Trong nhiều cuộc thảo luận về kinh tế chính trị, tôi để ý thấy rằng phần lớn những người tham gia đều cho rằng chủ nghĩa tư bản đối lập với sản xuất nhỏ. Điều này diễn ra ở hai khía cạnh. Thứ nhất, chủ nghĩa tư bản làm phá sản nền sản xuất nhỏ để tạo ra một đội quân làm thuê đồng thời tiêu thụ hàng hóa do nhà tư bản sản xuất ra. Thứ hai, chủ nghĩa tư bản thống trị dựa vào bóc lột giá trị thặng dư từ lao động làm thuê, do vậy nó độc lập với nền sản xuất hàng hóa nhỏ và không có lợi ích gì từ nền sản xuất nhỏ. Tóm lại, chủ nghĩa tư bản xung đột với nền sản xuất nhỏ và cần phải phá hủy nền sản xuất nhỏ.
Điều đó có đúng không? Nếu người ta chỉ đọc quyển 1 của bộ Tư Bản thì điều đó rất đúng. Sở dĩ như vậy là bởi vì toàn bộ phần đầu Marx trình bày quan hệ sản xuất tư bản dưới dạng bản chất nhất của nó, tạm gác lại mối quan hệ của nó với toàn bộ nền sản xuất, trong đó có bộ phận sản xuất hàng hóa nhỏ và tự cấp tự túc.
Vấn đề ở đây là gì? Hãy nhìn vào lịch sử, nếu theo lập luận đã nêu trên thì sau hơn hai trăm năm phát triển, chủ nghĩa tư bản phải phá hủy hoàn toàn nền sản xuất hàng hóa nhỏ và biến tất cả thành lao động làm thuê. Nhưng điều đó không xảy ra, ngược lại, lịch sử cho thấy chủ nghĩa tư bản tạo dựng được sản xuất hàng hóa lớn ở chỗ này thì lại duy trì sản xuất hàng hóa nhỏ, thậm chí là cả phương thức sản xuất lạc hậu hơn ở chỗ khác. Chúng ta có thể giải thích thế nào về chế độ thực dân kiểu cũ và kiểu mới kéo dài cho đến tận nay ở nhiều nước trong khi chủ nghĩa tư bản vẫn phát triển ở một số nước. Chúng ta giải thích ra sao về hàng sa số các hộ sản xuất hàng hóa nhỏ, nông dân tự cấp tự túc vẫn tồn tại bên cạnh các tập đoàn đa quốc gia.
Hơn nữa, lịch sử cũng đặt ra câu hỏi khác, nếu nền sản xuất hàng hóa nhỏ và chủ nghĩa tư bản độc lập nhau, không có mối liên hệ kinh tế nào ngoài mâu thuẫn sống còn vậy thì sự tồn tại của nền sản xuất hàng hóa nhỏ có phải là sự suy thoái của chủ nghĩa tư bản không. Điều này sẽ dẫn đến con đường kỳ quặc mà giai cấp tiểu tư sản vẫn tán dương, đó là chỉ cần tước đoạt sản xuất lớn, chia đều cho người lao động, biến mỗi người lao động thành một tiểu chủ, thế là có chủ nghĩa xã hội.
May mắn thay, Marx cũng đã đưa ra câu trả lời cho vấn đề này ở quyển thứ 3 của bộ Tư Bản, phần đó nằm trong sự phân tích quá trình chuyển hóa giá trị thành giá cả, tức là phân tích toàn bộ nền sản xuất tư bản. Khi xem xét quá trình chuyển hóa giá trị thành giá cả, Marx đã chỉ ra rằng ngay khi hình thành giá cả sản xuất thì một phần giá trị thặng dư do công nhân tạo ra đã chuyển từ bộ phận có cấu tạo hữu cơ thấp sang bộ phận có cấu tạo hữu cơ cao. Điều này có nghĩa là bên cạnh những bộ phận sản xuất lớn, có cấu tạo hữu cơ cao thì chủ nghĩa tư bản không thể tách rời bộ phận sản xuất nhỏ có cấu tạo hữu cơ thấp. Chủ nghĩa tư bản càng phát triển thì nó lại càng cần một nền tảng lớn những đơn vị sản xuất có cấu tạo hữu cơ thấp để cung cấp giá trị thặng dư cho phần có cấu tạo hữu cơ cao.
