nhau. 21 Anh không hiểu điều này bởi vì
anh không phải là công nhân.22
Điều
đáng khen ngợi của tất cả các vị trí này là khi đối mặt với sự phức tạp của định
lượng thì họ bảo vệ định đề khoa học về thời gian lao động là đại lượng của giá
trị. Nhưng cũng giống như những người hậu Ricardo, họ đã rút lui vào việc cắt
nhỏ logic như là công cụng để tránh mối quan hệ về mặt lượng giữa giá cả và giá trị.
1.15 Chủ nghĩa Marx, tiền và chứng mất trí của kinh tế học hiện đại
Tiền
giống như con ma của Banquo quay trở lại ám ảnh những kẻ tội lỗi trong công việc
bình thường của họ. Chủ nghĩa Keynes, biến thể thực hành đầu tiên của kinh tế
học tân cổ điển, nỗ lực hồi sinh Vua Tiền đã chết thành Hoàng Tử Ưa Thích Thanh
Khoản. Kinh tế học tân cổ điển chuyển hóa nó thành sự xuyên tạc về hai trật tự
tiền tệ tách biệt, giả định sự tách biệt của thị trường hàng hóa và thị trường
tiền tệ. Tổ Hợp Tân Cổ Điển dựa trên ý tưởng về một thị trường “thực” cho hàng
hóa và một thị trường “danh nghĩa” cho tiền. Phía sau điều này là một sự chuyển
hướng hệ thống để cách ly tiền khỏi thế giới thực. Các đại diện tìm kiếm cân bằng
trong một thị trường lý tưởng, không chịu ảnh hưởng của tiền tệ - thị trường
hàng hóa – và tiền tham gia với vai trò là yếu tố bên ngoài, một căn bệnh cần
được chăm sóc bằng sự can thiệp của chính quyền. Sự phân tách là bảo thủ và thần
bí. Như những người hậu Keynes khẳng định một cách chính xác, không ai đàm phán
về lương “thực tế”. Công việc của kinh tế chính trị là tích hợp tiền vào mọi cấp
độ của hoạt động kinh tế, vì lý do đơn giản rằng tiền là sự hòa giải của mọi
quan hệ xã hội thực tế trong nền kinh tế thị trường.
Đây
là đóng góp đặc biệt của chủ nghĩa Marx. Sự “vô nghĩa” của giá trị là một thể
hiện lý tưởng của việc coi tiền là thừa. Trong bất cứ hệ thống nào mà tiền đóng
một vai trò thực tế đối lập với vai trò tưởng tượng, câu hỏi được đặt ra là “tiền
mua gì”? câu trả lời duy nhất là “giá trị”, có nghĩa là giá cả được tạo thành từ
thứ gì đó khác. Mọi hệ thống kinh tế đều phải đưa ra câu trả lời này, ngay cả
khi nó không tôn trọng lý thuyết giá trị lao động. Điều đầu tiên mà một sinh
viên đại học học được trong mọi cuộc đọ sức thực hành với thống kê kinh tế là
điều khiển các chỉ số giá cả để đo lường “thực tế” nhằm so sánh với giá cả “danh
nghĩa”. Định lý căn bản nhất về tiền tệ - Học thuyết Số Lượng Tiền Tệ - tham
gia vào một biến số P, “mức độ giá chung”. Nhưng để có một mức độ giá cả, có
nghĩa là giá cả là số nhân của một cái gì đó khác, người ta phải có một khái niệm
về cái được nhân lên đó. “Cái gì đó khác” chính là giá trị, bất kể là có bao
nhiêu chuyên luận lý thuyết chống lại giá trị. Trong chủ nghĩa Marx kiểu Walras, giá trị là bóng ma của tiền.
Do
đó, bước chưa hoàn thành của kinh tế học phi Walras là sự phơi bày mang tính hệ
thống của quy luật chi phối sự vận động của giá trị “thực” đã nêu phía trên; khởi
đầu như Marx đã làm từ một định nghĩa hiển nhiên đúng về giá trị được rút ra từ
quan hệ trao đổi cá nhân, để rút ra khuôn khổ phân tích trong đó không chỉ quá
trình tổng quát của sản xuất, lưu thông và tích lũy có thể thể hiện dưới khái
niệm giá trị, mà trong đó không áp đặt
các tiên đề liên quan đến cung cầu hay sự vận động của giá cả.