Điều này sẽ góp phần làm sáng tỏ sự tồn tại của nền sản xuất hàng hóa nhỏ trong lịch sử của chủ nghĩa tư bản. Thứ nhất, chủ nghĩa tư bản phá hủy nền sản xuất nhỏ để tạo ra đội quân làm thuê và tiêu thụ hàng hóa, nhưng mặt khác lại không ngừng tái tạo lại nền sản xuất hàng hóa nhỏ dưới khuôn khổ của chủ nghĩa tư bản, tức là sản xuất hàng hóa và chịu sự chi phối của quy luật giá trị. Thông qua quy luật giá trị, chủ nghĩa tư bản với lợi thế của khoa học và công nghệ sẽ tước đoạt một phần giá trị thặng dư của nền sản xuất nhỏ.
Điều này giải thích được sự tồn tại của chủ nghĩa thực dân và cách thức chủ nghĩa tư bản thống trị toàn cầu dựa vào một số nước phát triển và duy trì sự kém phát triển ở các nước khác. Khi mà các nước tư bản phát triển ngày càng phụ thuộc vào việc tước đoạt nền sản xuất nhỏ để duy trì sự phồn thịnh của họ đồng thời nuôi dưỡng một đạo quân thất nghiệp khổng lồ thì cũng có nghĩa là chủ nghĩa tư bản đã qua thời thanh xuân và trở thành một thứ ăn bám đúng nghĩa. Song điều đó không có nghĩa là nền sản xuất hàng hóa nhỏ là cứu cánh cho loài người, ngược lại nền sản xuất nhỏ đã trở thành nô lệ của chủ nghĩa tư bản, nó vĩnh viễn không thể phát triển độc lập, nếu được tự do thì sự tích lũy trong lòng nó sẽ lại sinh ra chủ nghĩa tư bản vì nó hoạt động theo quy luật giá trị, là quy luật của chủ nghĩa tư bản.
Tóm lại, nền sản xuất hàng hóa nhỏ dưới sự thống trị của chủ nghĩa tư bản đã trở thành một bộ phận của chủ nghĩa tư bản, nó không thể tồn tại độc lập với chủ nghĩa tư bản. Nền sản xuất hàng hóa nhỏ là cần thiết với chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn độc quyền và đế quốc, chính vì vậy nó sinh ra mâu thuân giữa các nước tư bản trên quy mô quốc tế. Giai cấp tư sản ở quốc gia phát triển luôn muốn duy trì sản xuất hàng hóa nhỏ ở các nước chậm đang triển, ngược lại giai cấp tư sản ở các nước đang phát triển lại muốn phá vỡ nền sản xuất hàng hóa nhỏ để mở rộng nền sản xuất tư bản của họ. Chiến tranh thế giới là kết quả tất yếu của mâu thuẫn đó. Song chủ nghĩa tư bản vốn thống trị chủ yếu nhờ vào quy luật giá trị nên chiến tranh phải nhường chỗ cho các hiệp định thương mại tự do, một thứ hợp đồng nô lệ hiện đại.
Từ vi mô đến vĩ mô, sự phát triển của giai cấp tư sản cũng đồng nghĩa với nền sản xuất hàng hóa, sự phát triển mà con người muốn theo đuổi từ nhỏ đến lớn. Sản xuất hàng hóa nhỏ phát triển thành bền sản xuất hàng hóa lớn. Bản thân nó không hẳn như vài viết của bác hiệp sĩ cưỡi lừa, sự vận động xã hội xuất phát từ loài người, gốc dễ để cntb có được như ngày nay là nó cugx liên tục phát triển, hoàn thiện nó hơn, tiến lên cnxh nói mộ câu châm biếm, không biết đến khi nào xh loài người nới lên đến đỉnh cao của nó, kẻ ngu dốt không thể so sánh với người thông minh, chính những người khôn ngoan hơn họ tự xây dựng cho mình một loạt các tư liệu sản xuất. Bóc lột về vật chất là cái mac nói đến, vậy nếu mọi người được hưởng như nhau theo nhu cầu thì chuyện gì sẽ xảy ra? Thực tiễn ở câc nước xhcn và việt nam chúng ta, chính cái quan hệ sản xuất xhcn đã tự nảy sinh trong lòng nó quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. Mầm mống đó tạo nên nền sản xuất hàng hóa hỏ và lại phát triển lên thánh tư sản, đại tư sản...
ReplyDeleteỞ VN công nhận vui, vì có nhiều người bàn về Marx, nhưng bàn cho vui cửa vui nhà :v
DeleteTác giả giải thích hết trong bài rồi còn gì, chú này đọc bài viết của người khác cứ như là đang đọc truyện cổ tích của bọn con nít vậy :v.
DeleteNhân tiện bài này, em có thắc mắc là các loại kinh tế học xuất phát từ "Marginal Revolution" có phải là quan điểm của giai cấp tiểu tư sản ? Vì nó chỉ dựa trên các quan hệ giữa cá nhân và hàng hóa, nhưng không thể hiện được quan hệ giữa người với người trên tổng thể xã hội. Với cả cũng có học giả từng nói là lý thuyết cận biên thường xuyên bị nhập nhằng với lý thuyết giá trị lao động khi xét tới lợi nhuận của nhà tư bản, cụ thể là hoạt động của nhà tư bản dưới con mắt của lý thuyết cận biên cũng giống y hệt như công nhân, cái này lại càng làm em cho rằng "Marginal Revolution" thực chất chỉ phản ánh quan điểm của những người tiểu tư sản :D.
ReplyDeleteKhông phải vậy, kinh tế chính trị học cổ điển ra đời để giúp tư bản chống lại chế độ phong kiến, nó tuyên bố giá trị là do lao động tạo ra để chống lại giới quý tộc không lao động. Khi chủ nghĩa tư bản phát triển, các nhà tư bản bắt đầu nhường chỗ cho các quản lý làm thuê còn họ trở thành nhà đầu tư, sống nhờ lợi tức giống như chủ ngân hàng và địa chủ thì kinh tế chính trị cổ điển phải chết để nhường chỗ cho khoa kinh tế học tầm thường, chính là cái hệ thống mà Jevon, K. Menge và Walras phát triển lên từ Bastiat, Bentham. Toàn bộ cái marginal revolution phản ánh tâm lý của nhà đầu tư tài chính, chuyên mua đi bán lại các gói tài sản để kiếm lợi. Quan điểm marginal utility của nhà tư bản tài chính hoàn toàn xa lạ đối với công nhân. Marginal revolution không phải là quan điểm tiểu tư sản. Song như Alan Freeman đã nói, mặc dù kinh tế học hiện đại chối bỏ giá trị và chỉ nghiên cứu giá cả, song giá trị là bóng ma của giá cả, nó luôn ám ảnh giá cả mọi lúc mọi nơi. Mặc dù các nhà kinh tế học của chúng ta cứ khăng khăng chỉ nghiên cứu giá cả nhưng để làm được điều đó thì họ không ngừng phải lén lút đưa các giả định về giá trị vào. Ví dụ, Walras trình bày cân bằng cân bằng tổng quát từ xuất phát điểm là giả định một sự cân bằng tổng quát ban đầu. Đây là điều khiến nhiều nhầm lẫn. Quan điểm kinh tế chính trị học tiểu tư sản thường gắn với Prouhdon và chủ nghĩa không tưởng hơn.