Điều
này dẫn tôi đến một kết luận, nhưng cũng là một điểm thực tiễn của nghiên cứu
này: sự phát triển thực sự của kinh tế học có thể đi theo hướng nào? Có hai bước
quan trọng. Bước thứ nhất là tích hợp và phát triển một cách đúng đắn khái niệm
về tiền. Tôi sẽ chắc chắn không phải là người đầu tiên thử làm điều này; mặc dù
vậy, quan điểm riêng của tôi được phát triển trong chương cuối của cuốn sách
này là tiền chỉ có thể được tích hợp một
cách đúng đắn trong một khuôn khổ có tính kế tiếp nhau. Mọi giả định “đơn
giản hóa” – trên thực tế là phủ nhận – mà kinh tế học kiểu Walras đã cấy ghép
vào thân Marxist phải để mặc cho chúng tàn lụi theo cách chúng đã lựa chọn.
Kinh tế học phải được đặt trong thời gian thực và thế giới thực. Giả định về tỷ
suất lợi nhuận và tỷ suất giá trị thặng dư đồng nhất, sản xuất không cần máy
móc, tư bản không cần có tiền và sự quy định không cần thời gian: tất cả chúng là
hành lý mang lậu của vị khách không mời từ một nơi phi tự nhiên. Họ không thuộc
về khoa học chính trị, đã đến lúc đóng gói hành lý và ra đi.
Chú
thích:
1 Ví
dụ xem vấn đề chuyển đổi của Wolff, Robert và Callari 1984a, Carchedi 1984,
Roberts 1987, Kliman và McGlone 1988, Freeman 1991, Ramos 1991, Ramos và
Rodriguez 1993, Giussani 1991 và về khuynh hướng tỷ suất lợi nhuận suy giảm của
Kliman 1988, Freeman 1993b.
2 Tổng
giá trị do toàn bộ công nhân trong xã hội thêm vào được đo bằng số giờ lao động;
giá trị được công nhân thêm vào trong một quá trình lao động cụ thể cũng được
đo lường bằng thời gian lao động của họ, nhưng có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn thời
gian này (có nghĩa là một phần lớn hơn hoặc nhỏ hơn của tổng thời gian lao động)
nếu công nhân có lành nghề nhiều hoặc ít hơn, hay làm việc với cường độ cao hơn
hoặc thấp hơn, so với mức độ trung bình.
3 Chủ
đề này được trình bày kỹ hơn trong chương cuối của cuốn sách này.
4 Điều
này có hệ quả khác mà Marx đã đề cập, nhưng chúng ta không thể làm rõ ở đây mà
chỉ có thể thừa nhận là một phần của sự tích lũy. Giả định là thông qua sự sáng
tạo, nhà tư bản có thể tái khởi động sản xuất với cùng quy mô nhưng chi phí thấp
hơn: Ví dụ với chi phí £50 cho nguyên liệu. Tư bản lưu thông (doanh thu của sản
phẩm C’) là £300, chỉ cần £100 để tái sản xuất trên cùng quy mô. Thêm vào đó là
giá trị thặng dư S=£100, do vậy £100 dư ra để mở rộng sản xuất. Do vậy, sự thay
đổi trong năng suất lao động ảnh hưởng trực tiếp đến sự tích lũy cũng như gián
tiếp thông qua tỷ suất giá trị thặng dư. Xem Marx (1994:219).
5 Điều
này được thể hiện rất tao nhã trong chương sách thảo luận về định lý N. Okishio
của Kliman, định lý này khẳng định rằng tỷ suất lợi nhuận phải tăng liên tục do
nhà tư bản cá biệt luôn đầu tư vào công nghệ tiết kiệm chi phí. Lợi nhuận chỉ
có thể giảm do sự tăng lên của lương.
6
Trong cuốn Các Học Thuyết Về Giá trị Thặng
Dư, Marx sử dụng khái niệm “giá thành” thay cho “giá cả sản xuất”.
7 Mặc dù một số tác giả đã trình bày một cách độc
lập và dẫn chiếu đoạn này nhưng theo hiểu biết của tôi thì lần đầu tiên nó thu
hút được sự chú ý của công chúng là nhờ Wolff, Roberts và Callari (1984a).
8 Ghi
nhận một lần nữa rằng sự trao đổi ở điểm giá cả khác với giá trị trong Quyển I,
khi Marx bị cáo buộc là không thừa nhận sự chuyển đổi của giá trị vào giá cả.
Cũng cần phải ghi nhận rằng tiền là đo lường của giá trị và cuối cùng, tỷ lệ
trao đổi không liên quan gì đến sản xuất mà là hiện tượng trao đổi thuần túy.