DeleteEm cảm ơn anh ạ. Nhân tiện, em xin hỏi luôn một đoạn mà em thắc mắc trong quyển "Anti Samuelson 2", trang 183:
Delete" Let us look at the brilliant solution proffered by Carl Menger, the founder of the Austrian school. He maintains that the value of the means of production is equal to the prospective value of the final products plus a "margin for the value of the capital use and the entrepreneurial activity". "
Tức là ở đây: Giá trị tư liệu sản xuất = Giá trị của sản phẩm cuối cùng + giá trị biên của tư bản đã dùng và hoạt động của doanh nghiệp. Nhưng phía dưới thì lại giải thích rằng lập luận trên tương tự như : Giá trị của sản phẩm = giá trị thực + phần tư bản được đẻ ra sau lưu thông. Em hơi mơ hồ, không rõ tại sao tác giả có thể đưa ra lập luận đấy. Em nhớ trong quyển của M.K.Hunt có đề cập là Menger chuyển hóa lợi ích cận biên của tư liệu sản xuất (sản phẩm bậc thấp) vào giá trị của sản phẩm cuối cùng. Linder phê phán lập luận của Menger rằng: "In general, then, we can say that marginal utility as applied to the means of production becomes selfcontradictory. The "utility" of a production factor lies solely in its contribution to surplus value; marginal utility theory derives this utility "at the margin" of the finished commodities, although these can be of no utility to the capitalist producing them. At best one can say that if the marginal utility of the finished product is a price that includes costs, interest, and profit, then the utility imputation implies that the productive marginal utility depends on the contribution to the realizable value inclusive of surplus value."
Hiểu đơn giản là giá trị (dựa trên lợi ích) của tư liệu sản xuất chuyển hóa thành một phần nằm trong giá trị của hàng hóa cuối cùng, trong khi hàng hóa cuối cùng lại chẳng có lợi ích gì cho người sản xuất => mâu thuẫn . Em thì lại có ý khác tác giả một chút, đó là ở đây giá cả của tlsx theo C.Menger lại được định nghĩa theo 2 kiểu khác nhau cho cùng một lúc: giá cả tlsx dựa trên "lợi ích" mà tlsx mang lại (như mọi loại hàng hóa), nhưng rồi sau đó Menger lại lập luận giá cả của tlsx dựa trên giá cả (theo lợi ích nó mang lại cho người mua) của hàng hóa cuối cùng (trong khi phải ngược lại, giá cả của hàng hóa cuối cùng phải dựa trên giá của tlsx), một vấn đề có hai cách giải thích. Cơ mà em vẫn chưa tìm ra được mối liên hệ giữa lập luận của tác giả với lập luận của em, mặc dù thấy hơi mờ mờ gì đấy ... Mong anh giúp đỡ ạ.
Cơ mà đọc của Linder em thấy nhiều phê phán cực kì chính xác, nhưng đám học giả kinh tế từ lâu cứ bô bô rằng những người Marxist không dám phê phán lý thuyết liên quan tới "Marginal Revolution", trong chính họ lại lờ đi những cuốn sách của những người như Linder, giống như "mị dân" vậy. Đôi lúc trên trường lớp, trên mạng vẫn thấy các học giả vỗ ngực tự hào, nhưng em lại thấy mấy cái lý thuyết này từ trăm năm qua vẫn chả cải tiến, thậm chí còn đi lùi, rơi vào khủng hoảng ... Chả hiểu nổi ...
Đoạn trích thứ nhất.