9
Bortkiewicz (1952:23-24), tôi biết ơn sự chỉ dẫn của Michele Naples về đoạn
này.
10 Chỉ
có kinh tế học tân cổ điển thuyết phục thành công về tính ưu việt của nó để chống
lại những quy luật thông thường về thời gian.
11 “Giá
cả, trên hết là giá trị của hàng hóa được phân biệt với giá trị sử dụng (đây
cũng chính là trường hợp với giá cả thị trường, được phân biệt với giá trị
không chỉ về mặt chất mà cả mặt lượng, dựa trên đại lượng giá trị)” (Marx
1981:476); “Giá cả, theo khái niệm chung của nó, chỉ đơn giản là giá trị dưới
dạng tiền” (Marx 1981:295).
12
Marx nhận ra điều này rất sớm: “Không phải là việc bán một sản phẩm cụ thể ở mức
giá thành tạo thành “quan hệ tỷ lệ” của cung đối với cầu, hay tỷ lệ của sản phẩm
so với toàn bộ sản xuất; những sự biến động
của cung và cầu cho nhà sản xuất thấy số lượng hàng hóa cụ thể mà anh ta phải
sản xuất để nhận được trong trao đổi ít nhất là giá thành. Khi những sự biến động
này liên tục diễn ra thì có một sự vận động liên tục của việc rút vốn và đầu tư
vào những nhánh khác nhau của ngành … Nếu ông M. Proudhon thừa nhận rằng giá trị
của sản phẩm được thời gian lao động quy định thì ông ấy phải thừa nhận luôn rằng
chỉ riêng sự vận động thất thường đã khiến lao động trở thành thước đo của giá
trị. Không có “quan hệ tỷ lệ” nào được hình thành sẵn mà chỉ có sự vận động
liên tục” (Marx 1976:56). Engels đã viết trong phần lời dẫn của cùng tác phẩm rằng
“sự dao động liên tục của giá cả hàng hóa so với giá trị là điều kiện cần thiết
mà chỉ theo và thông qua đó giá trị hàng hóa có thể tồn tại”. Điều tương tự áp
dụng mutatis mutandis với giá cả sản
xuất. Marx và Engels, những người bị coi là không hiểu được vai trò của cung và
cầu, thừa nhận rằng cung và cầu chỉ có thể hoạt động như là sức mạnh trong thế
giới hiện thực thông qua những dao động
của giá cả thị trường và giá cả sản xuất. Kinh tế học tân cổ điển và chủ nghĩa
Marx kiểu Walras đòi hỏi rằng những sự
dao động này phải bị loại bỏ trước khi giá cả có thể tồn tại.
13 “Ainsi,
le moment est venu de fermer, pour ainsi dire, le cercle de la production
en introdusiant la condition, conforme à
la réalité, que les produits s’eschangent contre les même quantités de service
qui entrent dans leur confection” (Walras 1984:585).
14 Mặc
dù cả Walras và Sraffa đã cho thấy rất rõ rằng giá cả và các điều kiện về lượng
(giá cả đầu vào bằng với giá cả đầu ra, nhu cầu đầu vào bằng với cung đầu ra)
là có thể thay thế cho nhau và đồng thời giả định lẫn nhau, quan hệ logic cần
thiết này được che đậy bằng một số trình bày sau này. Công thức đầu vào – đầu
ra của Leontieff (1953, xem Pasinetti 1977 và Cameron 1952) bị đóng khung trong
khái niệm tỷ lệ của đầu vào hơn là đại lượng. Những hệ thống bất đẳng thức tuyến
tính bắt đầu với von Neumann (1973) và được Morishima (1974) phát triển giả định
rằng sự quy định giá cả và số lượng là độc lập nhau. Ảo tưởng bị sụp đổ ngay
khi người ta hỏi điều gì xảy ra với sản phẩm thừa khi mà cung không ăn khớp với
cầu. Fajoun (1984) lập luận rằng hệ thống giá cả và số lượng bị phân tách bằng
mẹo kỹ thuật, coi mọi sản phẩm thừa là phế
thải có giá bằng 0. Đây là sự vi phạm giả định về giá cả do hàng hóa giờ
đây có hai giá, “giá bình thường” và “giá
phế thải”. Người ta chỉ cần hỏi điều gì diễn ra khi con người thực sự được quyền
mua mọi sản phẩm thừa chẳng vì lý do gì cả để thấy rằng đây là một cấu trúc
nhân tạo.