DeleteĐây là đoạn Marc Linder đang bàn luận về học thuyết marginal utility mà Paul Samuelson đã trình bày. Kinh tế học cố gắng chứng minh rằng độ thỏa dụng biên của hàng hóa quyết định giá cả của nó. Nhưng khi đó nó vấp phải vấn đề là nhà tư bản mua tư liệu sản xuất để sản xuất chứ không phải để tiêu dùng, đối với anh ta tư liệu sản xuất không có giá trị sử dụng nào hết, do vậy không thể dùng độ thỏa dụng biên để xác định giá cả của tư liệu sản xuất. Carl Menger tìm cách thoát khỏi vấn đề này bằng cách giải thích rằng giá cả của tư liệu sản xuất bằng chi phí sản xuất ra nó cộng với một phần trả cho tư bản ứng trước và lao động kinh doanh của nhà tư bản. Chữ "margin" ở đây có nghĩa là phần thêm vào chứ không phải là "biên" như bạn vẫn hiểu trong marginal utility. Do vậy, bạn đã hiểu nhầm ý của Marc Linder, đến đến sự mơ hồ ở phần dưới. Đoạn tiếp theo Marc Linder có nói rõ hơn rằng Carl Menger thực ra chỉ lặp lại cái sai lầm của học thuyết "profit upon alienation", lợi nhuận là phần thêm vào của giá thành sản phẩm. Cả cái phần a "margin for the value of the capital use and the entrepreneurial activity", là sinh ra trong lưu thông, tức là được cộng thêm vào giá thành sản phẩm để thành giá cả hàng hóa.
Đoạn trích thứ hai.
DeleteĐoạn này, Marc Linder muốn nhấn mạnh rằng việc áp dụng học thuyết marginal utility cho tư liệu sản xuất là một mâu thuẫn vì hai lý do đã nêu ở trên. Hàng hóa được sản xuất ra không có giá trị sử dụng đối với người sản xuất, tức là không thể dùng marginal utility của hàng hóa được sản xuất ra để xác định giá cả của tư liệu sản xuất. Nếu coi tư liệu sản xuất có giá trị sử dụng nào đó thì giá trị sử dụng đó là sự đóng góp vào việc sản xuất ra giá trị thặng dư. Tiếp đó, Marc Linder giả định rằng hàng hóa được sản xuất ra có giá trị sử dụng nào đó đối với nhà tư bản, hãy nhớ ở đây nhà tư bản sản xuất vì lợi nhuận, thì marginal utility của anh ta là giá cả của hàng hóa, giá cả đó bao gồm chi phí sản xuất cộng thêm lãi suất và lợi nhuận. Khi đó, Marc Linder chỉ ra rằng marginal utility của tư liệu sản xuất phụ thuộc vào phần đóng góp của nó trong giá trị hàng hóa được tạo ra, bao gồm cả giá trị thặng dư. Tức là ở đây, kinh tế học hiện đại vẫn chưa thoát khỏi cái "profit upon alienation" của kinh tế chính trị tầm thường khi bàn đến giá cả của tư liệu sản xuất.
Túm lại, Marc Linder đang nhấn mạnh vào phần giá cả của tư liệu sản xuất, nhưng bạn hiểu nhầm ý của ông ấy thôi. Về cơ bản, bạn đã nắm được vấn đề về giá cả hàng hóa theo lý thuyết marginal utiliy, nó vấp phải vấn đề hàng hóa tiêu dùng và tư liệu sản xuất có cách quy định giá cả khác nhau.
DeleteCòn về sự ngạo mạn của các nhà kinh tế học thì rồi bạn sẽ chứng kiến nhiều, có nhiều ông còn tuyên bố đám kinh tế chính trị Marxist khi bàn đến kinh tế ít nhất cũng phải vẽ được đường cung cầu cơ.
Em cảm ơn anh ạ. Cái kiểu cộng thêm lợi nhuận vào chi phí sản xuất trên một đơn vị hàng hóa chả khác gì cách thức xác định giá cả sản phẩm của những người tiểu tư sản, nên em lại nhầm lẫn chỗ này :D.
Delete