15 “Khái
niệm (thực tế là của James Mill), được Ricardo thừa hưởng từ Say tẻ nhạt (cũng như người
mà chúng ta có thể nhắc đến khi chúng ta thảo luận về cá nhân khốn khổ), về sản
xuất thừa không diễn ra hay ít nhất là thị trường thường không bị dư thừa nói
chung, là dựa trên định đề sản phẩm được
trao đổi với sản phẩm, hay như Mill
đã trình bày, dựa trên “cân bằng siêu hình giữa người bán và người mua”, điều
này dẫn đến kết luận là cầu chỉ do sản xuất quy định, hoặc cầu và cung là đồng
nhất” (Marx 1969b:493).
16 “Tiền
không chỉ là “trung gian để thực hiện trao đổi” mà đồng thời là trung gian để
phân chia việc trao đổi sản phẩm với sản phẩm thành hai hành vi, độc lập với
nhau, tách biệt nhau về thời gian và không gian. Mặc dù vậy, với Ricardo khái
niệm sai lầm về tiền phát sinh dựa trên sự thật là ông ấy chỉ tập trung vào sự quy định về lượng của giá trị trao đổi,
cụ thể là sự bằng nhau về số lượng thời gian lao động xác định, mặt khác bỏ qua
đặc điểm định tính, tức là lao động
cá biệt phải thể hiện bản thân như là lao động trừu tượng, xã hội nói chung thông qua sự chuyển nhượng của nó”
(Marx 1969b:504).
17
Dành cho các độc giả chưa được giáo dục mầm non ở Anh quốc:
Mary có một con cừu nhỏ / Với bộ lông trắng như tuyết
Mary đi bất cứ đâu / Cừu cũng đi theo đó
Một ngày cừu theo Mary đến trường / Chuyện ấy là sai luật
Tất cả trẻ em đều cười và giỡn / Khi thấy cừu ở trường học
18 “Một
khi mọi sự vật có thể bị chiếm đoạt (có nghĩa là tất cả những sự vật khan hiếm
và không gì khác) đã bị chiếm đoạt, chúng đứng trong một quan hệ cụ thể với
nhau, một quan hệ bắt nguồn tự sự thật là mỗi thứ khan hiếm, bên cạnh tính hữu
dụng đặc biệt của chính, đòi hỏi một tính chất đặc biệt, cụ thể là có thể trao
đổi với bất cứ sự vật khan hiếm nào khác và theo một tỷ lệ quy định” (Walras
1984:67) “Trong vai trò giá trị, hàng hóa là đại lượng xã hội, có nghĩa là một thứ gì đó hoàn toàn khác với “những tính chất”
như là “sự vật”. Trong vai trò giá trị, chúng tạo thành quan hệ duy nhất của những
con người trong hoạt động sản xuất. Giá trị thực sự “bao hàm sự trao đổi”,
nhưng trao đổi là trao đổi sự vật giữa những con người, trao đổi không có cách
nào tác động đến sự vật như vậy” (Marx 1972:129).
19
Trong phân tích cuối
20
Trong phân tích cuối
21 Trong
phân tích cuối
22 Trong
phân tích cuối
Ở một góc độ phương châm hành động nào đó chủ nghĩa Mác vẫn có những giá trị không thể thay đổi. Dù là lý thuyết gì vẫn cần công nhận những mặt ưu của lý thuyết mác
ReplyDeleteBài này đọc hơi khó khăn :D phải chăng nhờ Walras mà chuyện toán học hóa kinh tế học trở nên phổ biến, tới nỗi nhà toán học lý thuyết cũng có thể dè bỉu nhà kinh tế?
ReplyDeleteBài báo này rất quan trọng với cánh Marxist phương Tây, chấm dứt gần một thế kỷ chìm đắm trong chủ nghĩa siêu hình. Walras không phải là người sử dụng nhiều toán học trong kinh tế, vấn đề nằm ở chỗ phương pháp siêu hình (được thể hiện bằng cân bằng tổng quát) đã đưa kinh tế học theo con đường lệ thuộc vào toán học.
DeleteBan đầu mình đọc bài này cũng không hiểu gì mấy, phải xem lại toàn bộ lịch sử tư tưởng kinh tế phương Tây hiện đại thì mới nắm được vấn đề.
à, vậy thì em thấy khó đọc cũng phải. Nhân thể cho em hỏi là anh tra lại lịch sử tư tưởng kinh tế trong cuốn nào ạ? Có phải hai cuốn của Hunt & Lautzenheiser và Rehmann không ạ?
DeleteCuốn của Hunt mình dùng để xem lại lịch sử tư tưởng kinh tế, còn cuốn của Rehmann thì phải là về kinh tế, mà là về hệ tư tưởng, tức là triết học.
DeleteBài viết này nghe chừng quá khó hiểu! Đọc xong vẫn chưa nắm được ý tác giả là gì. Mà mình cũng không đồng ý với trường phái TSS cho lắm, nếu theo như những gì đọc trên Wikipedia. Mình thấy quan điểm của blog này về Transformation Problem có vẻ đúng hơn: https://critiqueofcrisistheory.wordpress.com/responses-to-readers-austrian-economics-versus-marxism/value-theory-the-transformation-problem-and-crisis-theory/
ReplyDeleteNghiên cứu kinh tế chính trị học cẩn trọng thì không nên dựa vào wiki, phái này là TSSI chứ không phải là TSS. Nó ra đời sau và ban đầu có mối liên hệ nhất định với phái NI của Anwar Shaikh là người mà tác giả cái blog trên dựa vào. Trong cuốn sách có chương mà tôi dịch cũng có một chương của Anwar Shaikh giới thiệu về NI.
DeleteĐể hiểu về bài này thì phải nắm được rõ sự tiến triển của chủ đề, có thể tham khảo cuốn Reclaiming Marx's Capital của Andrew Kliman.
Thanks vì đã giới thiệu cuốn sách. Mình cũng biết wiki lởm và chống Marx là chủ yếu nhưng cũng có thể tham khảo sơ qua được.
DeleteThực ra tác giả blog kia cũng không giải thích một cách đầy đủ vấn đề chuyển hóa, nhưng mình thấy đọc vẫn dễ hiểu hơn bài của Alan Freeman, chắc là do ngôn ngữ đơn giản hơn. Tuy nhiên, quan điểm của blog đó về khủng hoảng kinh tế có vẻ quá thiên về vai trò của tiền tệ.
Mà thực sự mình cũng không hiểu nổi cái Transformation Problem có gì cần phải bàn cãi, dù cho đọc đi đọc lại cái Wikipedia.
DeleteNếu đúng như theo Wikipedia viết như sau:
"Later scholars argued that Marx's formulas for competitive prices were mistaken.
First, competitive equilibrium requires a uniform rate of return over constant capital valued at its price, not its Marxian value, contrary to what is done in table 2 above. Second, competitive prices result from the sum of costs valued at the prices of things, not as amounts of embodied labour. Thus, both Marx's calculation of r and the sums of his price formulas do not add up in all the normal cases, where, as in the above example, relative competitive prices differ from relative Marxian values. Marx noted this but thought that it was not significant, stating in chapter 9 of volume 3 of Capital that "Our present analysis does not necessitate a closer examination of this point."
The simultaneous linear equations method of computing competitive (relative) prices in an equilibrium economy is today very well known. In the greatly simplified model of tables 1 and 2, where the wage rate is assumed as given and equal to the price of beavers, the most convenient way is to express such prices is in units of beavers, which means normalising w = P_B = 1"
Nếu đúng là như vậy thì bọn kinh tế học tư sản hiện đại quả thật quá bullshit. Đúng là "Second, competitive prices result from the sum of costs valued at the prices of things"; nhưng nếu nói thêm "not as amounts of embodied labour." thì thật là ngu xuẩn hết chỗ nói. Vậy thì cái "prices of things" của các quý ngài nó chui ra từ đâu?
Hơn nữa, ngay ở các đoạn ở trên đoạn mình trích cũng không chỉ ra được sai lầm nghiêm trọng của mô hình Adam Smith, đó là cho v = input labor thì lấy đâu ra lợi nhuận cho chủ nhân của c? Do đó hiển nhiên là r = 0!
Tóm lại là chả thấy Marx sai ở đâu cả. Mong Hiệp sĩ cưỡi lừa có thể chỉ giáo.
Regards.
Tất nhiên blog là viết tương đối đại chúng nên có thể viết dẽ hiểu hơn. Bài của Alan Freeman lại khác, nó nằm trong cuốn sách đánh dấu sự ra đời của TSSI, lại chủ yếu là để cho giới chuyên môn đọc. Nếu muốn bạn có thể đọc thêm sự phê phán các lý thuyết khủng hoảng trong cuốn Behind the Crisis của G. Carchedi, tôi cho rằng đó là một bước tiến xa hơn so với Alan Freeman.
DeleteBạn đọc sách của Kliman đi, mọi thứ có lẽ sẽ rõ hơn. Sau đó cần gì tôi sẽ giải thích thêm.
Delete